Манзур аз масеҳи даҷҷол ё зидди масеҳ ки дар аҳодиси суннӣ ва шиъа омада кист? Оё дуруст аст ки барои шинохти имом Маҳдӣ бояд даҷҷолро ҳам бишиносем? Даҷҷол шахс аст ё ҷараён? Оё ҳамакнун зинда аст? Имом Маҳдӣ чигуна даҷҷолро мекушад? Аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ривоят шудааст ки даҷҷол ҳамон ибни Сайёд аст. Оё ибни Сайёд ҳамон даҷҷол аст?
Лутфан ба нукоти зер таваҷҷӯҳ кунед:
1 . Мансури Ҳошимии Хуросонӣ ҳафизаҳуллоҳ таъоло дар китоби арзишманди худ «Бозгашт ба Ислом»[1], парда аз вуҷуди шабакаи шайтонии махфӣ ва густардае дар ҷаҳон бардоштааст ки таҳти ашроф ва мудирияти шахси шайтон ва бо иттиҳоди ғайри расмии бузургтарин қудратмандони муфсид ва сарватмандони мулҳид аз як сӯ ва коҳинони яҳудӣ ва ҷодугарони шайтонпараст аз сӯӣ дигар, машғули заминасозӣ барои таҳаққуқи ҳокимияти бепардаи шайтон бар ҷаҳон аст. Ҳокимияти бепардаи шайтон, ҳангоме таҳаққуқ меёбад ки «Халифаи шайтон» дар ҷаҳон ба ҳокимият даст ёбад то ба намояндагӣ аз ҷониби ӯ, аҳкоми ӯро бар ҷаҳон ҷорӣ созад. Ин «Халифаи шайтон» инсоне аст ки ба ӯ «Даҷҷол» гуфта мешавад, ҳар чанд дар асл аз «Зуррияи шайтон» аст; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿أَفَتَتَّخِذُونَهُ وَذُرِّيَّتَهُ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِي وَهُمْ لَكُمْ عَدُوٌّ ۚ بِئْسَ لِلظَّالِمِينَ بَدَلًا﴾[2]; «Оё пас шайтон ва зуррияи ӯро ҳокимоне ҷуз Ман мегиред дар ҳоле ки онҳо душманони шумо ҳастанд?! Бад ҷойгузине барои золимонанд!».
2 . Дар бароабри ин шабакаи шайтонии махфӣ ва густарда ки бо марказияте дар ғарб, машғули заминасозӣ барои таҳаққуқи ҳокимияти «Даҷҷол» бар ҷаҳон ба унвони «Халифаи шайтон» аст, шабакаи Илоҳии махфӣ ва густардае дар ҳоли шаклгирӣ аст ки бо марказияте дар шарқ, машғули заминасозӣ барои таҳаққуқи ҳокимияти «Маҳдӣ» бар ҷаҳон ба унвони «Халифаи Худованд» аст. Ин ду шабака, ба зудӣ вориди рақобатӣ таготанг ва нафасгир монанди рақобати ду асб мусобиқа барои расидан ба минтақаи муҳим дар ҷаҳон хоҳанд шуд; Зеро ҳар кас зудтар ба он минтақа дар ҷаҳон даст пайдо кунад, пирӯзи ин рақобат хоҳад буд ва хушо ба ҳоли касоне ки бо шабакаи Илоҳӣ ҳамроҳ мешаванд, ҳар чанд дар ин рақобат шикаст бихурад ва бадо ба ҳоли касоне ки бо шабакаи шайтонӣ ҳамроҳ мешавад ҳар чанд дар ин рақобат ба пирӯзӣ бирасад.
