مشکل خاصّ کشورهای مستضعف، فقر است که از فساد و استبداد حاکمانشان و نیز سیاست‌های استعمارگرانه و سودجویانه‌ی کشورهای توسعه‌یافته نشأت گرفته است و از این رو، نمی‌توان آن را در ردیف بلایای طبیعی دانست که مصداق بارز عذاب خداوند هستند. فقر در حقیقت عذابی است که ظالمان بر مردم مستضعف وارد می‌کنند؛ مانند شکنجه‌ای که شکنجه‌گر بر زندانی وارد می‌کند و با این وصف، نمی‌توان آن را کار خداوند دانست، مگر بر مبنای جبرگرایان که مبنای درستی نیست؛ چراکه خداوند از آن نهی فرموده است و به سبب آن مجازات می‌کند و این نشان می‌دهد که در اختیار ظالمان است و می‌توانند از آن بپرهیزند. با این حال، اگر نظریّه‌ی بیشتر بودن بلایای طبیعی در کشورهای مستضعف را بپذیریم، باید به سه نکته توجّه داشته باشیم:

۱ . برخی بلایای طبیعی نیز به ظلم ظالمان باز می‌گردند؛ مانند گرم شدن هوا بر اثر افزایش گازهای گل‌خانه‌ای و گسترش بیابان‌ها بر اثر از بین رفتن مراتع و جنگل‌ها و شیوع برخی بیماری‌ها بر اثر آلوده شدن آب‌ها و محیط زیست که هر یک آثار سوئی بر زندگی مردم خصوصاً در کشورهای مستضعف دارد.

۲ . گاهی مظلوم بودن در پیشگاه خداوند با ظالم بودن یکسان است و آن هنگامی است که مظلوم، خود ظالم را بر خود مسلّط کرده است، یا برای از بین بردن سلطه‌ی او بر خود اقدام نمی‌کند. در هر یک از این دو صورت، مظلوم هم ظالم است؛ چراکه به خود ظلم کرده است و با این وصف، مجازات او توسّط خداوند، عادلانه خواهد بود؛ چنانکه فرموده است: ﴿وَمَا ظَلَمَهُمُ اللَّهُ وَلَكِنْ أَنْفُسَهُمْ يَظْلِمُونَ﴾[۱]؛ «و خداوند به آنان ظلم نکرده است، ولی آنان به خود ظلم می‌کنند» و فرموده است: ﴿ذَلِكَ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيكُمْ وَأَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ﴾[۲]؛ «آن به سبب چیزی است که دست‌هاتان پیش فرستاده است و خداوند ظلم کننده‌ی به بندگان نیست».

