سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

با تشکر از شما عالمان همیشه پاسخگو. احکام نماز جماعت و پیوستن به جماعت از رکعات دوم و سوم چیست؟ آیا اگر ارکان نماز را زودتر از امام به جای آوریم، موجب بطلان نماز می‌شود؟

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

۱ . ترک کردن نماز جماعت جز در صورت عذر جایز نیست؛ به دلیل سخن خداوند که فرموده است: ﴿وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ[۱]؛ «به همراه رکوع کنندگان رکوع کنید» و به دلیل روایت رسیده از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که در آن آمده است: «مَنْ سَمِعَ النِّدَاءَ فَلَمْ يَأْتِهِ فَلَا صَلَاةَ لَهُ إِلَّا مِنْ عُذْرٍ»[۲]؛ «هر کس اذان را بشنود و به جماعت نیاید، نمازی برای او نیست، مگر اینکه عذری داشته باشد» و روایتی دیگر که در آن آمده است: «لَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ آمُرَ بِالصَّلَاةِ فَتُقَامَ، ثُمَّ آمُرَ رَجُلًا فَيُصَلِّيَ بِالنَّاسِ، ثُمَّ أَنْطَلِقَ مَعِي بِرِجَالٍ مَعَهُمْ حُزَمٌ مِنْ حَطَبٍ إِلَى قَوْمٍ لَا يَشْهَدُونَ الصَّلَاةَ، فَأُحَرِّقَ عَلَيْهِمْ بُيُوتَهُمْ بِالنَّارِ»[۳]؛ «قصد کرده‌ام که دستور دهم نماز جماعت بر پا شود، سپس مردی را بگویم که مردم را نماز دهد، سپس به همراه مردانی که هیزم به همراه دارند به سوی کسانی بروم که در نماز جماعت حاضر نمی‌شوند، پس خانه‌هاشان را بر سرشان به آتش بکشم» و این نظر أوزاعی، أحمد، أبو ثور، داود و ابن منذر است و مراد از عذر هر چیزی است که به عسر و حرج می‌انجامد؛ مانند بیماری، بارندگی، یخبندان، تاریکی، ناامنی و گرمای شدید؛ به دلیل سخن خداوند که فرموده است: ﴿يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ[۴]؛ «خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما سختی نمی‌خواهد» و فرموده است: ﴿مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ[۵]؛ «خداوند نمی‌خواهد که برای شما تنگنایی قرار دهد». با این حال، اگر عسر و حرج قابل تحمّل باشد، بهتر است که تحمّل شود؛ چنانکه از ابن أمّ مکتوم روایت شده است: «قُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنِّي رَجُلٌ ضَرِيرُ الْبَصَرِ شَاسِعُ الدَّارِ وَلَيْسَ لِي قَائِدٌ يُلائِمُنِي، فَهَلْ لِي رُخْصَةٌ أَنْ أُصَلِّيَ فِي بَيْتِي؟ قَالَ: هَلْ تَسْمَعُ النِّدَاءَ؟ قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَ: لا أَجِدُ لَكَ رُخْصَةً»[۶]؛ «گفتم: ای رسول خدا! من مردی نابینا هستم و خانه‌ام دور است و همراه مناسبی ندارم که دستم را بگیرد، پس آیا اجازه دارم که نمازم را در خانه بگزارم؟ فرمود: آیا اذان مسجد را می‌شنوی؟ گفتم: بله، فرمود: اجازه نداری».

۲ . اقتدا به امام در نماز جماعت واجب است؛ چراکه بدون آن نماز جماعت شکل نمی‌گیرد؛ چنانکه روایت شده است: «إِنَّمَا جُعِلَ الْإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ»[۷]؛ «جز این نیست که امام قرار داده شده است تا به او اقتدا شود» و آن با سه چیز تحقّق می‌یابد:

یکم اینکه مأموم جلوتر از امام نایستد؛ چراکه اگر جلوتر از امام بایستد، به او اقتدا نکرده است.

دوم اینکه مأموم به قدری از امام یا کسی که به او متّصل است دور نباشد که یکی از جماعت محسوب نشود.