3 . Мансури Ҳошимии Хуросонӣ ҳафизаҳулло таъоло дар бархӣ аз ҳикматҳои худ фармудааст: «إِنَّ الدَّجَّالَ لَقَبٌ كَفِرْعَوْنَ يَتَوَارَثُهُ رِجَالٌ مِنْ آلِ إِبْلِيسَ»[3]; «Ҳароина даҷҷол лақабе монанди фиръавн аст ки мардоне аз оли иблис онро аз ҳам ирс мебаранд!». Ин ба он маъност ки дар илми ин олим, «Даҷҷол» номи зоҳирии «Халифаи шайтон» нест, бал унвонӣ ом монанди «Фиръавн» аст ки дар ҳар замон, бар олитарин мақоми шабакаи шайтонӣ итлоқ мешавад ва бо ин васф, ҳеҷ замоне холӣ аз «Даҷҷол» нест; Ҳамчунонки холӣ аз «Маҳдӣ» нест; Чароки «Даҷҷол» халифае аз ҷониби шайтон дар муқобили халифае аз ҷониби Худованд аст ва ҳар халифае аз ҷониби Худованд, «Маҳдӣ» шумурда мешавад; Бо таваҷҷуҳ ба инки «Маҳдӣ» номи зоҳирии «Халифаи Худованд» нест, бал унвонӣ ом монанди «Имом» аст ки дар ҳар замон, бар олитарин мақоми шабакаи Илоҳӣ итлоқ мешавад; Чунонки Худованд дар бораи Иброҳим алайҳи салом фармудааст: ﴿وَوَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ ۚ كُلًّا هَدَيْنَا ۚ وَنُوحًا هَدَيْنَا مِنْ قَبْلُ﴾[4]; «Ва ба ӯ Исҳоқ ва Яъқубро бахшидем; Ҳамаи ононро ҳимоят кардем ва Нуҳро аз пеш ҳидоят кардем» ва ин яъне ҳами онон «Маҳдӣ» буданд. Бо ин васф, мумкин аст ибни Сайёд даҷҷоли замони худ буда бошад; Ҳамчунонки Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам Маҳдии замони худ буд, вале бидуни шак ибни Сайёд даҷҷоли замони мо нест; Ҳамчунонки Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам Маҳдии замони мо шумурда намешавад; Бал даҷҷоли замони мо, имоми шабакаи ҷаҳонии шайтонӣ аст ки гурӯҳе дар ғарб барои зуҳури ӯ заминасозӣ мекунанд; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ﴾[5]; «Ва ононро имомоне қарор додем ки ба сӯӣ оташ даъват мекунанд» Ва Маҳдии замони мо, имоми шабакаи ҷаҳонии Илоҳӣ аст ки гурӯҳе дар шарқ барои зуҳури ӯ заминасозӣ мекунанд; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[6]; «Ва ононро имомоне қарор додем ки ба амри Мо ҳидоят мекунанд» Ва низоъи он ду бо якдигар идома хоҳад ёфт, яке аз ҷониби шарқ ва дигарӣ аз ҷониби ғарб, то ҳангоме ки «Масеҳи Худованд» ба ҷаҳон бозгардад ва миёни он ду қазоват фармояд. Монанди сухани мо дар бораи ибни Сайёдро ҷамоъате аз аҳли илм низ гуфтаанд; Чунонки ибни Баттол (д.449қ) гуфтааст: «إِنْ وَقَعَ الشَّكُّ فِي أَنَّهُ الدَّجَّالُ الَّذِي يَقْتُلُهُ عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ، فَلَمْ يَقَعِ الشَّكُّ فِي أَنَّهُ أَحَدُ الدَّجَّالِينَ الَّذِينَ أَنْذَرَ بِهِمُ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ»[7]; «Агар дар ин