سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

راهکارهای افزایش تمرکز و حافظه از دیدگاه قرآن و سنت متواتر چیست؟

خداوند به صورت خاص در این باره چیزی نفرموده، ولی به صورت عام دو چیز را «مایه‌ی شفا» دانسته است و با این وصف، تأثیر مثبت آن دو بر روی تمرکز و حافظه نیز بعید نیست: یکی «قرآن» که آن را مایه‌ی شفا برای مؤمنان دانسته و فرموده است: ﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ[۱]؛ «و از قرآن چیزی نازل کرده‌ایم که مایه‌ی شفا و رحمتی برای مؤمنان است» و فرموده است: ﴿قُلْ هُوَ لِلَّذِينَ آمَنُوا هُدًى وَشِفَاءٌ[۲]؛ «بگو آن برای کسانی که ایمان دارند هدایت و مایه‌ی شفاست»[۳] و دیگری «عسل» که آن را مایه‌ی شفا برای مردم دانسته و فرموده است: ﴿يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهَا شَرَابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوَانُهُ فِيهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ[۴]؛ «از شکم آن (یعنی زنبور عسل) یک نوشیدنی با رنگ‌های مختلف بیرون می‌آید که در آن شفایی برای مردم است»؛ چنانکه در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم به این نکته اشاره شده و آمده است: «عَلَيْكُمْ بِالشِّفَائَيْنِ: الْقُرْآنِ وَالْعَسَلِ»[۵]؛ «بر شما باد به دو مایه‌ی شفا: قرآن و عسل» و به صورت خاص، در روایتی تصریح شده است که قرائت قرآن و عسل، بر حافظه می‌افزایند[۶] و در روایتی دیگر نیز آمده است: «مَنْ أَرَادَ الْحِفْظَ فَلْيَأْكُلِ الْعَسَلَ»[۷]؛ «هر کس می‌خواهد حافظه‌ی خوبی داشته باشد، عسل بخورد».

علاوه بر قرائت قرآن و عسل، چیزهای دیگری نیز در روایات اسلامی برای تمرکز و حافظه سودمند دانسته شده‌اند که البته قطعی نیستند؛ چراکه به سختی می‌توان چیزی از آن‌ها را متواتر دانست و این طبیعی است؛ چراکه دأب پیامبر و اهل بیت او، تبیین موضوعات پزشکی نبوده است و از این رو، مردم زمان آنان، هرگاه بیمار می‌شدند، غالباً به آنان مراجعه نمی‌کردند، بلکه به اطبّاء مراجعه می‌کردند و آنان نیز از این کار نهی‌شان نمی‌کردند و به همین دلیل، روایات معتبر معدودی از آنان در این باب رسیده است.

در زیر از مهم‌ترین چیزهایی که در روایات اسلامی -افزون بر قرآن و عسل- برای تمرکز و حافظه سودمند دانسته شده‌اند، نام می‌بریم:

۱ . نوشیدن آب به مقدار کافی که در روایتی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام آمده است: «يَزِيدُ فِي اللُّبِّ»[۸]؛ «بر عقل می‌افزاید».

۲ . مسواک زدن که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث افزایش حافظه دانسته شده است[۹].

۳ . روزه گرفتن که در روایتی از علی علیه السلام، باعث افزایش حافظه دانسته شده است[۱۰].

