маззаи кофиронро ёфтанд. Бо ин ҳол, наметавон ин рӯйкардро ба таври комил армағони ҷаҳони куфр донист; Чароки решаҳои он миёни худи мусалмонон дар садаҳои нахустини Исломӣ қобили радёбӣ аст ва ташобеҳи онҳо бо якдигар лузуман ба маънои иртиботи онҳо бо ҳам нест; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿يُضَاهِئُونَ قَوْلَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ﴾[1]; «Монанди сухани касонеро мегӯянд ки пештар кофир шуданд» Ва фармудааст: ﴿كَذَٰلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِثْلَ قَوْلِهِمْ ۘ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ ۗ﴾[2]; «Ин гуна гуфтанд касоне ки пеш аз инон буданд монанди гуфторашон, дилҳояшон шабеҳи ҳам аст»!

Ба ҳар ҳол, ончи мусаллам аст ин аст ки ҳақ, вуҷудӣ воҳид ва мушаххас аст ва қобилияти таъаддуд ва такассур надорад ва аз ин рӯ, шинохти воҳидеро иқтизо мекунад ва меъёри воҳидеро металабад.

3. Бедоҳати меъёри шинохт

Манзур аз меъёри шинохт чизе аст ки худ ба худ шинохта аст ва муҷиби шинохти чизҳои дигар мешавад; Ба ин маъно ки барои шинохти он ба чизи дигаре ниёз нест ва чизҳои дигар ба василаи он шинохта мешаванд; Монанди нур ки худ ба худ дида ва муҷиби дидашудани чизҳои дигар мешавад. Ин ба он маъност ки меъёри шинохт, худ ниёзе ба шинохт надорад; Чароки агар худ ниёзе ба шинохт дошта бошад, шинохти он низ худ ба меъёре ниёзманд хоҳад буд ва ин ба маънои тасалсул аст ки имкон надорад. Шинохтҳои инсон ногузир бояд ба шинохтӣ бадеҳӣ мунтаҳӣ шаванд ки маншаъи ҳамаи шинохтҳо аст ва худ аз шинохте ношӣ нашудааст; Зеро чизе ки худ ниёз ба шинохт дорад, наметавонад меъёри шинохт бошад; Бо таваҷҷуҳ ба инки худ ба меъёри шинохт ниёзманд аст. Бо ин васф, касоне ки чунин чизеро меъёри шинохти худ қарор медиҳанд, набояд ба шинохти худ мутмаъин бошанд; Чароки шинахти онон суст ва бепоя аст; Монанди касе ки бунёни худро бар рӯӣ рег сохта ва мумкин аст ҳар замон дар он фурӯ равад; Ё монанди касе ки Худованд дар бораи ӯ фармудааст: ﴿أَمْ مَنْ أَسَّسَ بُنْيَانَهُ عَلَىٰ شَفَا جُرُفٍ هَارٍ فَانْهَارَ بِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ ۗ﴾[3]; «Ё касе ки бунёни худро бар лабаи сусти партгоҳе сохтааст ки