پرسش:

ان شاء الله سالم و برقرار باشید.

یک سوال شرعی دارم. اگر کار کسی در یک ارگان و سازمان گیر کرده و با توجه به شرایط، امکان انجامش نزدیک به صفر باشد و یک نفر پیدا شود که با رابطه، این کار را انجام دهد و درخواست شیرینی داشته باشد، این شیرینی حلال است یا حرام؟

پاسخ:

ستاندن «رشوه» حرام است و آن مال یا خدمتی است که صاحب اختیار یا نفوذی می‌ستاند تا حقّی را باطل یا باطلی را حق گرداند یا حقّی که بدون آن مکلّف به رساندنش به اهلش است را در ازای آن به اهلش برساند؛ با توجّه به اینکه چنین کاری ستم آشکار و سوء استفاده از اختیار یا نفوذ محسوب می‌شود و خداوند فرموده است: «وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا ۚ وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَٰئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ» (مائده/ 44)؛ «و آیات من را به بهایی اندک نفروشید و هر کس بنا بر چیزی که خداوند نازل کرده است حکم نکند آنان همانا کافرانند» و فرموده است: «وَلَا تَشْتَرُوا بِعَهْدِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۚ إِنَّمَا عِنْدَ اللَّهِ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (نحل/ 95)؛ «و عهد خداوند را به بهایی اندک نفروشید، بی‌گمان چیزی که نزد خداوند است برایتان بهتر است اگر بدانید» و با این وصف، پرداخت آن إعانت بر گناه و ستم محسوب می‌شود که جایز نیست؛ چنانکه خداوند فرموده است: «وَلَا تَعَاوَنُوا عَلَى الْإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ إِنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ» (مائده/ 2)؛ «و به یکدیگر در گناه و ستم یاری نرسانید و از خداوند پروا کنید؛ چراکه عقاب خداوند شدید است»، بلکه صریحاً از پرداخت آن نهی کرده و فرموده است: «وَلَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ وَتُدْلُوا بِهَا إِلَى الْحُكَّامِ لِتَأْكُلُوا فَرِيقًا مِنْ أَمْوَالِ النَّاسِ بِالْإِثْمِ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (بقره/ 188)؛ «و اموال یکدیگر را میانتان به باطل نخورید و آن را به سوی حاکمان نیندازید تا بخشی از اموال مردم را به گناه بخورید در حالی که خود می‌دانید». با این اوصاف، بی‌دلیل نیست که در روایات آمده رشوه دهنده و رشوه ستاننده ملعون است (بنگرید به: مسند أحمد، ج2، ص190؛ سنن ابن ماجه، ج2، ص775؛ سنن أبی داود، ج2، ص160؛ سنن الترمذی، ج2، ص397)، بل تأکید شده که رشوه ستاندن در قضاوت کفر است (بنگرید به: سنن البیهقی، ج10، ص139؛ طبرانی، المعجم الکبیر، ج9، ص226؛ کلینی، الکافی، ج5، ص126 و ج7، ص409؛ ابن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج3، ص172؛ طوسی، تهذیب الأحکام، ج6، ص222)، بل در حکمتی از منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی کفری افزون دانسته شده است؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ یَقُولُ: إِنَّمَا الْإِرْتِشاءُ فِي الْحُکْمِ زِیادَةٌ فِي الْکُفْرِ لِأَنَّ الْکُفْرَ أَنْ یَحْکُمَ الرَّجُلُ بِغَیْرِ ما أَنْزَلَ اللّهُ وَلٰکِنَّهُ إِذَا ارْتَشیٰ لِذٰلِكَ فَقَدِ ازْدادَ طُغْیاناً وَ کُفْراً»؛ «شنیدم منصور می‌فرماید: رشوه ستاندن در حکم افزایشی در کفر است؛ زیرا کفر آن است که انسان به غیر چیزی که خداوند نازل کرده است حکم کند، ولی هرگاه برای آن رشوه ستاند، پس بر طغیان و کفر افزوده است»!

به همین دلیل، سترگی گناه آن تا به حدّی است که یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ یَقُولُ: أَقُولُ لَکُمُ الْحَقَّ لَوْ أَتَی الرَّجُلُ أُمَّهُ خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَن یَرْتَشِيَ فِي الْحُکْمِ وَ إِذَا ارْتَشَی الْحاکِمُ اضْطَرَبَتِ السَّماواتُ وَ الْأَرْضُ»؛ «شنیدم منصور می‌فرماید: به شما حق را می‌گویم، اگر مرد با مادر خویش زنا کند برایش بهتر از آن است که در قضاوت رشوه ستاند و چون قاضی رشوه ستاند، آسمان‌ها و زمین مضطرب می‌شود»!...