۴ . خوردن کدوی حلوایی که در روایتی آمده است: «كَانَ فِيمَا أَوْصَى بِهِ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ عَلِيًّا عَلَیْهِ السَّلَامُ أَنْ قَالَ: يَا عَلِيُّ، عَلَيْكَ بِالدُّبَّاءِ فَكُلْهُ، فَإِنَّهُ يَزِيدُ فِي الْعَقْلِ وَالدِّمَاغِ»[۱۱]؛ «یکی از چیزهایی که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم به علی علیه السلام سفارش کرد این بود که فرمود: ای علی! بر تو باد به خوردن کدوی حلوایی؛ چراکه آن بر عقل و مغز می‌افزاید» و این چیزی است که در وصایای علی علیه السلام نیز وارد شده[۱۲]؛ همچنانکه در روایاتی از امام محمّد باقر و امام جعفر صادق علیهما السلام آمده است: «يَزِيدُ فِي الدِّمَاغِ»[۱۳]؛ «مغز را تقویت می‌کند» و در روایتی از امام موسی بن جعفر علیهما السلام آمده است: «يَزِيدُ فِي الْعَقْلِ»[۱۴]؛ «بر عقل می‌افزاید». همچنین، از ذریح محاربی روایت شده است: «قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ الصَّادِقِ عَلَيْهِ السَّلَامُ: الْحَدِيثُ الْمَرْوِيُّ عَنْ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ عَلَيْهِ السَّلَامُ فِي الدُّبَّاءِ أَنَّهُ قَالَ: <كُلُوا الدُّبَّاءَ، فَإِنَّهُ يَزِيدُ فِي الدِّمَاغِ>، فَقَالَ الصَّادِقُ عَلَيْهِ السَّلَامُ: نَعَمْ، وَأَنَا أَقُولُ: إِنَّهُ جَيِّدٌ لِوَجَعِ الْقُولَنْجِ»[۱۵]؛ «به امام جعفر صادق علیه السلام گفتم: آیا حدیث رسیده از امیر المؤمنین علیه السلام درباره‌ی کدوی حلوایی که در آن آمده است: <کدوی حلوایی بخورید؛ چراکه مغز را تقویت می‌کند> صحیح است؟ فرمود: آری و من اضافه می‌کنم که آن برای درد قولنج[۱۶] هم خوب است».

۵ . جویدن و خوردن کُندُر[۱۷] که در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم، باعث تقویت حافظه دانسته شده[۱۸] و در روایتی آمده است: «جَاءَ رَجُلٌ إِلَى عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ، فَشَكَى إِلَيْهِ النِّسْيَانَ، فَقَالَ: عَلَيْكَ بِاللُّبَانِ، فَإِنَّهُ يُشَجِّعُ الْقَلْبَ وَيَذْهَبُ بِالنِّسْيَانِ»[۱۹]؛ «مردی به نزد علی بن ابی طالب آمد و از فراموشی شکایت کرد، پس به او فرمود: بر تو باد به کندر؛ چراکه آن دل را قوی می‌کند و فراموشی را از بین می‌برد» و این چیزی است که برخی اطبّاء قدیم مانند أبو جریج و ابن ماسویه آن را تأیید کرده‌اند[۲۰].

۶ . حجامت کردن به شیوه‌ی مناسب که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث تقویت مغز و افزایش حافظه دانسته شده است[۲۱].

۷ . خوردن سرکه که در روایاتی از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است: «يَشُدُّ الْعَقْلَ»[۲۲]؛ «عقل را قوی می‌کند» و در روایتی از علیّ بن موسی الرضا علیهما السلام آمده است: «يَشُدُّ الذِّهْنَ وَيَزِيدُ فِي الْعَقْلِ»[۲۳]؛ «ذهن را قوی می‌کند و بر عقل می‌افزاید».

۸ . خوردن خُرفه[۲۴] که در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است: «عَلَيْكُمْ بِالْفَرْفَخِ، فَهِيَ الْمُكَيِّسَةُ، فَإِنَّهُ إِنْ كَانَ شَيءٌ يَزِيدُ فِي الْعَقْلِ فَهِيَ»[۲۵]؛ «بر شما باد به خُرفه؛ چراکه آن هوش را تقویت می‌کند و اگر چیزی باشد که بر عقل بیفزاید، همان است».

۹ . خوردن گوشت به اندازه‌ی کافی؛ چنانکه در روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است: «اللَّحْمُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ وَيَزِيدُ فِي الْعَقْلِ، وَمَنْ تَرَكَ أَكْلَهُ أَيَّامًا فَسَدَ عَقْلُهُ»[۲۶]؛ «گوشت، گوشت می‌رویاند و بر عقل می‌افزاید و هر کس چند روز خوردن آن را ترک کند، عقلش ضعیف می‌شود» و در روایت دیگری آمده است: «مَنْ تَرَكَ أَكْلَ اللَّحْمَ أَرْبَعِينَ صَبَاحًا سَاءَ خُلْقُهُ وَفَسَدَ عَقْلُهُ»[۲۷]؛ «هر کس خوردن گوشت را به مدّت چهل روز ترک کند، خُلقش تنگ و عقلش ضعیف می‌شود».[۲۸]

۱۰ . خوردن کرفس که در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است: «إِنْ كَانَ شَيْءٌ يَزِيدُ فِي الْعَقْلِ فَهُوَ هُوَ»[۲۹]؛ «اگر چیزی باشد که بر عقل بیفزاید، همان است».

