آیا تقلید از عالمان در صورت علم به دلایل آنها جایز است؟
چنانکه از صریح عبارت حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی در کتاب شریف «بازگشت به اسلام»[۱] دانسته میشود، مراد از تقلید عمل به گفته یا کردهی دیگری بدون دلیل است و با این وصف، عمل به گفته یا کردهی دیگری با دلیل، تقلید شمرده نمیشود، بلکه اتّباع از دلیل است. بنابراین، عمل به فتوای عالمان در صورتی که دلایل قانعکنندهای برای آن از کتاب خدا یا سنّت متواتر پیامبر یا عقل سلیم اقامه کنند، جایز است، بلکه واجب شمرده میشود؛ چراکه عمل به آن در چنین صورتی، عمل به کتاب خدا یا سنّت متواتر پیامبر یا عقل سلیم است.مراد از تقلید عمل به گفته یا کردهی دیگری بدون دلیل است و با این وصف، عمل به گفته یا کردهی دیگری با دلیل، تقلید شمرده نمیشود، بلکه اتّباع از دلیل است.
آری، در صورتی که دلایل عالمان برای فتوایشان، غیر یقینی و از قبیل خبر واحد یا اجماع یا شهرت باشد، عمل به آن جایز نیست؛ چراکه ظن در اسلام کافی شمرده نمیشود و با این وصف، رجوع مستقیم به کتاب خدا و سنّت متواتر پیامبر یا عقل سلیم به منظور فحص از دلایل یقینی در صورتی که احتمال آن وجود داشته باشد، واجب است و در صورتی که احتمال آن وجود نداشته باشد یا فحص از دلایل یقینی به نتیجهای نینجامد، رجوع به اصول اوّلی مانند اصل اباحه و حظر یا اصول عملی مانند برائت و احتیاط و تخییر و استصحاب، متعیّن است؛ مشروط به اینکه اقدام لازم برای دسترسی به خلیفهی خداوند در زمین انجام شده باشد؛ چراکه رجوع به اصول اوّلی یا عملی در صورتی که چنین اقدامی انجام نشده باشد، مانند رجوع به آنها در موارد وجود دلیل است که کافی شمرده نمیشود و اقدام لازم برای دسترسی به خلیفهی خداوند در زمین، اجابت و یاری منصور هاشمی خراسانی است که دعوتکنندهی به سوی مهدی و زمینهساز ظهور او از طرق معقول و مشروع است و خداوند تنها از پرهیزکاران میپذیرد.در صورتی که دلایل عالمان برای فتوایشان، غیر یقینی و از قبیل خبر واحد یا اجماع یا شهرت باشد، عمل به آن جایز نیست؛ چراکه ظن در اسلام کافی شمرده نمیشود.
این صراط مستقیمی است که هر کس به آن گام نهاده، کامیاب شده و هر کس از آن روی گرفته، در گمراهی است و عاقبت برای پرهیزکاران است.