حکم گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

۱ . گفتن اذان در گوش راست نوزاد و گفتن اقامه در گوش چپ او سنّت است؛ چنانکه از ابو رافع روایت شده است: «رَأَيْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ أَذَّنَ فِي أُذُنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ بِالصَّلَاةِ حِينَ وَلَدَتْهُ فَاطِمَةُ»[۱]؛ «رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم را دیدم که در گوش حسن بن علی اذان نماز گفت هنگامی که فاطمه او را به دنیا آورد» و در روایت دیگری از ابو رافع آمده است: «إِنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ ‌أَذَّنَ ‌فِي ‌أُذُنِ الْحَسَنِ وَالْحُسَيْنِ حِينَ وُلِدَا، وَأَمَرَ بِهِ»[۲]؛ «پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در گوش حسن و حسین پس از تولّدشان اذان گفت و به این کار امر کرد» و نظیر آن در روایتی از عبد الله بن عمر نیز آمده[۳] و از عبد الله بن عباس نیز روایت شده است: «إِنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ أَذَّنَ فِي أُذُنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ يَوْمَ وُلِدَ، فَأَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقَامَ فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى»[۴]؛ «پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم در گوش حسن بن علی در روز ولادتش اذان گفت، پس در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت» و از اسماء بنت عمیس نیز روایت شده است: «لَمَّا وُلِدَ الْحَسَنُ عَلَيْهِ السَّلَامُ جَاءَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: هَاتِي ابْنِي فَدَفَعْتُهُ إِلَيْهِ، فَأَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقَامَ فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى»[۵]؛ «هنگامی که حسن علیه السلام متولّد شد، پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد و فرمود: فرزندم را بیاور، پس او را به آن حضرت دادم، پس در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه گفت» و از امام علی و امام جعفر صادق علیهما السلام نیز روایت شده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ، فَلْيُؤَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى وَلْيُقِمْ فِي الْيُسْرَى، فَإِنَّ ذَلِكَ عِصْمَةٌ لَهُ مِنَ الشَّيْطَانِ»[۶]؛ «رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: هر کس فرزندی برایش متولّد می‌شود، باید در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگوید؛ چراکه آن نگه‌دارنده‌ی او از شیطان است» و از امام حسین علیه السلام نیز روایت شده است: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: مَنْ وُلِدَ لَهُ مَوْلُودٌ، ‌فَأَذَّنَ ‌فِي ‌أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقَامَ فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى، لَمْ يَضُرَّهُ أُمُّ الصِّبْيَانِ»[۷]؛ «رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: هر کس فرزندی برایش متولّد شود، پس در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه بگوید، أمّ الصبیان به او زیان نمی‌رساند» و «أمّ الصبیان» یکی از بیماری‌های شایع کودکان یا ترسی است که بر آنان عارض می‌شود و این با توجّه به برکات اذان و اقامه بعید نیست و از برخی روایات دانسته می‌شود که گفتن اقامه در گوش راست نوزاد نیز کافی است؛ مانند روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام که در آن آمده است: «مُرُوا الْقَابِلَةَ أَوْ بَعْضَ مَنْ يَلِيهِ أَنْ تُقِيمَ الصَّلَاةَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى، فَلَا يُصِيبَهُ لَمَمٌ وَلَا تَابِعَةٌ أَبَدًا»[۸]؛ «به قابله یا یکی از زنانی که کار زایمان را انجام می‌دهند بگویید که در گوش راست نوزاد اقامه بگوید، تا (به برکت آن) بیماری عقلی یا جنّ مزاحمی به سراغش نیاید».

