سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

آیا جمع صلاتین در شرایط عادی جایز است؟ اگر نماز عصر را به ظهر بچسبانیم فضیلتش از بین می‌رود؟

میان مسلمانان اختلافی نیست در اینکه نمازهای فریضه در پنج وقت صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشاء اقامه می‌شود و این مبتنی بر کتاب خداوند است که فرموده است: ﴿أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ وَقُرْآنَ الْفَجْرِ[۱]؛ «نماز را به هنگام زوال آفتاب تا اوج تاریکی شب اقامه کن و قرآن فجر را»، با توجّه به اینکه بر اقامه‌ی نماز به هنگام زوال آفتاب و پیش از نیمه‌شب و به هنگام طلوع فجر دلالت دارد و آن نماز ظهر، عشاء و صبح است و فرموده است: ﴿وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَيِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِنَ اللَّيْلِ[۲]؛ «و نماز را در دو سر روز و آغازی از شب اقامه کن»، با توجّه به اینکه بر اقامه‌ی نماز در اوایل روز و اواخر آن و در اوایل شب دلالت دارد و آن نماز صبح، عصر و مغرب است و فرموده است: ﴿وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا ۖ وَمِنْ آنَاءِ اللَّيْلِ فَسَبِّحْ وَأَطْرَافَ النَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرْضَى[۳]؛ «و به ستایش پروردگارت تسبیح گوی پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و در پاسی از شب تسبیح گوی و در اطراف روز تا شاید خشنود شوی»، با توجّه به اینکه بر اقامه‌ی نماز پیش از طلوع آفتاب و پیش از غروب آن و پاسی از شب و اطرافی از روز دلالت دارد و آن نماز صبح، عصر، عشاء، مغرب و ظهر است و با این وصف، گزاردن نماز در این اوقات پنج‌گانه بنا بر کتاب خداوند واجب است و این فی الجمله مورد اتّفاق مذاهب اسلامی است، مگر شیعه که با استناد به روایات رسیده از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت او، آن را مستحبّ دانسته و معتقد است که جمع میان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء در حضر و بدون ضرورت اشکالی ندارد، در حالی که بنا بر مبنای علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی در کتاب شریف «بازگشت به اسلام»[۴]، روایات نمی‌توانند کتاب خداوند را نسخ کنند یا تخصیص زنند؛ چراکه نسخ یا تخصیص کتاب خداوند تنها با کتاب خداوند معقول است.

