و فرموده است: ﴿لَقَدْ جِئْنَاكُمْ بِالْحَقِّ وَلَكِنَّ أَكْثَرَكُمْ لِلْحَقِّ كَارِهُونَ﴾[۱]؛ «به درستی که برای شما حق را آورده‌ایم، ولی بیشتر شما حق را خوش نمی‌دارید»! بل گاه کراهت آدمی از حق، چنان شدّت می‌یابد که ترجیح می‌دهد بمیرد، ولی آن را قبول نکند؛ مانند کسانی که خداوند درباره‌ی آنان فرموده است: ﴿وَإِذْ قَالُوا اللَّهُمَّ إِنْ كَانَ هَذَا هُوَ الْحَقَّ مِنْ عِنْدِكَ فَأَمْطِرْ عَلَيْنَا حِجَارَةً مِنَ السَّمَاءِ أَوِ ائْتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٍ﴾[۲]؛ «و هنگامی که گفتند: خداوندا! اگر این به راستی حقّی از جانب توست، پس بر ما از آسمان سنگی ببار یا ما را عذابی دردناک بیاور»!

[لزوم ترک پیش‌ذهنیّت‌ها]

به علاوه، رضایت‌ها و کراهت‌های آدمی، توقّعاتی از حق در ذهن او پدید می‌آورند که شناخت آن را برای او دشوار می‌کنند؛ زیرا این توقّعات ذهنی که «پیش‌ذهنیّت‌ها» نامیده می‌شوند، حق را پیش از شناخت آن، مطابق با پسندهای آدمی انتظار می‌برند و هرگاه بر خلاف آن‌ها پدیدار شود، باطل می‌شمارند. نمونه‌ی این پیش‌ذهنیّت‌ها، پیش‌ذهنیّت مشرکان بود که توقّع داشتند پیامبر خدا، غذا نخورد و در بازار راه نرود و به همراه خود فرشته‌ای داشته باشد و هنگامی که پیامبر خدا، بر خلاف توقّع آنان ظاهر شد، او را تکذیب نمودند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَقَالُوا مَالِ هَذَا الرَّسُولِ يَأْكُلُ الطَّعَامَ وَيَمْشِي فِي الْأَسْوَاقِ ۙ لَوْلَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مَلَكٌ فَيَكُونَ مَعَهُ نَذِيرًا﴾[۳]؛ «و گفتند: این پیامبر را چه می‌شود که غذا می‌خورد و در بازار راه می‌رود؟! چرا به سوی او فرشته‌ای نازل نشد تا به همراه او بیم‌دهنده باشد؟!»؛ یا توقّع داشتند که خداوند خود با آنان سخن گوید یا نشانه‌ای موافق میل آنان بیاید و هنگامی که این توقّع‌شان برآورده نشد، کافر شدند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ لَوْلَا يُكَلِّمُنَا اللَّهُ أَوْ تَأْتِينَا آيَةٌ ۗ كَذَلِكَ قَالَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ مِثْلَ قَوْلِهِمْ ۘ تَشَابَهَتْ قُلُوبُهُمْ ۗ قَدْ بَيَّنَّا الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ﴾[۴]؛ «و کسانی که نمی‌دانند می‌گویند: چرا خداوند خود با ما سخن نمی‌گوید یا نشانه‌ای برایمان نمی‌آید؟! کسانی که پیش از آنان بودند نیز همین گونه گفتند! دل‌هاشان شبیه هم است! ما نشانه‌ها را برای گروهی که یقین می‌کنند، روشن کرده‌ایم»؛ یا توقّع داشتند که به هر یک از آنان چیزی که به پیامبر داده شده است، داده شود و هنگامی که داده نشد، به پیامبر کافر شدند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿بَلْ يُرِيدُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ أَنْ يُؤْتَى صُحُفًا مُنَشَّرَةً﴾[۵]؛