پرسش:

به تازگی در ایران جنایت دردناکی رخ داده که سر و صدای زیادی به راه انداخته و آن قتل یک دختر نوجوان به دست پدرش بوده است. می‌خواستم حکم چنین جنایتی را از نظر اسلام تبیین بفرمایید. آیا در اسلام اگر پدری فرزندش را بکشد، قصاص نمی‌شود؟ از نظر روانشناسی، کسی که یک شخص ناآشنا را می‌کشد خطرناک‌تر است یا کسی که حتی به فرزند خودش رحم نمی‌کند؟! با توجه به اینکه دین اسلام، دینی اجتماعی است و پدری که فرزندش را می‌کشد، به مراتب برای جامعه خطرناک‌تر است، آیا نباید مجازات فرزندکشی بیشتر از مجازات کشتن اشخاص دیگر باشد؟ پیشاپیش از پاسخ شما متشکرم.

پاسخ:

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

۱ . کشتن عمدی فرزند، رویداد بسیار نادری است؛ چراکه پدر و مادر، طبیعتاً و فطرتاً، مهربان‌ترین و دلسوزترین انسان نسبت به فرزند خود هستند و با این وصف، به ندرت پیش می‌آید که راضی به مرگ او بشوند، چه رسد به اینکه خودشان او را بکشند! از این رو، هنگامی که چنین رویداد غریب و دور از انتظاری روی می‌دهد، مردم بسیار متعجّب و متأثّر می‌شوند و دوست می‌دارند که پدر و مادر به شدیدترین شکل ممکن مجازات شوند، ولی باید توجّه داشت که اسلام تابع اهواء و احساسات مردم نیست، بلکه تابع عدالت و اخلاق و مبتنی بر قواعد دقیق عقلانی است؛ چنانکه فرموده است: «وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ أَهْوَاءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمَاوَاتُ وَالْأَرْضُ وَمَنْ فِيهِنَّ ۚ»[۱]؛ «و اگر حق از خواهش‌های آنان تبعیّت کند هرآینه آسمان‌ها و زمین و هر کس در آن‌هاست تباه می‌شود» و فرموده است: «وَعَسَىٰ أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ ۖ وَعَسَىٰ أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»[۲]؛ «و چه بسا چیزی را خوش نمی‌دارید در حالی که آن خیری برای شماست و چه بسا چیزی را خوش می‌دارید در حالی که آن شرّی برای شماست و خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید» و فرموده است: «فَلَا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثَالَۚ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»[۳]؛ «پس برای خداوند مثل نزنید، هرآینه خداوند می‌داند و شما نمی‌دانید»!

۲ . قاعده این است که هر کس انسانی را از روی ظلم و عمد می‌کشد، قصاص می‌شود؛ چراکه خداوند فرموده است: «أَنَّ النَّفْسَ بِالنَّفْسِ»[۴]؛ «جان در برابر جان»، ولی روایات متواتر و مشهوری از پیامبر و اهل بیت او رسیده است با این مضمون که «لا يُقْتَلُ والِدٌ بِوَلَدِهِ»[۵]؛ «هیچ پدر یا مادری به خاطر فرزندش کشته نمی‌شود». از این رو، بیشتر عالمان مسلمان از جمله ابو حنیفه، شافعی و أحمد بن حنبل، قصاص پدر و مادر به خاطر فرزند را از عموم سخن خداوند مستثنا دانسته‌اند...