шак бошад ки ӯ даҷҷоле аст ки Исо ибни Марям саллаллоҳу алайҳи ва саллам ӯро мекушад, дар ин шакке нест ки ӯ яке аз даҷҷолоне аст ки Паёмбар саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам дар бораи онон инзор додааст» ва Байҳақӣ (д.458қ) дар ончи аз ӯ ҳикоят шуда гуфтааст: «إِنَّ الدَّجَّالَ الْأَكْبَرَ الَّذِي يَخْرُجُ فِي آخِرِ الزَّمَانِ غَيْرُ ابْنِ صَيَّادٍ، وَكَانَ ابْنُ صَيَّادٍ أَحَدَ الدَّجَّالِينَ الْكَذَّابِينَ الَّذِينَ أَخْبَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ بِخُرُوجِهِمْ»[8]; «Даҷҷоли акбаре ки дар охируззамон хуруҷ мекунад касе ҷуз ибни Сайёд аст ва ибни Сайёд яке аз даҷҷолони каззобе буд ки Паёмбар саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам аз хуруҷашон хабар дода буд» ва Абдулғании Мақдисӣ (д.600қ) гуфтааст: «كَانَ ابْنُ صَائِدٍ دَجَّالًا صَغِيرَ السِّنِّ غَيْرَ الدَّجَّالِ الْأَكْبَرِ»[9]; «Ибни Соъид даҷҷолӣ кӯчак ғайр аз даҷҷоли акбар буд» ва Нававӣ (д.676қ) аз уламо ҳикоят кардааст: «قِصَّةُ ابْنِ صَيَّادٍ مُشْكِلَةٌ وَأَمْرُهُ مُشْتَبَهٌ فِي أَنَّهُ هَلْ هُوَ الْمَسِيحُ الدَّجَّالُ الْمَشْهُورُ أَمْ غَيْرُهُ، وَلَا شَكَّ فِي أَنَّهُ دَجَّالٌ مِنْ الدَّجَاجِلَةِ»[10]; «Қиссаи ибни Сайёд мушкил аст ва амри ӯ муштаба аст ки оё масеҳи даҷҷоли машҳур буда ё касе дигар, вале шакке нест ки ӯ даҷҷоле аз даҷҷолон будааст» ва ибни Касир (д.774қ) аз бархӣ уламо ҳикоят кардааст: «ابْنُ صَيَّادٍ كَانَ بَعْضُ الصَّحَابَةِ يَظُنُّهُ الدَّجَّالَ الْأَكْبَرَ، وَلَيْسَ بِهِ، إِنَّمَا كَانَ دَجَّالًا مِنَ الدَّجَاجِلَةِ صَغِيرًا»[11]; «Бархӣ саҳоба мепиндоштанд ки ибни Сайёд ҳамон даҷҷоли акбар аст, дар ҳоле ки набуд, ӯ танҳо даҷҷолӣ кӯчак аз даҷҷолҳо буд» ва гуфтааст: «الصَّحِيحُ أَنَّ الدَّجَّالَ غَيْرُ ابْنِ صَيَّادٍ، وَأَنَّ ابْنَ صَيَّادٍ كَانَ دَجَّالًا مِنَ الدَّجَاجِلَةِ، ثُمَّ تَابَ بَعْدَ ذَلِكَ، فَأَظْهَرَ الْإِسْلَامَ، وَاللَّهُ أَعْلَمُ بِضَمِيرِهِ وَسَرِيرَتِهِ»[12]; «Саҳиҳ ин аст ки даҷҷол касе ғайр аз ибни Сайёд аст, балки ибни Сайёд даҷҷоле аз даҷҷолҳо буд, сипас баъд аз он тавба кард ва изҳори Ислом намуд ва Худованд беҳтар медонад ки дар замир ва қалби ӯ чи буд».
Аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ривоят шуда ки даҷҷол дар замин чиҳил рӯз хоҳад монд ки як рӯзи он монанди як сол ва як рӯзи он монанди як моҳ ва як рӯзи он монанди як ҳафта ва рӯзҳои дигараш монанди рӯзҳои шумо хоҳад буд. Бархӣ ин ривоятро таъвил мекунанд ва мегӯянд ки манзур аз он се давраи замонии мухталиф аз султаи қудратҳои кофири ғарби дар ду қарни охир будааст. Оё ин таъвил дуруст аст?