سوم اینکه مأموم هیچ یک از اعمال نماز را عمداً پیش از امام انجام ندهد؛ چنانکه روایت شده است: «سَقَطَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ مِنْ فَرَسٍ فَجُحِشَ شِقُّهُ الأَيْمَنُ، فَدَخَلُوا عَلَيْهِ فَصَلَّى بِهِمْ قَاعِدًا وَأَشَارَ إِلَيْهِمْ أَنِ اقْعُدُوا، فَلَمَّا سَلَّمَ قَالَ: إِنَّمَا جُعِلَ الإِمَامُ لِيُؤْتَمَّ بِهِ فَلَا تَخْتَلِفُوا عَلَيْهِ وَإِذَا كَبَّرَ فَكَبِّرُوا وَإِذَا رَكَعَ فَارْكَعُوا، فَإِذَا قَالَ: سَمِعَ اللَّهُ لِمَنْ حَمِدَهُ قُولُوا: رَبَّنَا وَلَكَ الْحَمْدُ وَإِذَا سَجَدَ فَاسْجُدُوا وَإِذَا صَلَّى جَالِسًا فَصَلُّوا جُلُوسًا أَجْمَعِينَ»[۸]؛ «پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم از اسب افتاد و پهلویش آسیب دید، پس بر او وارد شدند و او نشسته آنان را نماز داد و به آنان اشاره کرد که بنشینید، پس چون سلام داد فرمود: امام برای این قرار داده شده است که به او اقتدا شود، پس بر خلاف او عمل نکنید و هرگاه تکبیر گفت، تکبیر گویید و هرگاه به رکوع رفت، به رکوع روید و هرگاه گفت: سمع الله لمن حمده بگویید: ربّنا و لک الحمد و هرگاه سجده کرد، سجده کنید و هرگاه نشسته نماز گزارد، همه نشسته نماز گزارید» و روایت شده است: «أَمَا يَخْشَى الَّذِي يَرْفَعُ رَأْسَهُ قَبْلَ الإِمَامِ أَنْ يُحَوِّلَ اللَّهُ رَأْسَهُ رَأْسَ حِمَارٍ؟»[۹]؛ «آیا کسی که قبل از امام سرش را بلند می‌کند نمی‌ترسد که خداوند سرش را به سر الاغ تبدیل کند؟!»

بنابراین، هر کس یکی از این سه شرط را رعایت نکند، نمازش فرادا محسوب می‌شود.

۳ . هرگاه مأموم قرائت قرآن توسّط امام را می‌شنود، باید سکوت کند و گوش بسپارد؛ به دلیل سخن خداوند که فرموده است: ﴿وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُوا لَهُ وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ[۱۰]؛ «هرگاه قرآن قرائت می‌شود، به آن گوش بسپارید و سکوت کنید باشد که مورد رحمت قرار گیرید» و هرگاه نمی‌شنود، بهتر است که برای خود قرائت کند؛ چنانکه از اهل بیت روایت شده است: «إِذَا كُنْتَ خَلْفَ إِمامٍ تَتَوَلّاهُ وَتَثِقُ بِهِ فَإِنَّهُ يُجْزِيكَ قِرائَتُهُ وَإِنْ أَحْبَبْتَ أَنْ تَقْرَأَ فَاقْرَأْ فِيما يُخافِتُ فِيهِ، فَإِذَا جَهَرَ فَأَنْصِتْ، قالَ اللَّهُ تَعالَى: ﴿وَأَنْصِتُوا لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ»[۱۱]؛ «هرگاه پشت سر امامی بودی که او را می‌پسندی و به او اعتماد داری، قرائت او برای تو کافی است و اگر خواستی که قرائت کنی، پس در نمازی قرائت کن که امام به اخفات قرائت می‌کند، پس هرگاه به جهر قرائت کرد، سکوت کن؛ چراکه خداوند بلندمرتبه فرموده است: <و سکوت کنید باشد که مورد رحمت قرار گیرید>».

۴ . ملحق شدن به امام در رکوع جایز است؛ به دلیل سخن خداوند که فرموده است: ﴿وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ[۱۲]؛ «به همراه رکوع کنندگان رکوع کنید»؛ چنانکه از اهل بیت روایت شده است: «إِذَا أَدْرَكْتَ الْإِمامَ وَقَدْ رَكَعَ فَكَبَّرْتَ وَرَكَعْتَ قَبْلَ أَنْ يَرْفَعَ رَأْسَهُ فَقَدْ أَدْرَكْتَ الرَّكْعَةَ وَإِنْ رَفَعَ الْإِمامُ رَأْسَهُ قَبْلَ أَنْ تَرْكَعَ فَقَدْ فاتَتْكَ»[۱۳]؛ «هرگاه امام را در حالی یافتی که به رکوع رفته است، پس تکبیر گفتی و به رکوع رفتی پیش از آنکه سرش را بردارد، به رکعت رسیده‌ای و اگر امام سرش را برداشت پیش از اینکه به رکوع بروی، رکعت را از دست داده‌ای». هر چند برای مأموم در صورتی که فرصت دارد، بهتر است که دو بار تکبیر بگوید، بار نخست به نیّت تکبیرة الإحرام و بار دوم به نیّت تکبیر رکوع و در صورتی که فرصت ندارد، واجب است که تکبیرة الإحرام بگوید؛ چراکه نماز بدون تکبیرة الإحرام آغاز نمی‌شود و آن از تکبیر رکوع کفایت می‌کند و این معنای روایت رسیده از اهل بیت است که در آن آمده است: «إِذَا جاءَ الرَّجُلُ مُبادِراً وَالْإِمامُ راكِعٌ أَجْزَأَتْهُ تَكْبِيرَةٌ واحِدَةٌ لِدُخُولِهِ فِي الصَّلاةِ وَالرُّكُوعِ»[۱۴]؛ «هرگاه کسی از راه رسید در حالی که امام به رکوع رفته است، یک تکبیر برای داخل شدن به نماز و رفتن به رکوع او را کفایت می‌کند».

