پنج شنبه ۱۲ مهر (میزان) ۱۴۰۳ هجری شمسی برابر با ۲۹ ربیع الأوّل ۱۴۴۶ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 پرسش جدید: یکی از مواردی که علامه فرموده‌اند خمس به آن‌ها تعلق می‌گیرد، سود هنگفتی است که بیش از مخارج باشد. سؤال این است که اگر معامله‌ای انجام دهیم و سود هنگفتی به دست آوریم، آیا باید اول بدهی‌ها و نذرها را بپردازیم و بعد از هر چه ماند، خمس را حساب کنیم، یا اینکه اول باید خمس را حساب کنیم و بعد از هر چه ماند، بدهی‌ها و نذرهای‌مان را بپردازیم؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: دو گفتار از آن جناب در بیان اینکه پیامبر و جانشینان او دارای ولایت تکوینی یا تشریعی نیستند و ولایت تکوینی و تشریعی تنها برای خداوند است. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نکته‌ی جدید: نکته‌ی «عید منتظران» نوشته‌ی «حسنا منتظر المهدی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر در این باره؛ حدیث ۲۱. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. نقد جدید: حضرت علامه در نامه‌ی شماره‌ی ۶ فرموده‌اند: «هر چیزی غیر خدا که شما را به خود مشغول کند، شیطان است». می‌خواستم منظور ایشان از این جمله را بدانم. مثلاً اگر درگیر شغلی بودیم برای امرار معاش خود و خانواده باز هم شیطان است؟ برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

آیا این سخن از امیر المؤمنین صادر شده است؟

«كِتَابَ رَبِّكُمْ فِيكُمْ: مُبَيِّنًا حَلَالَهُ وَحَرَامَهُ، وَفَرَائِضَهُ وَفَضَائِلَهُ، وَنَاسِخَهُ وَمَنْسُوخَهُ، وَرُخَصَهُ وَعَزَائِمَهُ، وَخَاصَّهُ وَعَامَّهُ، وَعِبَرَهُ وَأَمْثَالَهُ، وَمُرْسَلَهُ وَمَحْدُودَهُ، وَمُحْكَمَهُ وَمُتَشَابِهَهُ، مُفَسِّرًا جُمَلَهُ، وَمُبَيِّنًا غَوَامِضَهُ. بَيْنَ مَأْخُوذٍ مِيثَاقُ عِلْمِهِ، وَمُوَسَّعٍ عَلَى الْعِبَادِ فِي جَهْلِهِ، وَبَيْنَ مُثْبَتٍ فِي الْكِتَابِ فَرْضُهُ، وَمَعْلُومٍ فِي السُّنَّةِ نَسْخُهُ، وَوَاجِبٍ فِي السُّنَّةِ أَخْذُهُ، وَمُرَخَّصٍ فِي الْكِتَابِ تَرْكُهُ، وَبَيْنَ وَاجِبٍ بِوَقْتِهِ، وَزَائِلٍ فِي مُسْتَقْبَلِهِ، وَمُبَايَنٌ بَيْنَ مَحَارِمِهِ، مِنْ كَبِيرٍ أَوْعَدَ عَلَيْهِ نِيرَانَهُ، أَوْ صَغِيرٍ أَرْصَدَ لَهُ غُفْرَانَهُ، وَبَيْنَ مَقْبُولٍ فِي أَدْنَاهُ، وَمُوَسَّعٍ فِي أَقْصَاهُ». (خطبه‌ی اول در نهج البلاغة)

اگر بله آیا بیان نمی‌کند که سنّت ممکن است ناسخ کتاب خداوند باشد؟ پس چطور ممکن است این سخن از او ناشی شود؟!

خبر مذکور، خبری واحد و مرسل است و با این وصف، صدور آن از امیر المؤمنین علیّ بن ابی طالب ثابت نیست تا دلیلی بر جواز نسخ قرآن با سنّت شمرده شود؛ خصوصاً با توجّه به اینکه بر خلاف قرآن است؛ زیرا قرآن نسخ یک آیه را تنها با آیه‌ای بهتر از آن یا مثل آن ممکن دانسته و فرموده است: ﴿مَا نَنْسَخْ مِنْ آيَةٍ أَوْ نُنْسِهَا نَأْتِ بِخَيْرٍ مِنْهَا أَوْ مِثْلِهَا[۱]؛ «هر آیه‌ای که نسخ کنیم یا از یادش ببریم، آیه‌ای بهتر از آن یا مثل آن می‌آوریم»، در حالی که بنا بر حدیث متواتر ثقلین اهل بیت هرگز از قرآن جدا نمی‌شوند[۲] و از آنان ثابت است که فرموده‌اند: حدیث ما را به قرآن عرضه کنید؛ زیرا هر حدیثی که با قرآن مخالف است، از ما صادر نشده است[۳]؛ همچنانکه با عقل مخالفت دارد؛ زیرا عقل نسخ قرآن که نصّی یقینی و اعجازآمیز است با حدیث که نسبت به آن نصّی غیر یقینی و غیر اعجازآمیز است و حتّی در موارد متواتر از شهرت آن برخوردار نیست را گونه‌ای اغراء به جهل و تأخیر بیان از محلّ حاجت می‌داند که کاری غیر عادلانه است، در حالی که کاری غیر عادلانه در اسلام جایی ندارد. فارغ از آنکه این خبر خالی از تناقض نیست؛ چراکه از یک سو قرآن را «مُبَيِّنًا ... نَاسِخَهُ وَمَنْسُوخَهُ» می‌شمارد و این دلالت دارد که ناسخ و منسوخ آن در آن مبیّن است و از سوی دیگر آن را «مَعْلُومٍ فِي السُّنَّةِ نَسْخُهُ» می‌شمارد و این دلالت دارد که ناسخ و منسوخ آن در آن معلوم نیست، بلکه در سنّت معلوم است؛ مگر اینکه مرادش از «مَعْلُومٍ فِي السُّنَّةِ نَسْخُهُ» ناسخ بودن سنّت برای قرآن نباشد، بلکه معلوم بودن آیات ناسخ در سنّت باشد؛ به این معنا که در سنّت معلوم است کدام آیه ناسخ و کدام آیه منسوخ است و این معنایی نزدیک به نظر می‌رسد؛ خصوصاً با توجّه به اینکه ظاهر از «مُبَيِّنًا ... نَاسِخَهُ وَمَنْسُوخَهُ» آن است که پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم ناسخ و منسوخ قرآن را تبیین فرموده است.

حاصل آنکه خبر مذکور از یک سو ثابت نیست و از سوی دیگر می‌تواند به معنای نسخ قرآن با سنّت نباشد، بل به معنای معلوم بودن آیات ناسخ و منسوخ در سنّت باشد؛ با توجّه به اینکه آیات ناسخ و منسوخ هرگاه مورد اختلاف قرار گیرند، با رجوع به سنّت معلوم می‌شوند.

↑[۱] . البقرة/ ۱۰۶
↑[۳] . بنگرید به: نقد و بررسی ۷۱.
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.