آری، به نظر می‌رسد که این سخن خداوند: ﴿أَقِمِ الصَّلَاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلَى غَسَقِ اللَّيْلِ[۵]؛ «نماز را به هنگام زوال آفتاب تا اوج تاریکی شب اقامه کن»، بر جواز جمع میان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء دلالت دارد؛ چراکه وقت نماز عصر را از وقت نماز ظهر و وقت نماز مغرب را از وقت نماز عشاء تفکیک نکرده و این دلیل بر وجود وقت مشترک برای هر یک از آن دو است؛ خصوصاً با توجّه به لفظ ﴿إِلَى که دلالت بر امتداد دارد، ولی عدم تفکیک میان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء در امر به اقامه‌ی نماز «به هنگام زوال آفتاب تا اوج تاریکی شب»، دلالت آن را با اشکال مواجه می‌کند؛ زیرا ظاهراً بر امتداد وقت هر چهار نماز تا نیمه‌شب دلالت دارد که قابل التزام نیست؛ مگر اینکه گفته شود دلالت آن بر امتداد وقت هر چهار نماز تا نیمه‌شب، از باب اجمال است و سایر سخنان خداوند از باب تفصیل، امتداد وقت نماز ظهر و عصر را به «پیش از غروب» و امتداد وقت نماز مغرب و عشاء را به «اوج تاریکی شب» محدود می‌کند و با این وصف، امر به اقامه‌ی نماز «به هنگام زوال آفتاب» و «آغازی از شب»، حمل بر استحباب اقامه‌ی نماز ظهر و مغرب در این دو وقت و جواز تأخیر آن دو تا «پیش از غروب» و «اوج تاریکی شب» می‌شود و این چیزی است که روایات رسیده از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت او آن را تأیید می‌کند؛ زیرا این روایات حاکی از آن است که رویّه‌ی رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و اهل بیت او اقامه‌ی نمازها به صورت جداگانه و در پنج وقت مذکور بوده است، ولی گاهی در سفر یا حضر و با ضرورت یا بی ضرورت، میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء جمع می‌فرمودند[۶]؛ همچنانکه در کتاب خداوند به اقامه‌ی نماز عشاء در زمان رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم به صورت جداگانه و پیش از خفتن اشارتی رفته و آمده است: ﴿مِنْ قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَحِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَمِنْ بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ۚ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَكُمْ[۷]؛ «پیش از نماز صبح و هنگامی از ظهر که رخت خود را می‌نهید و پس از نماز عشاء (که به بستر می‌روید)، سه وقت خلوت برای شماست» و این به معنای آن است که اقامه‌ی نمازها به صورت جداگانه و در پنج وقت مذکور، سنّت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و سیره‌ی مسلمانان بوده است، ولی جمع میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء خصوصاً در سفر و با ضرورت، اشکالی ندارد؛ هر چند در این صورت، تأخیر نمازهای ظهر و مغرب بهتر از تعجیل نمازهای عصر و عشاء برای جمع میان آن دو است؛ چراکه دلالت کتاب خداوند بر جواز تأخیر نمازهای ظهر و مغرب، ظاهرتر از دلالت آن بر جواز تعجیل نمازهای عصر و عشاء است و روایات بیشتری در تأیید آن رسیده است؛ همچنانکه آیاتی مانند ﴿يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ[۸]؛ «خداوند برای شما آسانی می‌خواهد و برای شما سختی نمی‌خواهد» و ﴿مَا يُرِيدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ[۹]؛ «خداوند نمی‌خواهد که بر شما تنگنایی قرار دهد»، با عموم خود بر جواز جمع میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء در سفر و با ضرورت دلالت می‌کند و با این وصف، بهتر آن است که میان نماز ظهر و عصر یا مغرب و عشاء جز در سفر و با ضرورت جمع نشود.

از اینجا دانسته می‌شود که عادت اهل تشیّع به جمع میان نماز ظهر و عصر و نماز مغرب و عشاء در حضر و بدون ضرورت، بر خلاف عادت رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم و عادت اهل بیت اوست و شایسته است که تغییر کند؛ خصوصاً با توجّه به تفاوت آن با سیره‌ی سایر مسلمانان که سبب افزایش اختلاف و بدبینی میان آنان شده است.

↑[۱] . الإسراء/ ۷۸
↑[۲] . هود/ ۱۱۴
↑[۳] . طه/ ۱۳۰
↑[۵] . الإسراء/ ۷۸
↑[۶] . نگاه کنید به: مسند الشافعي، ص۲۹؛ مسند أحمد، ج۱، ص۲۱۷، ۲۴۴، ۲۵۱، ۳۴۶ و ۳۶۰؛ مسند الدارمي، ج۱، ص۳۵۶؛ صحيح البخاري، ج۲، ص۳۹؛ صحيح مسلم، ج۲، ص۱۵۰؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۳۴۰؛ سنن أبي داود، ج۱، ص۲۷۰؛ الكافي للكليني، ج۳، ص۲۸۶؛ من لا يحضره الفقيه لابن بابويه، ج۱، ص۴۴۷.
↑[۷] . النّور/ ۵۸
↑[۸] . البقرة/ ۱۸۵
↑[۹] . المائدة/ ۶
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
می‌توانید این مطلب را به زبان‌های زیر نیز مطالعه کنید:
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.