۱۱ . خوردن بالنگ که در روایتی از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم آمده است: «إِنَّه يُنِيرُ الْفُؤَادَ ويَزِيدُ فِي الدِّمَاغِ»[۳۰]؛ «آن دل را روشن می‌کند و مغز را رشد می‌دهد».

۱۲ . خوردن سَداب[۳۱] که در روایتی از امام علیّ بن موسی الرضا علیهما السلام، باعث افزایش عقل و رشد مغز دانسته شده است[۳۲].

۱۳ . خوردن باقلا که در روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است: «يَزِيدُ فِي الدِّمَاغِ»[۳۳]؛ «مغز را تقویت می‌کند».

۱۴ . روغن زدن به پوست و مو که در روایتی از علی علیه السلام آمده است: «يَزِيدُ فِي الدِّمَاغِ الْقُوَّةَ»[۳۴]؛ «بر قوّت مغز می‌افزاید».

۱۵ . پرهیز از خوردن سیب گس و ترش که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث فراموشی دانسته شده است[۳۵].

۱۶ . پرهیز از زیاد خوردن گشنیز که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث فراموشی دانسته شده است[۳۶].

۱۷ . پرهیز از زیاد خوردن پنیر که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث فراموشی دانسته شده است[۳۷].

۱۸ . پرهیز از ادرار کردن در آب ایستاده که در روایاتی از پیامبر و اهل بیت او، باعث فراموشی دانسته شده است[۳۸].

۱۹، ۲۰ و ۲۱ . خوردن زنجبیل، خردل و هلیله[۳۹]؛ چنانکه در روایتی از علی بن موسی الرضا علیهما السلام آمده است: «مَنْ أَرَادَ أَنْ يُقِلَّ نِسْيَانَهُ ويَكُونَ حَافِظًا، فَلْيَأْكُلْ فِي كُلِّ يَوْمٍ ثَلَاثَ قِطَعِ زَنْجَبِيلٍ مُرَبًّى بِالْعَسَلِ، وَيَصْطَنِعْ بِالْخَرْدَلِ مَعَ طَعَامِهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ، وَمَنْ أَرَادَ أَنْ يَزِيدَ فِي عَقْلِهِ، فَلَا يَخْرُجْ كُلَّ يَوْمٍ حَتَّى يَلُوكَ عَلَى الرِّيقِ ثَلَاثَ هَلِيلَجَاتٍ بِسُكَّرٍ أَبْلُوجَ»[۴۰]؛ «هر کس می‌خواهد فراموشی‌اش کاهش یابد و حافظه‌اش بهبود یابد، هر روز سه تکه زنجبیل که در عسل پخته شده باشد بخورد و هر روز با غذایش خردل بیامیزد و هر کس می‌خواهد بر عقل خود بیفزاید، هیچ روزی بیرون نرود مگر پس از آنکه در حالت ناشتا سه تا هلیله با شکر آبلوچ[۴۱] بمکد و بجود».

