۱ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ الطَّبَرِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: إِنَّمَا مَثَلِي فِيكُمْ كَمَثَلِ الشَّمْعِ فِي الظُّلْمَةِ يَسْتَضِيءُ بِهِ مَنْ وَلَجَهَا، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، مَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْلِهِ: ﴿أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ ۚ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ ۚ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ ۖ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ ۚ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ ۖ إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾[۱]؟ قَالَ: كُتِبَ عَلَيْكُمْ أَنْ تَصُومُوا أَيَّامًا مَعْدُودَاتٍ وَهِيَ شَهْرُ رَمَضَانَ فَمَنْ كَانَ مِنْكُمْ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَ أَنْ يَصُومُوا عِدَّةً مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ إِذَا أَرَادُوا أَنْ لَا يَصُومُوهَا فِدْيَةٌ طَعَامُ مِسْكِينٍ فَمَنْ تَطَوَّعَ خَيْرًا فَهُوَ خَيْرٌ لَهُ وَأَنْ تَصُومُوا خَيْرٌ لَكُمْ مِنْ أَنْ تَفْدُوا إِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُونَ.
ترجمهی گفتار:
عبد الله بن حبیب طبری ما را خبر داد، گفت: شنیدم منصور میفرماید: جز این نیست که مَثَل من در میان شما مَثَل شمع در میان تاریکی است، هر کس به آنجا درآمده است از آن روشنی مییابد، گفتم: فدایت شوم مراد خداوند چیست از اینکه میفرماید: «روزهایی معدود، پس هر کس از شما مریض یا در سفری بود، به تعداد از روزهایی دیگر و بر کسانی که توان آن را مییابند غذا دادن به یک مسکین فدیه است، پس هر کس خیری را اختیار کند آن برای او بهتر است و اینکه روزه بگیرید برایتان بهتر است اگر بدانید»؟ فرمود: بر شما واجب شد که در روزهایی معدود روزه بگیرید و آن ماه رمضان است، پس هر کس از شما مریض یا در سفری بود، به تعداد از روزهایی دیگر و بر کسانی که توان آن را مییابند که از روزهایی دیگر روزه بگیرند هرگاه بخواهند که در آنها روزه نگیرند غذا دادن به یک مسکین فدیه است، پس هر کس خیری را اختیار کند آن برای او بهتر است و اینکه روزه بگیرید برایتان بهتر است از اینکه فدیه بدهید اگر بدانید.
۲ . أَخْبَرَنَا هَاشِمُ بْنُ عُبَيْدٍ الْخُجَنْدِيُّ، قَالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: إِنَّ أَبِي شَيْخٌ فَانٍ لَا يُطِيقُ الصِّيَامَ، أَعَلَيْهِ الْفِدْيَةُ؟ قَالَ: إِنَّمَا فَرَضَ اللَّهُ الْفِدْيَةَ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَ الصِّيَامَ بَعْدَ شَهْرِ رَمَضَانَ، فَلَا يَصُومُونَ حَتَّى يَبْلُغَهُمْ شَهْرُ رَمَضَانَ الْآخَرُ وَلَمْ يَفْرُضْ عَلَى الَّذِينَ لَا يُطِيقُونَهُ شَيْئًا.
ترجمهی گفتار:
هاشم بن عُبید خجندی ما را خبر داد، گفت: به منصور گفتم: پدر من پیرمردی فرتوت است که توان روزه را ندارد، آیا بر او فدیه واجب است؟ فرمود: خداوند فدیه را بر کسانی واجب کرده است که بعد از ماه رمضان توان روزه را دارند، ولی روزه نمیگیرند تا اینکه ماه رمضان دیگر به آنها میرسد و بر کسانی که توان آن را ندارند چیزی را واجب نکرده است.
۳ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَعَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ﴾، فَقَالَ: لَيْسَ عَلَى الَّذِينَ لَا يُطِيقُونَهُ شَيْءٌ، قُلْتُ: لِمَاذَا؟ قَالَ: لِأَنَّ الْفِدْيَةَ إِذَا تُرِكَتْ وَجَبَ الصِّيَامُ وَإِنَّمَا يَجِبُ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ.
ترجمهی گفتار:
محمّد بن عبد الرّحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور دربارهی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که میفرماید: «و بر کسانی که توان آن را مییابند فدیه است»، پس فرمود: بر کسانی که توان آن را نمییابند چیزی نیست، گفتم: برای چه؟ فرمود: برای اینکه فدیه هرگاه ترک شود روزه واجب میشود و تنها بر کسانی واجب تواند شد که توان آن را مییابند.
شرح گفتار:
برای خواندن شرح این گفتارهای نورانی، به پرسش و پاسخ ۳۳۸ مراجعه کنید.
