به عقاید مخالف با عقل و شرع «عقاید باطل» گفته می‌شود. عقاید مخالف با عقل، عقایدی هستند که با اوّلیّات، فطریّات، محسوسات، مجرّبات و متواترات ناسازگارند؛ مانند عقیده به الوهیّت بت‌های سنگی که مخلوق بودن و عاجز بودنشان محسوس است و عقیده به تقلید از غیر معصوم که کذب، خطا و نسیانش مجرّب است و عقاید مخالف با شرع، عقایدی هستند که با صریح کتاب خداوند و سنّت متواتر پیامبر ناسازگارند؛ مانند عقیده به وجود پیامبری پس از محمّد صلّی الله علیه و آله و سلّم که با صریح آیه‌ی ۴۰ سوره‌ی احزاب تعارض دارد و عقیده به وجود امام سیزدهم که با خبر متواتر پیامبر از دوازده امام تعارض دارد. این قبیل عقاید نامعقول و نامشروع که بر پایه‌ی جهل، تقلید، اهواء نفسانی، تعصّب و خرافه‌گرایی شکل می‌گیرند، مصداق «ضلالت» هستند و از رستگاری در آخرت باز می‌دارند و مهم‌ترین آن‌ها که به نوعی خاستگاه آن‌ها محسوب می‌شود، «شرک» است؛ چراکه خداوند فرموده است: ﴿إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ ۚ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا﴾[۱]؛ «هرآینه خداوند نمی‌بخشاید که برای او شریک گرفته شود و غیر از آن را برای هر کس که بخواهد می‌بخشاید و هر کس برای خداوند شریک گیرد به گمراهی دوری دچار شده است» و شریک گرفتن برای خداوند، گاه در تکوین است؛ بدین سان که به آفریننده یا روزی دهنده یا تدبیر کننده‌ای جز او باور بسته شود و گاه در تشریع است؛ بدین سان که به قانون‌گذاری جز او و قانونی جز قانون او باور بسته شود و گاه در تحکیم است؛ بدین سان که به حاکمی جز او و جز کسی که او اختیار کرده است باور بسته شود. بنابراین، اهل عقاید باطل کسانی هستند که به آفریننده یا روزی دهنده یا تدبیر کننده‌ای جز خداوند باور دارند؛ مانند بت‌پرستان، اهل تثلیث و غالیان شیعه، یا قوانینی را به رسمیّت می‌شناسند که خداوند وضع نکرده است؛ مانند انسان‌محوران، سکولارها و مدافعان قوانین غیر اسلامی، یا امام، خلیفه، ولیّ امر و حاکمی را می‌پذیرند که خداوند منصوب نکرده است؛ مانند طرفداران دموکراسی و ولایت مطلقه‌ی فقیه و مدّعیان دروغین امامت. اینان کسانی هستند که برای خداوند شریک گرفته‌اند و اینان کسانی هستند که قابل بخشایش نیستند، مگر اینکه پیش از مرگ توبه کنند.

اما «گناهان کبیره» گناهانی هستند که خداوند در کتاب خود، انجام دهنده‌ی آن‌ها را وعده‌ی آتش داده است؛ مانند کتمان حقایق دین به خاطر دنیا که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا ۙ أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾[۲]؛ «هرآینه کسانی که آنچه خداوند از کتاب نازل کرده است را کتمان می‌کنند و به بهایی اندک می‌فروشند، آنان در شکم‌هاشان جز آتش را نمی‌خورند و خداوند در روز قیامت با آنان سخن نمی‌گوید و آنان را پاکیزه نمی‌کند و برایشان عذابی دردناک است» و دروغ بستن بر خداوند که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿قُلْ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ﴾[۳]؛ «بگو کسانی که بر خداوند دروغ می‌بندند رستگار نمی‌شوند» و گرایش به ستمکاران که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿وَلَا تَرْكَنُوا إِلَى الَّذِينَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِيَاءَ ثُمَّ لَا تُنْصَرُونَ﴾[۴]؛ «و به کسانی که ستم کردند نگرایید که شما را آتش می‌گیرد و برای شما جز خداوند سرپرستی نیست، آن گاه یاری نخواهید شد» و قتل عمد که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا﴾[۵]؛ «و هر کس مؤمنی را از روی عمد بکشد سزای او جهنّم است که در آن جاودان بماند و خداوند بر او خشم گیرد و لعنتش کند و برایش عذابی عظیم فراهم سازد» و خوردن مال یتیم از روی ظلم که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا ۖ وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا﴾[۶]؛ «هرآینه کسانی که اموال یتیمان را از روی ظلم می‌خورند جز این نیست که در شکم‌هاشان آتش را می‌خورند و به دوزخ خواهند رسید» و خوردن ربا با آگاهی که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ ۖ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ ۖ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ﴾[۷]؛ «پس هر کس اندرزی از پروردگارش به او رسید و دست برداشت، آنچه گذشته برای اوست و کار او با خداوند است و هر کس ادامه دهد آن‌ها از اهل آتشند و در آن جاودان خواهند بود» و زنا که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ يَلْقَ أَثَامًا ۝ يُضَاعَفْ لَهُ الْعَذَابُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَيَخْلُدْ فِيهِ مُهَانًا﴾[۸]؛ «و هر کس آن را انجام دهد کیفرش را خواهد دید؛ عذاب برای او در روز قیامت دوچندان خواهد شد و در آن تا ابد با خواری خواهد ماند» و تهمت زدن به زنان پاکدامن که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَرْمُونَ الْمُحْصَنَاتِ الْغَافِلَاتِ الْمُؤْمِنَاتِ لُعِنُوا فِي الدُّنْيَا وَالْـآخِرَةِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾[۹]؛ «هرآینه کسانی که به زنان پاکدامن بی‌خبر مؤمن تهمت می‌زنند در دنیا و آخرت لعنت شوند و برایشان عذابی عظیم است» و فرار از برابر دشمن در میدان جهاد که درباره‌ی آن فرموده است: ﴿وَمَنْ يُوَلِّهِمْ يَوْمَئِذٍ دُبُرَهُ إِلَّا مُتَحَرِّفًا لِقِتَالٍ أَوْ مُتَحَيِّزًا إِلَى فِئَةٍ فَقَدْ بَاءَ بِغَضَبٍ مِنَ اللَّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ ۖ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ﴾[۱۰]؛ «و هر کس در آن روز پشت خود را به آنان کند مگر به منظور رفتن به کناری برای جنگ یا پیوستن به گروهی، هرآینه به خشمی از خداوند دچار شده و جایگاهش جهنّم است که بد بازگشت‌گاهی است» و گناهانی دیگر از این دست که «فسق» محسوب می‌شوند و بزرگ‌ترین‌شان نزد علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی ۸ چیز است؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ أَعْظَمِ الذُّنُوبِ، فَارْتَعَدَتْ مَفَاصِلُهُ ثُمَّ قَالَ: أَعْظَمُ الذُّنُوبِ ثَمَانِيَةٌ: الشِّرْكُ بِاللَّهِ وَالْكِذْبُ عَلَيْهِ وَالْرُّشَى فِي الْحُكْمِ وَقَتْلُ الْمُؤْمِنِ مُتَعَمِّدًا وَاللِّوَاطَةُ وَالزِّنَا بِذَاتِ الْمَحْرَمِ وَأَكْلُ مَالِ الْيَتِيمِ ظُلْمًا وَالرِّبَا بَعْدَ الْمَوْعِظَةِ! قُلْتُ: أَلَيْسَتِ الْبَيْعَةُ مَعَ إِمَامٍ جَائِرٍ طَوْعًا؟ فَإِنِّي سَمِعْتُكَ تَسْتَعْظِمُهَا، قَالَ: وَهَلْ هِيَ إِلَّا الشِّرْكُ بِاللَّهِ؟!»[۱۱]؛ «از منصور درباره‌ی بزرگ‌ترین گناهان پرسیدم، پس لرزه بر اندامش افتاد، سپس فرمود: بزرگ‌ترین گناهان هشت چیزند: شریک گرفتن برای خداوند و دروغ بستن بر او و رشوه ستاندن در قضاوت و کشتن مؤمن از روی عمد و لواط کردن و زنا کردن با محرم و خوردن مال یتیم از روی ستم و ربا بعد از موعظه! گفتم: آیا بیعت کردن به میل خود با امامی جائر (از بزرگ‌ترین گناهان) نیست؟ چون شنیدم که آن را بزرگ می‌شماری، فرمود: آیا آن چیزی جز شریک گرفتن برای خداوند است؟!».