أَخْبَرَنا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَلْخيُّ -وَهُوَ رافِعٌ كَفَّيْهِ إِلَى السَّماءِ- قالَ: اللَّهُمَّ إِنَّكَ تَعْلَمُ أَنِّي لَمْ أَرَ أَعْلَمَ مِنَ الْمَنْصُورِ بِما أَنْزَلْتَهُ، وَلا أَرْحَمَ مِنْهُ بِمَنْ خَلَقْتَهُ! كُنْتُ مَعَهُ وَنَحْنُ عَلَى شاطِئِ جَيْحُونَ، فَأَخَذَ بِيَدِي وَقالَ: يا بُنَيَّ! إِسْتَعْمِلِ الْعَقْلَ فِي أُمُورِكَ كُلِّها، وَلا يَغْلِبَنَّكَ عَلَيْهِ عادَةٌ وَلا شَهْوَةٌ وَلا تَقْلِيدٌ، وَقالَ: اعْمَلْ عَلَى عَقْلٍ تُعَدُّ عامِلًا، وَلا تَعْمَلْ عَلَى عادَةٍ وَلا شَهْوَةٍ وَلا تَقْلِيدٍ، فَإِنَّ مَنْ عَمِلَ عَلَى شَيْءٍ مِنْ ذَلِكَ كانَ عَمَلُهُ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَومٍ عاصِفٍ، لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلَى شَيْءٍ، إِنَّ اللَّهَ تَعالَى يَقُولُ: ﴿وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَّنثُورًا﴾.
Тарҷумаи гуфтор:
Абдуллоҳ ибни Муҳаммади Балхӣ –дар ҳоле ки дастҳои худро ба сӯӣ осмон баланд карда буд– моро хабар дод, гуфт: Худоё! Ту медонӣ ки ман олимтар аз Мансур ба чизе ки нозил кардаи ва меҳрубонтар аз ӯ ба касоне ки офаридаи надидаам! Ба ҳамроҳи ӯ будам дар ҳоле ки бар канораи руди Ҷайҳун будем, пас дасти манро гирифт ва фармуд: Эй фарзандам! Ақлро дар ҳамаи корҳои худ ба кор бигир ва ҳеҷ гоҳ одат ё эҳсос ё тақлиде бар ту дар бораи он чирагӣ наёбад! Ва фармуд: Аз рӯӣ ақл амал кун то омил шумурда шавӣ ва аз рӯӣ одат ё эҳсос ё тақлид амал накун; Зеро касе ки аз рӯӣ ин чизҳо амал мекунад амалаш монанди хокистаре дар рӯзӣ тӯфонӣ аст ки чизе аз ончи касб карданд барояшон намемонад! Ҳамоно Худованди баландмартаба мефармояд: «Ва ба суроғи амале ки анҷом доданд меойим, пас онро ба резгарде пароканда табдил мекунем»[1]!
