«Оё касе ки бадии амалаш барои ӯ ороста шудааст пас онро хуб мебинад»! Иллати ин нокомӣ ва иштибоҳи бузург, вуҷуди авомилӣ дар нафси одамӣ аст ки монеъ аз таҳқуқи шинахт барои ӯ бо вуҷуди назар кардан мешаванд; Монанди пардаҳое ки пеши чашми ӯ қарор гиранд ва ӯро аз дидани чизҳо боздоранд; Чунонки Худованд дар бораи кофирон фармудааст: ﴿الَّذِينَ كَانَتْ أَعْيُنُهُمْ فِي غِطَاءٍ عَنْ ذِكْرِي وَ كَانُوا لاَ يَسْتَطِيعُونَ سَمْعاً﴾[1]; «Касоне ки чашмҳошон аз зикри Ман дар пардае буд ва тавоноии шуниданро надоштанд» Ва низ фармудааст: ﴿وَ جَعَلْنَا مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ سَدّاً وَ مِنْ خَلْفِهِمْ سَدّاً فَأَغْشَيْنَاهُمْ فَهُمْ لاَ يُبْصِرُونَ﴾[2]; «Ва Мо пеши рӯяшон садде ва пушти сарашон садде қарор додем, пас ононро фуру пӯшонидайем, пас наметавонанд бубинанд»! Ин авомили шум ва хатарнок, «Мавонеъи шинохт» номида мешаванд. Бинобарин, ақл агарчи муқтазии шинохт аст, ҳангоме ба шинохт даст меёбад ки монеъӣ бар сари роҳи он қарор надошта бошад ва ҳаргоҳ монеъӣ бар сари роҳи он қарор дошта бошад, қодир ба шинохт нест. Бо ин васф, шинохти мавонеъи шинохт ва рафъи онҳо, муқаддимаи шинохт маҳсуб мешавад ва ба табъи он, зарурӣ аст.

Муҳимтарин мавонеъи шинохт, ба қарори зеранд:[3]

1. Ҷаҳл

Ҷаҳл, ба маънои фиқдони илм, муҳимтарин монеъ, балки асли ҳамаи мавонеъи шинохт аст; Чароки нисбати он бо шинохт, монанди нисбати чизе бо зидди худ аст ва ҳеҷ монеъӣ нест магар инки аз он бархоста; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿كَذَٰلِكَ يَطْبَعُ اللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ﴾[4]; «Ин гуна Худованд бар ақлҳои касоне мӯҳр мениҳад ки илм надоранд»!

[Зарурати илм ба мафоҳим ва масодиқи онҳо]

Рӯшан аст ки ақл, барои онки маҷҳулеро бишиносад, ба маълумоте ниёз дорад то бо таркиби онҳо бо ҳам, ба шинохти