«Ва бегумон инон ҳароина ононро аз роҳ боз медоранд, дар ҳоле ки мепиндоранд ҳидоят ёфтагонанд»!

Асбоби адами иқомаи Ислом

Аммо муҳимтарин асбоб ва ангезаҳои адами иқомаи Ислом пас аз даргузашти Расули Худо то кунун, ба қарор зер будааст:

1. Ихтилофи мусалмонон

Нахустин сабаби адами иқомаи Ислом пас аз Расули Худо, ихтилофи мусалмонон пас аз он Ҳазрат буд; Чароки онон пас аз он Ҳазрат, ба суръат, ҳамбастагии худро аз даст доданд ва монанди касоне ки пеш аз онон буданд, фирқа фирқа шуданд ва ҳар фирқае ба ақойид ва аъмоли худ, дилбастагӣ ёфт; Дар ҳоле ки Худованд борҳо ва ба рӯшанӣ ононро аз ин кор барҳазар дошта ва фармуда буд: ﴿وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ تَفَرَّقُوا وَاخْتَلَفُوا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْبَيِّنَاتُ ۚ وَأُولَٰئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ﴾[1]; «Ва монанди касоне набошед ки фирқа фирқа шуданд ва ихтилоф карданд пас аз онки рӯшаниҳо барояшон омад ва ононро азобӣ бузург аст» Ва фармуда буд: ﴿وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُشْرِكِينَ ۝ مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا ۖ كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ﴾[2]; «Ва аз мушрикон набошед; Аз касоне ки дини худро фирқа фирқа карданд ва гурӯҳ гурӯҳ шуданд; Ҳар гурӯҳе ба ончи назди худ дошт, дилбаста буд»! Аммо онон ҳушдори Худовандро аз ёд бурданд ва наҳйи Ӯро исён варзиданд ва пас аз Расули Худо дар ҳоле ки он Ҳазрат ҳанӯз ба хок супорида нашуда буд, дар бораи ҷонишинӣ ӯ ихтилоф карданд ва ин асли ҳамаи ихтилофоти онон пас аз он Ҳазрат буд ки то кунун ба наҳви рӯзафзун идома ёфта ва аз ин рӯ, ба рағми кароҳати бархишон аз таъаммул дар бораи он, бисёр муҳим ва қобили баррасӣ аст.

Аз лиҳози торихӣ, ба иқтизоӣ ривоёти мутавотир, мусаллам аст ки асҳоби Расули Худо дар бораи инки ҳукумат пас аз он Ҳазрат, барои чи касе аст, ихтилофи назар доштанд; Ба ин тартиб ки гурӯҳе аз онон, ҳукумат пас аз он Ҳазратро барои аҳли байти ӯ медонистанд ва гурӯҳӣ дигар, онро барои дигарон