Ахбори расида дар бораи хуруҷи даҷҷол мутавотиранд, вале хабари расида дар бораи муддаи мондани ӯ дар замин, хабари воҳиде аст ки Абдурраҳмон ибни Язид ибни Ҷобир ба танҳойи аз Яҳё ибни Ҷобири Тоъӣ, аз Абдурраҳмон ибни Ҷубайр ибни Нуфайр, аз падараш, аз Навос ибни Самъони Килобӣ, аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ривоят кардааст[1] ва шакке нест ки хабари воҳид муҷиби илм намешавад, агарчи аснодаш назди аҳли ҳадис саҳиҳ бошад ва аз ҳамин рӯ, эътиқод ба чизе ки ин хабар дар бар гирифтааст ҷойиз нест; Хусусан бо таваҷҷуҳ ба инки Асмоъ бинти Язид хилофи онро ривоят карда ва гуфтааст: «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: يَمْكُثُ الدَّجَّالُ فِي الْأَرْضِ أَرْبَعِينَ سَنَةً، السَّنَةُ كَالشَّهْرِ، وَالشَّهْرُ كَالْجُمُعَةِ، وَالْجُمُعَةُ كَالْيَوْمِ، وَالْيَوْمُ كَاضْطِرَامِ السَّعْفَةِ فِي النَّارِ»[2]; «Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармуд: даҷҷол дар замин чиҳл сол даранг мекунад ки ҳар соли он монанди як моҳ ва ҳар моҳи он монанди як ҳафта ва ҳар ҳафтаи он монанди як рӯз ва ҳар рӯзи он монанди шӯълавар шудани шохаи дарахти хурмо дар оташ аст».
Ва аммо таъвили ёд шуда сирфан як занн ва тахмин аст, дар ҳоле ки мусалламан эътимод ба занн ва тахмин дар дин ҷойиз нест; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ﴾[3]; «Онон ҷуз аз занн пайравӣ намекунанд ва онон ҷуз тахмин намезананд». Ба илова, яке аз чизҳое ки ин таъвилро тазъиф мекунад он аст ки бар хилофи бардошти худи ровӣ аз хабар аст; Чароки Навос ибни Самъон аз он талаққӣ киноя надошта, балки онро бар зоҳираш ҳамл карда, ба наҳве ки аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам дар бораи кайфияти намозҳои явмия дар он рӯзҳо суъол карда ва Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам низ бар асоси ҳамин бардошти ӯ, ҷавобашро додааст ва ин тақрири ӯ бар он маҳсуб мешавад. Аз ин рӯ, Нававӣ гуфтааст: «قَالَ الْعُلَمَاءُ: هَذَا الْحَدِيثُ عَلَى ظَاهِرِهِ وَهَذِهِ الْأَيَّامُ الثَّلَاثَةُ طَوِيلَةٌ عَلَى هَذَا الْقَدْرِ الْمَذْكُورِ فِي الْحَدِيثِ»[4]; «Уламо гуфтаанд: Ин ҳадис бар зоҳираш ҳамл мешавад ва он се рӯз, ба ҳамин андозае ки дар ҳадис зикр шудааст тӯлонӣ хоҳад буд», магар инки гуфта шавад Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам мутаносиб бо ақли ровӣ ба ӯ посух дода ва ин эҳтимолӣ қавӣ аст ва ончи ба қувваташ меафзояд ин