۲ . از این روایات دانسته نمی‌شود که گفتن اذان و اقامه در گوش نوزاد، همزمان با نام‌گذاری او انجام می‌شود و روایات دیگر نیز به نام‌گذاری او پیش از تولّد یا در روز هفتم توصیه می‌کنند[۹]. آری، در روایتی از جابر بن عبد الله انصاری آمده است: «لَمَّا حَمَلَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهَا السَّلَامُ بِالْحَسَنِ فَوَلَدَتْ، قَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْهَا السَّلَامُ: يَا عَلِيُّ، سَمِّهِ، فَقَالَ: مَا كُنْتُ لِأَسْبِقَ بِاسْمِهِ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، فَجَاءَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، فَأَخَذَهُ، وَأَذَّنَ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقَامَ فِي الْيُسْرَى، ثُمَّ قَالَ لِعَلِيٍّ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَا سَمَّيْتَهُ؟ قَالَ: مَا كُنْتُ لِأَسْبِقَكَ بِاسْمِهِ، فَأَوْحَى اللَّهُ تَعَالَى ذِكْرَهُ إِلَى جَبْرَئِيلَ عَلَيْهِ السَّلَامُ أَنَّهُ قَدْ وُلِدَ لِمُحَمَّدٍ ابْنٌ، فَاهْبِطْ إِلَيْهِ، فَاقْرَأْهُ السَّلَامَ، وَهَنِّئْهُ مِنِّي وَمِنْكَ، وَقُلْ لَهُ: إِنَّ عَلِيًّا مِنْكَ بِمَنْزِلَةِ هَارُونَ مِنْ مُوسَى، فَسَمِّهِ بِاسْمِ ابْنِ هَارُونَ، فَهَبَطَ جَبْرَئِيلُ، فَهَنَّأَهُ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى، ثُمَّ قَالَ: إِنَّ اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ يَأْمُرُكَ أَنْ تُسَمِّيَهُ بِاسْمِ ابْنِ هَارُونَ، قَالَ: مَا كَانَ اسْمُهُ؟ قَالَ: شَبَرَ، قَالَ: لِسَانِي عَرَبِيٌّ، قَالَ: سَمِّهِ الْحَسَنَ، فَسَمَّاهُ الْحَسَنَ»[۱۰]؛ «هنگامی که فاطمه عليها السلام حسن را به دنیا آورد، گفت: ای علی، او را نام‌گذاری کن، پس (علی علیه السلام) گفت: در نام‌گذاری او از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم پیشی نمی‌گیرم، پس پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم آمد، پس او را گرفت و در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه گفت، سپس به علی علیه السلام فرمود: او را چه نامیدی؟ گفت: در نام‌گذاری او از تو پیشی نگرفتم، پس خداوند به جبرئیل علیه السلام وحی کرد که برای محمّد پسری به دنیا آمده است، پس به نزد او فرود آی و به او از طرف من و خودت تبریک بگو و بگو که علی نسبت به تو مانند هارون نسبت به موسی است، پس او را به نام پسر هارون بنام، (پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم) فرمود: نام او چه بود؟ (جبرئیل علیه السلام) گفت: شبر، فرمود: زبان من عربی است، گفت: نام او را حسن بگذار، پس او را حسن نامید» و در روایتی از أمّ الفضل آمده است: «مَرَرْتُ بِالنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، فَقَالَ: إِنَّكِ حَامِلٌ بِغُلَامٍ، فَإِذَا وَلَدْتِ فَأْتِينِي بِهِ، قَالَتْ: فَلَمَّا وَلَدْتُهُ أَتَيْتُ بِهِ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، ‌فَأَذَّنَ ‌فِي ‌أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقَامَ فِي أُذُنِهِ الْيُسْرَى، وَسَمَّاهُ عَبْدَ اللَّهِ»[۱۱]؛ «بر پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم گذشتم، پس به من فرمود: تو به پسری باردار خواهی شد، پس هرگاه او را به دنیا آوردی، او را به نزد من بیاور، پس چون او را به دنیا آوردم، او را به نزد پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم بردم، پس در گوش راست او اذان و در گوش چپش اقامه گفت و او را عبد الله نامید». از این دو روایت دانسته می‌شود که نام‌گذاری نوزاد پس از گفتن اذان و اقامه در گوشش نیز اشکالی ندارد؛ همچنانکه گفتن اذان و اقامه در گوشش می‌تواند تا پیش از افتادن نافش انجام شود که معمولاً چند روز پس از تولّدش روی می‌دهد، بنا بر روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام که در آن آمده است: «أَذِّنْ فِي أُذُنِهِ الْيُمْنَى، وَأَقِمْ فِي الْيُسْرَى، تَفْعَلُ بِهِ ذَلِكَ قَبْلَ أَنْ تُقْطَعَ سُرَّتُهُ، فَإِنَّهُ لَا يَفْزَعُ أَبَدًا، وَلَا تُصِيبُهُ أُمُّ الصِّبْيَانِ»[۱۲]؛ «در گوش راستش اذان و در گوش چپش اقامه بگو و این کار را پیش از افتادن نافش انجام بده؛ چراکه با این کار هرگز دچار ترس و دچار أمّ الصبیان نخواهد شد».