ривоят кунанд.[1] Нагуфта пайдост ки ҳамаи ин мазоҳиб, қатъи назар аз ҳусни ният ва иҷтиҳоди илмии пешвоённашон, дар асли эътиқод ба машрӯъияти ҷараёни Умавӣ ва адами эътино ба ҷараёни Ҳошимӣ иштирок доранд ва ҳамин иллати бархурдории онҳо аз ҳимояти ҳокимони золим дар тӯли беш аз ҳазор соли гузашта буда; Ҳимояте ки тавонистааст бо истифода аз қаҳр ва ғалаба ва таблиғоти густарда, тасаввури инсидоди боби иҷтиҳод ва лузуми тақлид аз яке аз мазоҳиби чаҳоргонаро дар миёни мусалмонон ривоҷ диҳад ва ба ин тартиб, аз бозгашти Ҳошимиён ба қудрат ва пайдоиши ҷараёнҳои мустақилли Исломӣ, ҷилавгирӣ кунад.

Аз инҷо дониста мешавад ки бозгашт ба Исломи асил ва комил, танҳо пас аз вониҳодани мазоҳиби Умавӣ ва тарки эътимод ба ровиён ва олимони вобаста ба Умавиён ва Аббосиён мумкин аст; Коре ки албатта ҷуз барои хошеъон дар баробари ҳақ ва касоне ки Худованд ононро ҳидоят карда, бисёр душвор аст; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ﴾[2]; «Ва он ҳароина бузур аст магар бар хошеъон» Ва фармудааст: ﴿وَإِنْ كَانَتْ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى الَّذِينَ هَدَى اللَّهُ ۗ﴾[3]; «Ва он албатта бузург омад магар бар касоне ки Худованд ҳидоят фармуд»!

6. Инҳитоти ахлоқӣ

Яке дигар аз асбоби адами иқомаи Ислом пас аз Расули Худо, камранг шудани ахлоқи Исломӣ ва ғалабаи разоъили нафсонӣ дар миёни мусалмонон пас аз он Ҳазрат буд; Чароки бештари онон пас аз он Ҳазрат, бисёрӣ аз омузаҳои ахлоқии Исломро аз ёд бурданд ва ба хислатҳои ҷоҳилии худ дар гузашта бозгаштанд; Чунонки Худованд дар ин бора ба онон ҳушдор дода ва фармудааст: ﴿وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ ۚ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَىٰ أَعْقَابِكُمْ ۚ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَىٰ عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا ۗ وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ﴾[4]; «Ва