аст ки аксари ахбори расида дар боби сифоти даҷҷол, ҳолати рамз ва киноя дорад; Монанди ахбори расида дар бораи инки ӯ дар ҷазирае аз ҷазоири дарё бо ҷунбандаи пурмӯ ба номи «Ҷассоса» дар банд аст ва инки ӯ монанди рагборе ки бод онро мегардонад ҳамаи сарзаминҳо ҷуз Макка ва Мадинаро дар менавардад ва инки ӯ улоғе дорад ки гӯшаш бар ҳафтод ҳазор нафар соя меандозад ва ҳар гоми ӯ чунин ва чунон аст ва инки байни ду чашми ӯ навишта шудааст: «Кофар», ба наҳве ки ҳар мӯъмини босавод ё бесаводе онро мехонад ва инки ӯ ба ҳамроҳи худ Биҳишт ва Дӯзахе дорад ва Дӯзахи ӯ Биҳишт ва Биҳишти ӯ Дӯзах аст ва инки ӯ ба ҳамроҳи худ кӯҳҳое аз нон ва гӯш ва рудҳое аз об дорад ва чизҳое аз ин даст ки тақрибан ба вузуҳ ҳолати рамз ва киноя доранд, бал инсоф он аст ки хабари расида ҳокӣ аз инки муддати мондани ӯ дар замин ҷиҳл рӯз аст ки як рӯзи он монанди як сол ва як рӯзи он монанди як моҳ ва як рӯзи он монанди як ҳафта ва рӯзҳои дигараш монанди рӯзҳои шумост низ тақрибан ба вузуҳ ҳолати рамз ва киноя дорад; Зеро мумкин нест ки қабл аз рӯзи қиёмат, воқеъан чунин рӯзҳое вуҷуд дошта бошад. Ба ҳамин далил, бархӣ олимон саъй дар таъвили ин хабар доштаанд; Чунонки ибни Мунодӣ онро таъвил карда ва гудааст: «الْمَعْنَى أَنَّهُ يَهْجُمُ عَلَيْكُمْ غَمٌّ عَظِيمٌ لِشِدَّةِ الْبَلَاءِ، وَأَيَّامُ الْبَلَاءِ طِوَالٌ، ثُمَّ يَتَنَاقَصُ ذَلِكَ الْغَمُّ فِي الْيَوْمِ الثَّانِي، ثُمَّ يَنْقُصُ فِي الثَّالِثِ، ثُمَّ يَعْتَادُ الْبَلَاءُ، كَمَا يَقُولُ الرَّجُلُ: الْيَوْمَ عِنْدِي سَنَةٌ؛ إِلَّا أَنَّ الزَّمَانَ تَغَيَّرَ، كَقَوْلِ الشَّاعِرِ: <وَلَيْلُ الْمُحِبِّ بِلَا آخِرٍ>»; «Маънои он ин аст ки ба хотири шиддати бало, андӯҳӣ азим бар шумо ҳуҷум меоварад ва рӯзҳои бало дароз хоҳад буд, сипас он андӯҳ дар рӯзи дуввум коҳиш меёбад ва дар рӯзи севвум камтар мешавад ва сипас ҳолати оддӣ пайдо мекунад, чунонки гуфта мешавад: Имрӯз назди ман як сол буд, дар ҳоле ки замон ба гунаи дигаре аст, монанди гуфтаи шоъир ки мегӯяд: <Шоми ошиқро поёне нест>» ва Ҳаммод ибни Салама гуфтааст: «سَأَلْتُ أَبَا سِنَانٍ عَنْ مَعْنَى ذَلِكَ، فَقَالَ: يَسْتَلِينُونَ الْعَيْشَ، فَتَقْصُرُ الْأَيَّامُ عَلَيْهِمْ»; «Аз Абу Санон дар бораи маънои ин хабар суъол кардам, пас гуфт: Зиндагӣ барояшон осуда мешавад ва аз ин рӯ, рӯзҳо барояшон кӯтоҳ ҷилва мекунад». Ибни Ҷувзӣ ин ду таъвилро зикр карда ва сипас гуфтааст: «هَذَا التَّأْوِيلُ الْمَذْكُورُ يَرُدُّهُ قَوْلُهُمْ بَعْدَ هَذَا: <أَتَكْفِينَا فِيهِ صَلَاةُ يَوْمٍ وَلَيْلِهِ؟ قَالَ: لَا، اقْدُرُوا لَهُ قَدْرَهُ>، وَالْمَعْنَى: اقْدُرُوا لِأَوْقَاتِ الصَّلَوَاتِ، غَيْرَ أَنَّ أَبَا الْحُسَيْنِ بْنَ الْمُنَادِي قَدْ طَعَنَ فِي صِحَّةِ هَذِهِ اللَّفَظَاتِ، يَعْنِي قَوْلَهُمْ: <أَتَكْفِينَا فِيهِ صَلَاةُ يَوْمٍ وَلَيْلِهِ؟ قَالَ: لَا، اقْدُرُوا لَهُ قَدْرَهُ> فَقَالَ: هَذَا عِنْدَنَا مِنَ الْمَدَاسِيسِ الَّتِي كَادَنَا بِهَا ذَوُو الْخِلَافِ عَلَيْنَا قَدِيمًا، وَلَوْ كَانَ ذَلِكَ صَحِيحًا لَاشْتَهَرَ ذَلِكَ عَلَى أَلْسِنَةِ الرُّوَاةِ كَحَدِيثِ الدَّجَّالِ، فَإِنَّهُ قَدْ رَوَاهُ ابْنُ عَبَّاسٍ وَابْنُ عُمَرَ وَجَابِرُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ وَحُذَيْفَةٌ وَعُبَادَةُ بْنُ الصَّامِتِ وَأُبَيُّ بْنُ كَعْبٍ وَأَبُو هُرَيْرَةٍ وَسَمُرَةُ بْنُ جُنْدُبٍ وَأَبُو الدَّرْدَاءِ وَأَبُو مَسْعُودٍ الْبَدْرِيُّ وَأَنَسُ بْنُ مَالِكٍ وَعِمْرَانُ بْنُ حُصَيْنٍ وَمُعَاذُ بْنُ جَبَلٍ وَمُجَمِّعُ بْنُ جَارِيَةَ فِي آخَرِينَ، وَلَوْ كَانَ ذَلِكَ لَقَوِيَ اشْتِهَارُهُ، وَلَكَانَ أَعْظَمَ وَأَفْظَعَ مِنْ طُلُوعِ الشَّمْسِ مِنْ مَغْرِبِهَا، وَهَذَا الَّذِي قَالَهُ هُوَ الظَّاهِرُ»[5]; «Таъвили мазкурро ин фарози ҳадис рад мекунад ки мегӯяд: <Оё барои мо намозҳои як шабонарӯз кифоят мекунад? Фармуд: На, замонашонро муҳосиба кунед> ва маънои он ин аст ки замони намозҳоро бо муҳосиба таъйин кунед, ҳар чанд Абул Ҳусейн ибни Мунодӣ эътибори ин алфозро ба чолиш кашидааст, яъне ин фарози хабарро ки мегӯяд: <Оё барои мо намозҳои як шабонарӯз кифоят мекунад? Фармуд: На, замонашонро муҳосиба кунед> ва гуфтааст: Ин ба назари мо аз ҷаълиёте аст ки мухолифонамон аз дербоз бар зидди мо ба кор гирифтаанд ва агар саҳиҳ мебуд, қатъан дар миёни ровиён шӯҳрат меёфт, монанди ҳадиси даҷҷол ки ибни Аббос, ибни Умар, Ҷобир ибни Абдуллоҳ, Ҳузайфа, Убода ибни Сомит, Абӣ ибни Каъаб, Муъоз ибни Ҷабал, Муҷаммаъ ибни Ҷория ва дигарон онро ривоят кардаанд ва агар ин саҳиҳ буд, қатъан шӯҳрати он бисёр мешуд ва ҳатто азимтар ва ҳувлноктар аз тулуъи хуршед аз Мағриб ба назар мерасид ва ин чизе ки ӯ (яъне ибни Мунодӣ) гуфта, зоҳир аст».
Ҳосил онки хабари расида дар бораи муддати мондани даҷҷол дар замин собит нест ва агар саҳиҳ бошад, наметавон онро бар зоҳираш ҳамл кард, ҳар чанд ҳамли он бар се давраи замонии мухталиф аз султаи қудратҳои кофири ғарбӣ дар ду қарнӣ охир низ далили илмоваре надорад[6].