۵ . کسی که به رکعت اول امام نرسیده، رکعتی که به آن رسیده است را رکعت اول خود قرار می‌دهد و رکعت یا رکعات باقی مانده را پس از سلام امام به جای می‌آورد؛ چنانکه از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم روایت شده است: «مَا أَدْرَكْتُمْ فَصَلُّوا وَمَا فَاتَكُمْ فَأَتِمُّوا»[۱۵]؛ «هر چه (از نماز جماعت) که به آن رسیدید را به جای آورید و هر چه فوت شد را (به فرادا) کامل کنید». پس اگر در نماز دو رکعتی، به رکعت دوم امام رسیده است، رکوع و دو سجده را با او به جای می‌آورد و سپس بر می‌خیزد و رکعت باقی مانده را به فرادا می‌گزارد، هر چند بهتر است که بنشیند و پس از سلام امام برخیزد؛ چراکه این کار حضور بیشتر در جماعت است و تبعاً ثواب بیشتری دارد، بلکه برخاستن پیش از سلام امام مکروه است؛ چراکه صورت جماعت را بر هم می‌زند و ممکن است حواس نمازگزاران را پرت کند، بلکه گاه جایز نیست و آن هنگامی است که اتّصال نمازگزاران به امام را قطع می‌کند و اگر در نماز سه رکعتی، به رکعت دوم امام رسیده است، رکوع و دو سجده را با او به جای می‌آورد و سپس با او می‌نشیند تا از تشهّد خود فارغ شود و سپس با او بر می‌خیزد و حمد و در صورت امکان سوره‌ای دیگر را می‌خواند و سپس با او رکوع، دو سجده و تشهّد را به جای می‌آورد و سپس به ترتیبی که گفته شد بر می‌خیزد و رکعت باقی مانده را به فرادا می‌گزارد و اگر در نماز چهار رکعتی، به رکعت دوم امام رسیده است، رکوع و دو سجده را با او به جای می‌آورد و سپس با او می‌نشیند تا از تشهّد خود فارغ شود و سپس با او بر می‌خیزد و حمد و در صورت امکان سوره‌ای دیگر را می‌خواند و سپس با او رکوع و دو سجده را به جای می‌آورد و سپس با او بر نمی‌خیزد، بلکه می‌نشیند و تشهّد را با اختصار یا سرعت بیشتر به جای می‌آورد و پیش از آنکه امام به رکوع رود، خود را به او می‌رساند و قرائت یا تسبیح را به جای می‌آورد و سپس با او به رکوع می‌رود و به ترتیبی که گفته شد، نماز را ادامه می‌دهد و به پایان می‌رساند و اگر در نماز چهار رکعتی، به رکعت سوم امام رسیده است، دو رکعت را با او به جای می‌آورد و سپس به ترتیبی که گفته شد بر می‌خیزد و دو رکعت باقی مانده را به فرادا می‌گزارد.

↑[۱] . البقرة/ ۴۳
↑[۲] . مسند ابن الجعد، ص۸۵؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۲۶۰؛ سنن الترمذي، ج۱، ص۱۳۹؛ صحيح ابن حبان، ج۵، ص۴۱۵؛ المستدرك على الصحيحين للحاكم، ج۱، ص۲۴۵؛ السنن الكبرى للبيهقي، ج۳، ص۵۷
↑[۳] . صحيح البخاري، ج۱، ص۱۵۸؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۱۲۳؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۲۵۹
↑[۴] . البقرة/ ۱۸۵
↑[۵] . المائدة/ ۶
↑[۶] . مسند أحمد، ج۳، ص۴۲۳؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۲۶۰؛ سنن أبي داود، ج۱، ص۱۳۴؛ السنن الكبرى للبيهقي، ج۳، ص۵۸
↑[۷] . صحيح البخاري، ج۱، ص۱۷۹؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۱۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۹۲
↑[۸] . صحيح البخاري، ج۱، ص۱۷۹؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۱۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۹۲
↑[۹] . صحيح البخاري، ج۱، ص۱۷۰؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۲۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۰۸
↑[۱۰] . الأعراف/ ۲۰۴
↑[۱۱] . تهذيب الأحكام للطوسي، ج۳، ص۳۳
↑[۱۲] . البقرة/ ۴۳
↑[۱۳] . من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۳۸۹؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۳، ص۴۴
↑[۱۴] . المحاسن للبرقي، ج۲، ص۳۲۶؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۴۰۷؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۳، ص۴۵
↑[۱۵] . صحيح البخاري، ج۱، ص۱۵۶؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۱۰۰
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.