↑[۱] . الإسراء/ ۸۲
↑[۲] . فصّلت/ ۴۴
↑[۳] . البته همان طور که از سخن خداوند دانسته می‌شود، شفابخش بودن قرآن تنها برای مؤمنان است و آنان کسانی هستند که به قرائت قرآن بسنده نمی‌کنند، بلکه به آن عمل نیز می‌کنند و از این رو، هر چه اعتقاد آنان درست‌تر و عمل صالح آنان بیشتر باشد، شفابخش بودن قرآن برایشان بیشتر است و این از دو جهت است: یکی از آن جهت که عمل آنان به قرآن، سبک زندگی آنان را اصلاح می‌کند و اصلاح سبک زندگی آنان، بر روی همه چیزشان از جمله حافظه‌ی‌شان تأثیر مثبت می‌گذارد و دیگری از این جهت که قرائت قرآن با درک معانی آن، عقل آنان را رشد می‌دهد و ذهن آنان را پاکیزه می‌کند و قلب آنان را نور می‌بخشد و وسوسه‌های شیطان را از آنان دور می‌سازد و آنان را مشمول برکت کلام خداوند می‌گرداند.
↑[۴] . النّحل/ ۶۹
↑[۵] . المستدرك على الصحيحين للحاكم، ج۴، ص۲۲۲ و ۴۴۷؛ أربعون حديثًا من الجزء الرابع من كتاب الطبّ لأبي نعيم الأصبهاني، ص۵۸؛ شعب الإيمان للبيهقي، ج۴، ص۱۷۱
↑[۶] . نگاه کنید به: مسند زيد بن علي، ص۴۸۵؛ مسند الرضا لداود بن سليمان الغازي، ص۱۶۳؛ عيون أخبار الرضا لابن بابويه، ج۲، ص۴۲؛ مكارم الأخلاق للطبرسي، ص۱۶۵ و ۱۶۶.
↑[۷] . طب النبي للمستغفري، ص۲۶؛ الفردوس بمأثور الخطاب للديلمي، ج۳، ص۵۹۴؛ مكارم الأخلاق للطبرسي، ص۱۶۵
↑[۸] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۷۲؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۸۱
↑[۹] . نگاه کنید به: المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۶۲؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۴۹۶؛ ثواب الأعمال وعقاب الأعمال لابن بابويه، ص۱۸؛ الخصال لابن بابويه، ص۱۲۶ و ۴۸۱؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۵۵؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۴، ص۱۹۱.
↑[۱۰] . نگاه کنید به: دعائم الإسلام لابن حيّون، ج۲، ص۱۳۷؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۴، ص۱۹۱؛ إحياء علوم الدين للغزالي، ج۱، ص۲۷۴؛ مكارم الأخلاق للطبرسي، ص۵۱.
↑[۱۱] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۲۱؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۷۱؛ دعائم الإسلام لابن حيّون، ج۲، ص۱۱۳. همچنین، بنگرید به: المعجم الكبير للطبراني، ج۲۲، ص۶۳؛ الطب النبوي لأبي نعيم الأصبهاني، ج۲، ص۶۲۱؛ معرفة الصحابة لأبي نعيم الأصبهاني، ج۴، ص۸۵۴؛ طب النبي للمستغفري، ص۲۸؛ شعب الإيمان للبيهقي، ج۵، ص۱۰۲؛ أسد الغابة لابن الأثير، ج۳، ص۴۴۰؛ الجامع الصغير للسيوطي، ج۲، ص۱۷۱؛ كنز العمّال للمتّقي الهندي، ج۱۰، ص۴۴.
↑[۱۲] . نگاه کنید به: مسند زيد بن علي، ص۴۷۷؛ الخصال لابن بابويه، ص۶۳۲؛ عيون أخبار الرضا لابن بابويه، ج۲، ص۳۹؛ تحف العقول عن آل الرسول لابن شعبة الحراني، ص۱۰۰؛ الأمالي للطوسي، ص۳۶۲.
↑[۱۳] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۲۰ و ۵۲۱؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۷۱
↑[۱۴] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۲۰؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۷۱؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۳، ص۳۵۱
↑[۱۵] . طبّ الأئمّة لابني بسطام النيسابوري، ص۱۳۸
↑[۱۶] . درد حادی که در حفره‌ی شکم در ناحیه‌ی قولون، آپاندیس، مجاری صفرا، یا کلیه پیدا می‌شود. (فرهنگ فارسی عمید)
↑[۱۷] . صمغی سفید، نرم، خوش‌بو، و شیرین که از درختی خاردار شبیه درخت مورد گرفته می‌شود و هنگام سوختن بوی خوشی می‌پراکند. (فرهنگ فارسی عمید)
