Лутфан ба нукоти зер таваҷҷуҳ фармойед:

Аввалан иддаъои шумо мабнӣ бар инки Паёмбар ва хулафоъи ӯ, дар шаҳрҳо намояндагоне мансуб мекарданд то мардум дини худро аз онҳо бигиранд, асле надорад; Чароки онон намояндагоне барои ин манзур мансуб намекарданд, балки сирфан намояндагоне барои гирифтани хароҷ ва ҷамъоварии закот ва иқомаи намоз ва муқобила бо душман ва иҷрои фармонҳои худ мансуб мекарданд ва аз ин рӯ, бисёрӣ аз намояндагонашон олимтарини мардум ба дин набуданд ва бархӣ аз онҳо ба хиёнат мегароиданд ва тавассути онон муъохиза ё азл мешуданд. Бо ин васф, шубҳаи шумо аз асл мунтафӣ аст.

Бале, мумкин буд касоне тавассути Паёмбар ва хулафоъи ӯ ба васоқат дар ривоят аз онҳо ситойиш шаванд, вале чунин касоне низ намояндагони онҳо барои инки дини худро аз онҳо бигиранд маҳсуб намешуданд, бал танҳо ровиёни қобили эътимоде маҳсуб мешуданд ки ривоёташон аз Паёмбар ва хулафоъи ӯ барои аҳли замонашон мӯътабар буд, беонки ороъашон камтарин эътиборе барои онон дошта бошад ё лузуман дар бораи ҳамаи масоъили мавриди ниёзи онон ривояте дошта бошанд ва ба ин тартиб, ононро аз муроҷиъа ба Паёмбар ва хулафоъи ӯ бениёз намоянд; Зеро тавсиқи ин ровиён тавассути Паёмбар ва хулафоъи ӯ, танҳо метавонист ба ин маъно бошад ки онон бар Паёмбар ва хулафоъи ӯ амдан дурӯғ намебанданд ва бо ин васф, агар гуфта ё кардаеро аз онҳо дар замони ҳаёташон ривоят кунанд, метавон ба ривояташон то замони дастрасӣ ба онҳо эътимод кард.

Сониян вазифаи касоне аз мардум ки дур аз Паёмбар ва хулафоъи ӯ будаанд, дар қадами нахуст ҳиҷрат ба сӯӣ онон буда; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿إِنَّ الَّذِينَ آمَنُوا وَهَاجَرُوا وَجَاهَدُوا بِأَمْوَالِهِمْ وَأَنْفُسِهِمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالَّذِينَ آوَوْا وَنَصَرُوا أُولَئِكَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ۚ وَالَّذِينَ آمَنُوا وَلَمْ يُهَاجِرُوا مَا لَكُمْ مِنْ وَلَايَتِهِمْ مِنْ شَيْءٍ حَتَّى يُهَاجِرُوا﴾[1]; «Ҳароина касоне ки имон оварданд ва ҳиҷрат карданд ва бо молҳо ва ҷонҳои худ дар роҳи Худо ҷиҳод карданд ва касоне ки ҷо доданд ва ёрӣ расонданд, онон дӯстони якдигаранд ва касоне ки имон оварданд вале ҳиҷрат накарданд шуморо ҳеҷ дӯстӣ бо онон нест то он гоҳ ки ҳиҷрат кунанд» Ва фармудааст: ﴿إِنَّ الَّذِينَ تَوَفَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ ظَالِمِي أَنْفُسِهِمْ قَالُوا فِيمَ كُنْتُمْ ۖ قَالُوا كُنَّا مُسْتَضْعَفِينَ فِي الْأَرْضِ ۚ قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا فِيهَا ۚ فَأُولَئِكَ مَأْوَاهُمْ جَهَنَّمُ ۖ وَسَاءَتْ مَصِيرًا﴾[2]; «Ҳароина касоне ки фариштагон дар ҳоли золим будани онҳо ба худашон ҷонашонро мегиранд, ба онҳо гӯянд: Дар чи ҳол будед? Гӯянд: Дар замин мустазъаф будем (ба наҳве ки имкони огоҳӣ аз ақойид ва аҳкоми динро надоштем)! Гуянд: Оё замини Худованд густарда набуд то дар он ҳиҷрат кунед?! Пас онҳо ҷойгоҳашон ҷаҳаннам аст ва бад бозгаштгоҳе аст»! Аммо дар қадами дуввум, касоне аз мардум ки воқеъан қосир будаанд ва иститоъати ҳиҷратро надоштаанд, муваззаф будаанд ки дастае аз худро барои огоҳӣ аз ақойид ва аҳкоми дин ба назди Паёмбар ва хулафоъи ӯ равона кунанд; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ لَا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلَا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا﴾[3]; «Магар мустазъафоне аз мардон ва занон ва кӯдакон ки чорае наметавонанд ва роҳе пайдо намекунанд» Ва фармудааст: ﴿وَمَا كَانَ الْمُؤْمِنُونَ لِيَنْفِرُوا كَافَّةً ۚ فَلَوْلَا نَفَرَ مِنْ كُلِّ فِرْقَةٍ مِنْهُمْ طَائِفَةٌ لِيَتَفَقَّهُوا فِي الدِّينِ وَلِيُنْذِرُوا قَوْمَهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَيْهِمْ لَعَلَّهُمْ يَحْذَرُونَ﴾[4]; «Ва мӯъминон касоне набуданд ки ҳамагӣ кӯч кунанд, пас чаро (дасти кам) аз ҳар гурӯҳе дастае кӯч накунанд то дар бораи дин огоҳӣ касб кунанд ва қавми худро ҳангоме ки боз мегарданд бим диҳанд бошад ки онон бимнок шаванд?!» Ва рӯшан аст ки ривояти ин «Даста» аз як сӯ мутавотир аст; Чароки бештар аз се нафар ҳастанд ва аз сӯӣ дигар танҳо барои қавмашон ки аҳли замонашон ҳастанд ҳуҷҷият дорад, на барои касоне ки дар қарнҳои баъди меоянд; Чароки вазифаи онон низ ҳиҷрат ба сӯӣ халифаи замонашон ё равона кардани дастае аз худ ба сӯӣ ӯст ва ин қоъида то рӯзи қиёмат ҷараён дорад.

Ҳосил онки ҳеҷ кас ҷуз маъсум нметавонад марҷаъи мардум дар ахзи дин бошад ва ногузир ҳар марҷаъи дигаре ғайр аз ӯ бояд бо қайди яқин ба ӯ мунтаҳӣ шавад ва ин қоъидае аст ки мутлақан қобили тахсис нест.