یکی از چیزهایی که انسان عاقل را از سفیه متمایز می‌کند، نوع برخورد او با ادّعاهای گزاف، بدون دلیل و غیر علمی است؛ چراکه انسان عاقل، به اقتضای عقل خود، این قبیل ادّعاها را جدّی نمی‌گیرد و مبنای قضاوت و عمل خود قرار نمی‌دهد، ولی سفیه، به اقتضای سفاهت خود، آن‌ها را می‌پذیرد و از آن‌ها پیروی می‌کند و به این ترتیب، چیزی محسوس را به خاطر چیزی موهوم وا می‌گذارد و چیزی آشکار را به خاطر چیزی پنهان نادیده می‌گیرد و چیزی علمی را فدای حدسیّات و شایعات می‌گرداند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ﴾[۱]؛ «آنان جز از گمان پیروی نمی‌کنند و جز حدس نمی‌زنند» و فرموده است: ﴿وَمَا لَهُمْ بِهِ مِنْ عِلْمٍ ۖ إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ ۖ وَإِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا﴾[۲]؛ «و آنان را به آن علمی نیست، آنان تنها از گمان پیروی می‌کنند، در حالی که گمان چیزی را از حق بی‌نیاز نمی‌کند». نمونه‌ی بارز چنین سفیهانی در زمان ما، کسانی هستند که زمین را تخت، یا ماه را جعلی، یا جهان را شبیه‌سازی، یا واکسن را حاوی نوعی چیپ می‌پندارند که قادر است اختیار انسان‌ها را سلب کند و ذهن آنان را تحت کنترل حاکمان درآورد؛ چراکه برای هیچ یک از این پندارهای عجیب، دلیلی قابل قبول وجود ندارد، بلکه همه‌ی آن‌ها بر خلاف دلایل علمی و شواهد عینی هستند.

اما کشف واکسنی مؤثر برای کرونا، با عذاب الهی بودن این بیماری مرگبار و جهانگیر منافاتی ندارد؛ چراکه عذاب الهی، دارای مراتب است و گاه برای نابود کردن کامل گناه‌کاران نازل نمی‌شود، بلکه برای تنبیه آنان نازل می‌شود تا شاید بترسند و توبه کنند و از این رو، پس از مدّتی کاسته یا با عذابی شدیدتر جایگزین می‌شود؛ چنانکه خداوند به روشنی از آن خبر داده و فرموده است: ﴿وَلَنُذِيقَنَّهُمْ مِنَ الْعَذَابِ الْأَدْنَى دُونَ الْعَذَابِ الْأَكْبَرِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ﴾[۳]؛ «و هرآینه آنان را از عذاب کوچک‌تر پیش از عذاب بزرگ‌تر می‌چشانیم باشد که آنان بازگردند» و فرموده است: ﴿إِنَّا كَاشِفُو الْعَذَابِ قَلِيلًا ۚ إِنَّكُمْ عَائِدُونَ﴾[۴]؛ «ما عذاب را اندکی برطرف می‌کنیم، ولی شما (به گناهان خود) باز می‌گردید» و فرموده است: ﴿وَلَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَأَخَذْنَاهُمْ بِالْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ لَعَلَّهُمْ يَتَضَرَّعُونَ ۝ فَلَوْلَا إِذْ جَاءَهُمْ بَأْسُنَا تَضَرَّعُوا وَلَكِنْ قَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ۝ فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾[۵]؛ «و هرآینه به سوی امّت‌هایی پیش از تو فرستادیم، پس آن‌ها را به سختی و گرفتاری مبتلا کردیم تا شاید تضرّع کنند. پس چرا هنگامی که بلای ما بر آن‌ها فرود آمد تضرّع نکردند؟! بلکه دل‌هاشان سخت شد و شیطان کاری که می‌کردند را برایشان آراست. پس چون تذکّری که به آنان داده شد را فراموش کردند، درهای هر چیزی را به رویشان گشودیم، تا اینکه به آنچه داده شدند شادمان گشتند، ناگاه آنان را گرفتیم، پس آن گاه ناامید شدند». این به معنای آن است که کاهش عذاب الهی برای کسانی که به گناهان خود ادامه می‌دهند، مکر خداوند با آنان است تا بر گناهان خود بیفزایند و شایسته‌ی عذابی شدیدتر یا حتّی نابودی کامل شوند؛ چنانکه فرموده است: ﴿وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ ۚ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا ۚ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ﴾[۶]؛ «و کسانی که کافر شدند گمان نکنند اینکه به آنان مهلت می‌دهیم برایشان خیر است؛ تنها از این رو به آنان مهلت می‌دهیم تا بر گناه بیفزایند و برایشان عذابی خوارکننده است» و فرموده است: ﴿سَنَسْتَدْرِجُهُمْ مِنْ حَيْثُ لَا يَعْلَمُونَ﴾[۷]؛ «آنان را از جایی که نمی‌دانند آرام آرام به سوی عذاب می‌بریم». بنابراین، کسانی که همچنان بر عقاید و اعمال نادرست خود اصرار دارند، به کشف چند واکسن برای کرونا و کمتر شدن خطر و عوارض آن مغرور نشوند؛ چراکه این چیزی جز مکر و استدراج الهی نیست و عذابی بزرگ‌تر در کمین آنان است.