↑[۱۸] . نگاه کنید به: مسند زيد بن علي، ص۴۸۵؛ مسند الرضا لداود بن سليمان الغازي، ص۱۶۳؛ العلاج بالأعشاب لعبد الملك بن حَبِيب، ص۴۱ و ۴۸؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۲۳؛ عيون أخبار الرضا لابن بابويه، ج۲، ص۴۲؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۴، ص۳۶۵.
↑[۱۹] . الطب النبوي لأبي نعيم الأصبهاني، ج۱، ص۴۰۹، ج۲، ص۶۰۸
↑[۲۰] . نگاه کنید به: الحاوي في الطبّ لمحمد بن زكريا الرازي، ج۱، ص۷۳.
↑[۲۱] . نگاه کنید به: سنن ابن ماجه، ج۲، ص۱۱۵۴؛ الكامل لابن عدي، ج۲، ص۳۰۸؛ الخصال لابن بابويه، ص۶۱۱؛ تحف العقول عن آل الرسول لابن شعبة الحراني، ص۱۰۰؛ المستدرك على الصحيحين للحاكم، ج۴، ص۲۱۱ و ۴۰۹؛ إمتاع الأسماع للمقريزي، ج۸، ص۶۰؛ الجامع الصغير للسيوطي، ج۱، ص۵۸۴.
↑[۲۲] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۴۸۵ و ۴۸۷؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۲۹ و ۳۳۰
↑[۲۳] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۴۸۷؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۲۹
↑[۲۴] . گیاهی خودرو و یک‌ساله با ساقه‌های سرخ، برگ‌های سبز، و تخم‌های ریز، سیاه، لعاب‌دار، و نرم‌کننده که مصرف خوراکی و دارویی دارد. (فرهنگ فارسی عمید)
↑[۲۵] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۱۷
↑[۲۶] . طبّ الأئمّة لابني بسطام النيسابوري، ص۱۳۹
↑[۲۷] . طبّ الأئمّة لابني بسطام النيسابوري، ص۱۳۹
↑[۲۸] . در این باره، نگاه کنید به: پرسش و پاسخ ۴۱۶.
↑[۲۹] . طب النبي للمستغفري، ص۳۱
↑[۳۰] . طب النبي للمستغفري، ص۲۷؛ الفردوس بمأثور الخطاب للديلمي، ج۳، ص۳۰؛ الجامع الصغير للسيوطي، ج۲، ص۱۶۶
↑[۳۱] . گیاهی خودرو با برگ‌های ضخیم، بدبو، آبدار و تلخ، گل‌های زرد‌رنگ و دانه‌های قهوه‌ای‌رنگ مثلثی که برگ و دانه‌ی آن در پزشکی به کار می‌رود؛ پیگن؛ پیغن. (فرهنگ فارسی عمید)
↑[۳۲] . نگاه کنید به: المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۱۵؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۶۷؛ مكارم الأخلاق للطبرسي، ص۱۸۰.
↑[۳۳] . الكافي للكليني، ج۶، ص۳۴۴
↑[۳۴] . الكافي للكليني، ج۶، ص۵۱۹؛ تحف العقول عن آل الرسول لابن شعبة الحراني، ص۱۰۰
↑[۳۵] . نگاه کنید به: عيون الأخبار لابن قتيبة، ج۳، ص۲۹۴؛ الكافي للكليني، ج۶، ص۳۶۷؛ الخصال لابن بابويه، ص۴۲۲ و ۴۲۳؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۴، ص۳۶۱؛ طب النبي للمستغفري، ص۲۵؛ ربيع الأبرار للزمخشري، ج۳، ص۴۰۵؛ حياة الحيوان الكبرى للدميري، ج۲، ص۳۵۸.
↑[۳۶] . نگاه کنید به: الكافي للكليني، ج۶، ص۳۶۷؛ الخصال لابن بابويه، ص۴۲۳؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۴، ص۳۶۱؛ ربيع الأبرار للزمخشري، ج۳، ص۴۰۵.
↑[۳۷] . نگاه کنید به: الخصال لابن بابويه، ص۴۲۳؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۴، ص۳۶۱؛ طب النبي للمستغفري، ص۲۵.
↑[۳۸] . نگاه کنید به: عيون الأخبار لابن قتيبة، ج۳، ص۲۹۴؛ الخصال لابن بابويه، ص۴۲۳؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۲۲؛ ربيع الأبرار للزمخشري، ج۳، ص۴۰۵؛ حياة الحيوان الكبرى للدميري، ج۲، ص۳۵۸.
↑[۳۹] . میوه‌ای خوشه‌ای کوچک از خانواده‌ی بادام به رنگ زرد که مصرف دارویی دارد. (فرهنگ فارسی عمید)
↑[۴۰] . الرسالة الذهبيّة لعلي بن موسى الرضا (الإمام علي الرضا ورسالته في الطبّ النبوي)، ص۱۶۸
↑[۴۱] . شکر سفید و نرم
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.