با توجه به حرمت ازدواج بین خواهر و برادر، با قتل هابیل توسط قابیل، نسل آدم با چه ازدواجی ادامه یافت؟
دربارهی اینکه نسل آدم علیه السّلام با چه ازدواجی توسّط فرزندان او ادامه یافت، میان عالمان مسلمان اختلاف است؛ به این ترتیب که بیشتر آنان معتقدند فرزندان او به حکم ضرورت از طریق ازدواج با یکدیگر به نسل او ادامه دادند و برخی دیگر معتقدند که چنین ضرورتی وجود نداشت؛ چراکه ممکن بود خداوند برای پسران آدم علیه السّلام همسرانی از میان جنّیان و زنان بهشتی برگزیند تا نسل او بدون ازدواج فرزندانش با هم ادامه یابد؛ چنانکه روایاتی با این مضمون از اهل بیت رسیده است[۱]. با این حال، انصاف آن است که اعتقاد گروه نخست با ظاهر کتاب خداوند سازگارتر است؛ چراکه در کتاب خداوند آمده است: ﴿خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً﴾[۲]؛ «شما را از یک تن آفرید و از او همسرش را خلق کرد و از آن دو مردان و زنان بسیاری را پدید آورد» و متبادر از آن عدم دخالت کسی جز آن دو و فرزندانشان در ادامهی نسل است؛ همچنانکه روایاتی نیز در تأیید این اعتقاد از اهل بیت رسیده است؛ مانند روایت صریح و صحیحی که عبد الله بن جعفر حمیری (د.۳۰۴ق) در کتاب قرب الإسناد[۳] از احمد بن محمّد بن ابی نصر نقل کرده است که گفت: «سَأَلْتُهُ [يَعْنِي عَلِيَّ بْنَ مُوسَى الرِّضَا] عَنِ النَّاسِ كَيْفَ تَنَاسَلُوا مِنْ آدَمَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ؟ فَقَالَ: حَمَلَتْ حَوَّاءُ هَابِيلَ وَأُخْتًا لَهُ فِي بَطْنٍ، ثُمَّ حَمَلَتْ فِي الْبَطْنِ الثَّانِي قَابِيلَ وَأُخْتًا لَهُ فِي بَطْنٍ، فَتَزَوَّجَ هَابِيلُ الَّتِي مَعَ قَابِيلَ وَتَزَوَّجَ قَابِيلُ الَّتِي مَعَ هَابِيلَ، ثُمَّ حَدَثَ التَّحْرِيمُ بَعْدَ ذَلِكَ»؛ «از آن حضرت [یعنی علیّ بن موسی الرّضا] دربارهی مردم پرسیدم که چگونه از آدم صلّی الله علیه تناسل یافتند؟ فرمود: حواء در یک شکم به هابیل و خواهر او باردار شد، سپس در شکم دوم به قابیل و خواهر او باردار شد، پس هابیل با دختری که همراه قابیل بود ازدواج کرد و قابیل با دختری که همراه هابیل بود ازدواج کرد و سپس تحریم بعد از آن پیدا شد»؛ در حالی که عقیدهی دوم بسیار بعید و تکلّفآمیز است؛ چراکه بر خلاف طبیعت، عادت و ظاهر کتاب خداوند است؛ با توجّه به اینکه امکان آمیزش انسان و جن با نظر به اختلاف نوع آن دو ثابت نیست و در صورت امکان نیز ممکن است مانند آمیزش انسان و حیوان باشد که منجر به توالد نمیشود و به فرض که منجر به توالد شود نیز حرام است و بعید نیست که حرمت آن از حرمت آمیزش برادر و خواهر بیشتر باشد؛ چنانکه خداوند مشارکت شیطان در فرزندان آدم را از مهمترین اهداف او دانسته و فرموده است: ﴿وَشَارِكْهُمْ فِي الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ﴾[۴]؛ «و با آنان در اموال و اولاد مشارکت کن» و با این وصف، بسیار بعید است که خداوند خود آن را تجویز کرده باشد؛ خصوصاً با توجّه به اینکه چنین مشارکتی مستلزم اختلال نسب آدمیان و اختلاط آن با نسب جنّیان و به معنای نیمهجن بودن انسانها است که قابل التزام نیست و به این ترتیب، توالی فاسد آن از توالی فاسد ازدواج فرزندان آدم با هم بیشتر است؛ فارغ از اینکه اشکال را نیز برطرف نمیکند؛ چراکه چنین اشکالی دربارهی ادامهی نسل جنّیان نیز وجود دارد و توجیه آن با الگوی مشابه، مستلزم تسلسل است؛ همچنانکه اختیار همسرانی برای پسران آدم علیه السلام از میان زنان بهشتی نیز در صورتی ممکن است که تولّد انسان از زنان بهشتی ممکن باشد، در حالی که امکان آن ثابت نیست و شاهدی نیز در کتاب خداوند برای آن یافت نمیشود.
آری، ممکن است که خداوند برای فرزندان آدم علیه السّلام همسرانی از خاک آفریده باشد، چنانکه برای خود او نیز -بنا بر نظر معقولتر- همسری از خاک آفرید؛ جز آنکه این نیز صرفاً در حدّ امکان است و دلیلی برای آن وجود ندارد، بل با ظاهر کتاب خداوند که تنها دربارهی آفرینش آدم علیه السّلام از خاک به مثابهی خصوصیّتی برای او سخن گفته، ناسازگار است. با این وصف، میتوان نتیجه گرفت که قویترین احتمال در این باره عقیدهی مشهور مسلمانان است؛ خصوصاً با لحاظ اینکه ازدواج خواهر و برادر بنا بر حکم شرع حرام شده و تبعاً در صورتی که چنین حکمی برای فرزندان آدم علیه السّلام نبوده باشد، اصلاً برای آنان حرمتی نداشته است تا نیاز به این تکلّفات داشته باشد و فرزندان ناشی از آن مشروع بودهاند.