нест; Балки матни он, ҳамоҳанг, мутаносиб ва маъқул аст ва аз лиҳози адабӣ ва маъноӣ, назире надорад ва қобили муориза нест ва ин ба маънои эъҷози он аст ки судури он аз Худованд ва адами тағйирашро исбот мекунад; Чароки ҳар тағйире дар он, табиъатан ба назми он осеб мерасонад ва ҳамоҳангӣ, таносуб ва маъқулияти онро бар ҳам мезанад ва эъҷози онро махдуш месозад, дар ҳоле ки чунин иттифоқе наяфтодааст; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ ۚ وَلَوْ كَانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلَافًا كَثِيرًا﴾[1]; «Оё пас дар Қуръон андеша намекунанд?! Агар он аз назди ғайри Худованд буд, ҳатман дар он ихтилофи бисёре меёфтанд»! Ба илова, вуқӯъи костӣ дар он, мусталзими вуқӯъи қаҳрии мусалмонон дар гумроҳӣ бидуни имкони ҳидояташон аст; Чароки аҷзоъи коста шудаи он, ба сурати мутавотир ривоят нашудааст ва бо ин васф, такмил ва ислоҳи он барои мусалмонон мумкин нест. Аз инҷо дониста мешавад ки китоби Худованд бо ҳамин сурати мавҷуди он, ҳуҷҷат аст; Ба ин маъно ки яқинан намоёнгари иродаи Худованд аст.

[Ҳуҷҷияти завоҳир ва умумоти Қуръон]

Ҳар чанд ба бархӣ мусалмонон нисбат дода шудааст ки мепиндоранд, зоҳири китоби Худованд ҳуҷҷат нест; Ба ин маъно ки ғолибан мутабодир аз ибороти он, муроди ҷиддии Худованд нест ва ба сурати мушаххас, умумоти он, қобилияти илтизомро надорад; Чароки камтар мавриде аз он, ба василаи суннат тахсис нахӯрдааст ва бо ин васф, тамассук ба он, бефоида аст, дар ҳоле ки ин пиндор, мабнои уқалоӣ надорад; Чароки зоҳири ибороти оқилон дар миёни онон ҳуҷҷат аст ва нишонгари муроди ҷиддии онон шумурда мешавад ва умумоти он, лағв шумурда намешавад, балки то замони вуруди мухассис, бар умумияти худ ҳал мешавад ва рӯшан аст ки Худованд низ яке аз оқилон, балки Холиқ ва раъиси онон аст ва бо ин васф, зоҳир ва умуми ибороти Ӯ аз ин қоъида мустасно нест.

[Адами ихтисоси фаҳми Қуръон ба гурӯҳе аз мардум]

Ба бархӣ аз мусалмонон низ нисбат дода шудааст ки китоби