حديث ۱
«این امّت از مهدی (فردی هدایت‌یافته) خالی نمی‌ماند»
رَوَى الْحَاكِمُ النَّيْسَابُورِيُّ [ت۴۰۵هـ] فِي «الْمُسْتَدْرَكِ عَلَى الصَّحِيحَيْنِ»[۱]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ بَالَوَيْهِ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ هَارُونَ، حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْعَظِيمِ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَيْمُونَ الْعَدَنِيُّ، وَكَانَ يُسَمَّى قُرَيْشَ الْيَمَنِ وَكَانَ مِنَ الْعَابِدِينَ الْمُجْتَهِدِينَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ: وَاللَّهِ لَقَدْ حَدَّثَنِي ابْنُ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ:
«لَا يَجْمَعُ اللَّهُ أُمَّتِي عَلَى ضَلَالَةٍ أَبَدًا».
ترجمه:
حاکم نیشابوری [د.۴۰۵ق] در کتاب «المستدرک علی الصحیحین» روایت کرده، (به این صورت که) گفته است: ابو بکر محمّد بن احمد بن بالویه ما را حدیث کرد، (گفت:) موسی بن هارون ما را حدیث کرد، (گفت:) عبّاس بن عبد العظیم ما را حدیث کرد، (گفت:) عبد الرزاق ما را حدیث کرد، (گفت:) ابراهیم بن میمون عدنی که قریش یمن نامیده می‌شد و از افراد عابد و مجتهد بود ما را حدیث کرد، (گفت:) به ابو جعفر گفتم: به خدا سوگند ابن طاووس من را حدیث کرد، از پدرش که گفت: شنیدم ابن عبّاس می‌گوید: رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«خداوند هرگز امّت مرا بر گمراهی جمع نمی‌کند».
ملاحظه
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ، وَقَدْ رُوِيَ نَحْوُهُ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، وَأَنَسِ بْنِ مَالْكٍ، وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، وَسَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ، وَأَبِي مَالِكٍ الْأَشْعَرِيِّ، وَأَبِي بَصْرَةَ الْغِفَارِيِّ، وَقُدَامَةِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْكِلَابِيِّ، وَهُوَ يَدُلُّ عَلَى أَنَّ هَذِهِ الْأُمَّةَ لَا تَخْلُو مِنْ مَهْدِيٍّ، وَلَا يَدُلُّ عَلَى أَنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَزَالُونَ مَهْدِيِّينَ، وَالْعَجَبُ مِنْ رُوَاةٍ عَقَّبُوا الْحَدِيثَ بِقَوْلِهِمْ: «فَعَلَيْكُمْ بِالسَّوَادِ الْأَعْظَمِ»، كَأَنَّهُ جُزْءُ الْحَدِيثِ أَوْ مُفَادُهُ، وَمَا كَانَ كَذَلِكَ، لَكِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَفْقَهُونَ مَا يَرْوُونَ، فَيَزِيدُونَ وَيَنْقُصُونَ، وَلِذَلِكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: «نَضَّرَ اللَّهُ امْرَءًا سَمِعَ مَقَالَتِي فَأَدَّاهَا كَمَا سَمِعَهَا، فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَيْرِ فَقِيهٍ، وَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ»[۲].
ترجمه:
منصور حفظه الله تعالی فرمود: این حدیثی صحیح است که نظیر آن توسط ابن عمر، انس بن مالک، عبد الله بن عمرو، سمرة بن جندب، ابو هریره، ابو مالک اشعری، ابو بصره‌ی غفاری و قدامة بن عبد الله کلابی نیز روایت شده است و بر این دلالت دارد که این امّت از مهدی (فردی هدایت‌یافته) خالی نمی‌ماند و بر این دلالت ندارد که همواره بیشترشان هدایت‌یافته خواهند بود و تعجّب از راویانی است که به دنبال حدیث گفته‌اند: «بر شما باد به سواد أعظم» (یعنی اکثریّت)، چنانکه گویی بخشی از حدیث یا مفاد آن است! در حالی که این گونه نیست، ولی آنان چیزی که روایت می‌کردند را فهم نمی‌کردند و از این رو، بر آن می‌افزودند و از آن کم می‌کردند. به همین دلیل، رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود: «خداوند شاداب کند روی کسی را که چون سخن مرا می‌شنود، آن را همان طور که شنیده است به دیگران می‌رساند؛ زیرا چه بسیار حامل دانشی که خود دانشی ندارد و چه بسیار حامل دانشی به سوی کسی که از او دانشمندتر است».