۳ . کمتر بودن عذاب گروهی از مردم در دنیا، لزوماً ناشی از بهتر بودن آنان در پیشگاه خداوند نیست، بلکه ممکن است ناشی از عکس آن یعنی بدتر بودنشان در پیشگاه خداوند باشد؛ چراکه گاهی مردم بدتر، کارهای خوبی هم انجام داده‌اند و خداوند -به اقتضای عدلش- می‌خواهد اجر آنان را در دنیا بدهد، تا در آخرت چیزی جز عذاب نداشته باشند؛ چنانکه فرموده است: ﴿لَا يَغُرَّنَّكَ تَقَلُّبُ الَّذِينَ كَفَرُوا فِي الْبِلَادِ ۝ مَتَاعٌ قَلِيلٌ ثُمَّ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۚ وَبِئْسَ الْمِهَادُ﴾[۳]؛ «جولان کسانی که کافر شدند در سرزمین‌ها تو را نفریبد؛ آن بهره‌ای ناچیز است، سپس جایگاهشان جهنّم است و آن بد خوابگاهی است» و فرموده است: ﴿مَتَاعٌ فِي الدُّنْيَا ثُمَّ إِلَيْنَا مَرْجِعُهُمْ ثُمَّ نُذِيقُهُمُ الْعَذَابَ الشَّدِيدَ بِمَا كَانُوا يَكْفُرُونَ﴾[۴]؛ «بهره‌ای در دنیاست، سپس به سوی ما باز می‌گردند، سپس آنان را عذابی شدید می‌چشانیم به سبب اینکه کافر شدند» و فرموده است: ﴿مَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الْـآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ ۖ وَمَنْ كَانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيَا نُؤْتِهِ مِنْهَا وَمَا لَهُ فِي الْـآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ﴾[۵]؛ «هر کس کِشت آخرت را خواهد، به کِشت او می‌افزاییم و هر کس کِشت دنیا را خواهد، از آن به او می‌دهیم و در آخرت برایش نصیبی نخواهد بود» و فرموده است: ﴿فَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا وَمَا لَهُ فِي الْـآخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ﴾[۶]؛ «پس برخی مردم می‌گویند که پروردگارا! به ما در دنیا بده و برایشان در آخرت هیچ بهره‌ای نیست». علاوه بر این، گاهی خداوند به مردم بدتر مهلت و امکانات بیشتری می‌دهد تا از یک سو بر شقاوت خود بیفزایند و از سوی دیگر مایه‌ی ابتلاء و امتحان سایر مردم باشند؛ چنانکه خود به این نکته اشاره کرده و فرموده است: ﴿وَلَا يَحْسَبَنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ خَيْرٌ لِأَنْفُسِهِمْ ۚ إِنَّمَا نُمْلِي لَهُمْ لِيَزْدَادُوا إِثْمًا ۚ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ﴾[۷]؛ «و کسانی که کافر شدند نپندارند اینکه به آنان مهلت می‌دهیم برایشان بهتر است، تنها برای این به آنان مهلت می‌دهیم تا بر گناه بیفزایند و برایشان عذابی خوار کننده است» و فرموده است: ﴿فَلَمَّا نَسُوا مَا ذُكِّرُوا بِهِ فَتَحْنَا عَلَيْهِمْ أَبْوَابَ كُلِّ شَيْءٍ حَتَّى إِذَا فَرِحُوا بِمَا أُوتُوا أَخَذْنَاهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُمْ مُبْلِسُونَ﴾[۸]؛ «پس چون چیزی که به آنان یادآوری شد را از یاد بردند، درهای هر چیزی را به رویشان گشودیم، تا اینکه به آنچه داده شدند شادمان گشتند، پس ناگاه آنان را گرفتیم، پس آن گاه نومید گشتند» و فرموده است: ﴿وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ ۚ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى﴾[۹]؛ «و چشمانت را به چیزی که اصنافی از آنان را از آن برخوردار ساختیم تا آنان را درباره‌اش بیازماییم ندوز و روزی پروردگارت بهتر و ماندگارتر است». از این رو، فرموده است: ﴿وَلَوْلَا أَنْ يَكُونَ النَّاسُ أُمَّةً وَاحِدَةً لَجَعَلْنَا لِمَنْ يَكْفُرُ بِالرَّحْمَنِ لِبُيُوتِهِمْ سُقُفًا مِنْ فِضَّةٍ وَمَعَارِجَ عَلَيْهَا يَظْهَرُونَ ۝ وَلِبُيُوتِهِمْ أَبْوَابًا وَسُرُرًا عَلَيْهَا يَتَّكِئُونَ ۝ وَزُخْرُفًا ۚ وَإِنْ كُلُّ ذَلِكَ لَمَّا مَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا ۚ وَالْـآخِرَةُ عِنْدَ رَبِّكَ لِلْمُتَّقِينَ﴾[۱۰]؛ «و اگر نه این بود که مردم یک دسته می‌شدند، برای کسانی که به بخشاینده کافر می‌شوند، برای خانه‌هاشان سقف‌هایی از نقره و پله‌هایی قرار می‌دادیم که بر آن‌ها بالا روند و برای خانه‌هاشان دروازه‌هایی و تخت‌هایی که بر آن‌ها تکیه زنند و تزییناتی، در حالی که همه‌ی آن‌ها بهره‌ی زندگی دنیاست و آخرت نزد پروردگارت برای پرهیزکاران بهتر است».