آیه‌ی ۲۰
«شهید، امامی عادل است که خداوند او را اختیار کرده است.»
قَالَ اللَّهُ تَعَالَى:
﴿وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ﴾[۱]
ترجمه:
خداوند بلندمرتبه فرموده است:
و این روزها را میان مردم می‌گردانیم و تا خداوند کسانی که ایمان آوردند را معلوم کند و از میانتان شهیدانی اختیار کند و خداوند ظالمان را دوست نمی‌دارد.
ملاحظات
۱ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ﴾، فَقَالَ: لَا يَزَالُ اللَّهُ يَبْتَلِي النَّاسَ وَيَتَّخِذُ مِنْهُمْ شَهِيدًا مَا تَدَاوَلَتِ الْأَيَّامُ، قُلْتُ: وَمَا الشَّهِيدُ؟ قَالَ: الْحُجَّةُ، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ أَنَّهُ الْمَقْتُولُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ، قَالَ: الشَّهِيدُ فِي كِتَابِ اللَّهِ الْحُجَّةُ، أَلَا تَرَى أَنَّهُ يَقُولُ: ﴿ادْعُوا شُهَدَاءَكُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ﴾[۲]، يَعْنِي حُجَجَكُمْ.
ترجمه:
محمّد بن عبد الرّحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «و این روزها را میان مردم می‌گردانیم و تا خداوند کسانی که ایمان آوردند را معلوم کند و از میانتان شهیدانی اختیار کند»، پس فرمود: خداوند همواره مردم را می‌آزماید و از میانشان شهیدی اختیار می‌کند، مادامی که روزها در گردشند. گفتم: منظور از شهید چیست؟ فرمود: حجّت. گفتم: اینان می‌گویند او کسی است که در راه خدا کشته شده است. فرمود: شهید در کتاب خداوند حجّت است. آیا نمی‌بینی که می‌فرماید: «شهیدان خود جز خداوند را بخوانید اگر راست می‌گویید»، یعنی حجّت‌هایتان را.
۲ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ السَّلَامِ بْنُ عَبْدِ الْقَيُّومِ الْبَلْخِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ﴾، فَقَالَ: لَا يَأْتِي النَّاسَ يَوْمٌ إِلَّا وَلِلَّهِ فِيهِ مُؤْمِنٌ مُمْتَحَنٌ وَشَهِيدٌ مُتَّخَذٌ، قُلْتُ: وَمَنِ الشَّهِيدُ الْمُتَّخَذُ؟ قَالَ: عَالِمٌ عَادِلٌ اتَّخَذَهُ اللَّهُ لِيَكُونَ حُجَّتَهُ عَلَيْهِمْ، وَذَلِكَ قَوْلُهُ تَعَالَى: ﴿شَهِدَ اللَّهُ أَنَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ وَالْمَلَائِكَةُ وَأُولُو الْعِلْمِ قَائِمًا بِالْقِسْطِ﴾[۳]، ثُمَّ قَالَ: أَلَا إِنَّ اللَّهَ لَمْ يُفَرِّطْ فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ، وَلَكِنَّ النَّاسَ لَا يَتَدَبَّرُونَ.
ترجمه:
عبد السلام بن عبد القیّوم بلخی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «و این روزها را میان مردم می‌گردانیم و تا خداوند کسانی که ایمان آوردند را معلوم کند و از میانتان شهیدانی اختیار کند و خداوند ظالمان را دوست نمی‌دارد»، پس فرمود: هیچ روزی بر مردم نمی‌آید مگر اینکه در آن برای خداوند مؤمنی آزموده‌شده و شهیدی اختیارشده وجود دارد. گفتم: شهید اختیارشده کیست؟ فرمود: عالمی عادل که خداوند او را اختیار کرده است تا حجّت او بر آنان باشد و این سخن اوست که فرموده است: «خداوند و فرشتگان و صاحبان علم که قیام‌کننده به عدالت هستند، شهادت می‌دهند که جز او خدایی نیست». سپس فرمود: آگاه باشید که خداوند در کتاب چیزی را فرو نگذاشته است، ولی مردم تدبّر نمی‌کنند.
۳ . أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ دَاوُودَ الْفَيْض‌آبَادِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَتِلْكَ الْأَيَّامُ نُدَاوِلُهَا بَيْنَ النَّاسِ وَلِيَعْلَمَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا وَيَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ﴾، فَقَالَ: لَا يَأْتِي النَّاسَ يَوْمٌ إِلَّا وَفِيهِ مُؤْمِنٌ وَشَهِيدٌ، وَالشَّهِيدُ إِمَامٌ عَادِلٌ اتَّخَذَهُ اللَّهُ، وَالْمُؤْمِنُ مَنِ اتَّبَعَهُ صَابِرًا وَهُوَ مِنَ الْمُوقِنِينَ.
ترجمه:
علی بن داوود فیض آبادی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «و این روزها را میان مردم می‌گردانیم و تا خداوند کسانی که ایمان آوردند را معلوم کند و از میانتان شهیدانی اختیار کند و خداوند ظالمان را دوست نمی‌دارد»، پس فرمود: هیچ روزی بر مردم نمی‌آید مگر اینکه در آن روز مؤمنی و شهیدی وجود دارد و شهید، امامی عادل است که خداوند او را اختیار کرده و مؤمن، کسی است که با شکیبایی از او پیروی می‌کند در حالی که از اهل یقین است.
۴ . أَخْبَرَنَا عِيسَى بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ الْجُوزَجَانِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿يَتَّخِذَ مِنْكُمْ شُهَدَاءَ ۗ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ﴾، فَقَالَ: الشُّهَدَاءُ هُمُ الْأَئِمَّةُ، وَإِنَّمَا يَتَّخِذُهُمُ اللَّهُ، وَلَا يَتَّخِذُهُمْ مِنَ الظَّالِمِينَ، كَمَا قَالَ لِإِبْرَاهِيمَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ﴿إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا ۖ قَالَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِي ۖ قَالَ لَا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ﴾[۴]، قُلْتُ: وَمَنِ الظَّالِمُونَ؟ قَالَ: أَلَا تَقْرَأُ الْقُرْآنَ؟! ﴿مَنْ يَتَعَدَّ حُدُودَ اللَّهِ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ﴾[۵]، قُلْتُ: فَكُلُّ مَنْ تَعَدَّى حَدًّا مِنْ حُدُودِ اللَّهِ فَهُوَ ظَالِمٌ؟ قَالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ أَنَّهُ الْمُشْرِكُ، قَالَ: ﴿إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ﴾[۶].
ترجمه:
عیسی بن عبد الحمید جوزجانی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «از میانتان شهیدانی اختیار کند و خداوند ظالمان را دوست نمی‌دارد»، پس فرمود: شهیدان همان امامان هستند و تنها خداوند آنان را اختیار می‌کند و از میان ظالمان اختیارشان نمی‌کند؛ چنانکه به ابراهیم علیه السلام فرمود: «من تو را برای مردم امامی قرار دهنده‌ام، گفت: و از ذرّیّه‌ام؟ فرمود: عهد من به ظالمان نمی‌رسد». گفتم: ظالمان کیانند؟ فرمود: مگر قرآن نمی‌خوانی؟! «هر کس از حدود خداوند تجاوز کند آنان همانا ظالمانند». گفتم: پس هر کس از حدّی از حدود خداوند تجاوز کند، ظالم است؟ فرمود: آری. گفتم: آنان می‌گویند که او مشرک است. فرمود: «هرآینه شرک ظلمی عظیم است».
