از این رو، گویا به تازگی سلفیان نیز به نادرستی رویکرد خویش پی برده‌اند و در حال دور شدن از آن و بازسازی اصول سلفیه هستند؛ چراکه آنان، دیگر مانند گذشته بر لزوم پیروی از صحابه، تابعین و اتباع تابعین، تأکید نمی‌کنند، بلکه بر لزوم مراجعه به قرآن و سنّت قطع نظر از گفته‌ها و کرده‌های صحابه، تابعین و اتباع تابعین، پای می‌فشارند، ولی واقع آن است که آنان قادر به این کار نخواهند بود؛ زیرا پیروی از صحابه، تابعین و اتباع تابعین، هر چند به صورت گزینشی، دیگر یک کار اختیاری نیست، بل کاری است که خواسته یا ناخواسته انجام می‌شود؛ زیرا آنچه به عنوان سنّت، معیار شناخت آنان از اسلام شمرده شده، نوعاً روایاتی ظنّی است که از طریق صحابه، تابعین، اتباع تابعین و کسانی که پس از آن‌ها بودند، رسیده و از دسته‌بندی‌های سیاسی و مذهبی آن‌ها و حوادث قرن‌های نخستین، تأثیر پذیرفته و تبعاً فاقد اصالت و خلوص لازم است. با این وصف، گویی برای بازگشت به قرآن و سنّت، دیر شده است و سلفیان، در ساختار کنونی، راهی جز پیروی از سلف، ندارند؛ مگر آنکه ساختار کنونی که مبتنی بر ظنّیات است را بشکنند و ساختار دیگری را جایگزین آن سازند که مبتنی بر یقینیّات باشد و این راه بازگشت به اسلام است؛ چراکه اسلام، مبتنی بر یقین است و هر چیزی که به یقین نمی‌رساند، جایی در اسلام ندارد و این به منزله‌ی قاعده‌ای عام و غیر قابل تخصیص است.

[دوم؛ تقلید از عالمان]

یکی دیگر از گونه‌های رایج تقلید، پیروی از گفته و کرده‌ی عالمان است؛ چراکه بیشتر مسلمانان، گفته و کرده‌ی عالمان را در حکم شرع می‌پندارند و فرقی میان آن دو نمی‌شناسند، در حالی که مسلّماً شرع، گفته و کرده‌ی عالمان نیست، بل گفته و کرده‌ی خداوند است که با گفته و کرده‌ی عالمان، ملازمه‌ای ندارد و مطابقت آن دو با هم، ذاتی نیست؛ چنانکه عدم مطابقت بسیاری از گفته‌ها و کرده‌های عالمان با شرع، معلوم است، تا حدّی که خداوند درباره‌ی آنان فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّ كَثِيرًا مِنَ الْأَحْبَارِ وَالرُّهْبَانِ لَيَأْكُلُونَ أَمْوَالَ النَّاسِ بِالْبَاطِلِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ ۗ﴾[۱]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! بسیاری از عالمان و راهبان، هرآینه اموال مردم را به باطل می‌خورند و از راه خدا باز می‌دارند»! به علاوه، اختلاف آنان با یکدیگر در گفته‌ها و کرده‌هاشان، فاحش و فراوان است؛ در حالی که حق، مسلّماً گفته یا کرده‌ی واحدی است و قابلیّت تعدّد و تکثّر ندارد و با این وصف، پیروی آنان، از یک سو متناقض و بی‌معناست و از سوی دیگر، به اختلاف مسلمانان می‌انجامد؛ همچنانکه به آن انجامیده است؛ چراکه اختلاف مسلمانان در عقاید و اعمالشان، بیش از هر چیز، معلول پیروی آنان از عالمان مختلف است؛