حدیث ۶
امّت هیچ گاه از کسی که بر دین است خالی نمی‌ماند.
رَوَى أَحْمَدُ بْنُ عَمْرٍو الْبَزَّارُ [ت۲۹۲هـ] فِي «مُسْنَدِهِ»[۱]، قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ الْمُثَنَّى، وَمُحَمَّدُ بْنُ بَشَّارٍ، قَالَا: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ جَعْفَرٍ، قَالَ: حَدَّثَنَا شُعْبَةُ، عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ، قَالَ: سَمِعْتُ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ يَقُولُ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ قَالَ:
«لَا يَبْرَحُ الدِّينُ قَائِمًا عَلَيْهِ عِصَابَةٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ إِلَى أَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ».
ترجمه:
احمد بن عمرو بزّار [د.۲۹۲ق] در «مسند» خود روایت کرده، (به این صورت که) گفته است: محمّد بن مثنّی و محمّد بن بشّار ما را حدیث کردند، گفتند: محمّد بن جعفر ما را حدیث کرد، گفت: شعبه ما را حدیث کرد، از سماک بن حرب که گفت: شنیدم جابر بن سمرة می‌گوید که رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم فرمود:
«همواره دین پا بر جا خواهد بود و گروهی از مسلمانان بر آن خواهند بود تا آن گاه که قیامت فرا رسد».
ملاحظه
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: هَكَذَا فِي «مُسْنَدِ الْبَزَّارِ» عِنْدِي، وَفِي «صَحِيحِ مُسْلِمٍ»: «لَنْ يَبْرَحَ هَذَا الدِّينُ قَائِمًا يُقَاتِلُ عَلَيْهِ عِصَابَةٌ مِنَ الْمُسْلِمِينَ حَتَّى تَقُومَ السَّاعَةُ»[۲]، وَالْحَدِيثُ صَحِيحٌ، رَوَاهُ شُعْبَةُ، وَشَرِيكٌ، وَأَسْبَاطٌ، وَإِسْرَائِيلُ، وَزَائِدَةُ، وَالْحَسَنُ بْنُ صَالِحٍ، وَإِبْرَاهِيمُ بْنُ طَهْمَانَ، عَنْ سِمَاكِ بْنِ حَرْبٍ، وَلَمْ يَنْفَرِدْ بِهِ سِمَاكٌ، فَقَدْ قَالَ شَرِيكٌ: «سَمِعْتُهُ مِنْ أَخِيهِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ حَرْبٍ»[۳].
ترجمه:
منصور حفظه الله تعالی فرمود: در کتاب «مسند البزار» که نزد من است چنین آمده و در کتاب «صحیح مسلم» آمده است: «همواره این دین بر پا خواهد بود و گروهی از مسلمانان برای آن خواهند جنگید تا آن گاه که قیامت فرا رسد» و این حدیث صحیحی است که شعبه، شریک، اسباط، اسرائیل، زائده، حسن بن صالح و ابراهیم بن طهمان آن را از سماک بن حرب روایت کرده‌اند و سماک در روایت آن تنها نیست؛ چراکه شریک گفته است: «آن را از برادرش ابراهیم بن حرب نیز شنیدم».
شاهد ۱
وَرَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ [ت۲۹۰هـ] فِي زِيَادَاتِهِ عَلَى «الْمُسْنَدِ»[۴]، قَالَ: حَدَّثَنِي سَعِيدُ بْنُ يَحْيَى بْنِ سَعِيدٍ الْأُمَوِيُّ، حَدَّثَنِي أَبِي، حَدَّثَنَا مُجَالِدٌ، عَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدٍ، عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ، قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ فِي حَجَّةِ الْوَدَاعِ يَقُولُ: «لَا يَزَالُ هَذَا الدِّينُ ظَاهِرًا عَلَى كُلِّ مَنْ نَاوَأَهُ، لَا يَضُرُّهُ مَنْ خَالَفَهُ أَوْ فَارَقَهُ».
ترجمه:
همچنین، عبد الله بن احمد بن حنبل [د.۲۹۰ق] در آنچه بر «مسند» افزوده روایت کرده، گفته است: سعید بن یحیی بن سعید اموی من را حدیث کرد، (گفت:) پدرم من را حدیث کرد، (گفت:) مجالد من را حدیث کرد، از عامر بن سعد، از جابر بن سمرة که گفت: شنیدم رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم در حجّة الوداع می‌فرماید: «همواره این دین بر هر کسی که با آن دشمنی کند، چیره خواهد بود و کسی که با آن مخالف است یا از آن جدا می‌شود به آن زیانی نخواهد رساند».
شاهد ۲
وَرَوَى الطَّبَرَانِيُّ [ت۳۶۰هـ] فِي «الْمُعْجَمِ الْكَبِيرِ»[۵]، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ حَنْبَلٍ؛ وَرَوَى الْخَطِيبُ الْبَغْدَادِيُّ [ت۴۶۳هـ] فِي «تَارِيخِ بَغْدَادَ»[۶]، قَالَ: أَخْبَرَنَا عَلِيُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُعَدَّلُ، قَالَ: أَخْبَرَنَا إِسْمَاعِيلُ بْنُ مُحَمَّدٍ الصَّفَّارُ، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبَّاسُ بْنُ مُحَمَّدٍ الدُّورِيُّ؛ قَالَا: حَدَّثَنَا عَاصِمُ بْنُ عُمَرَ الْمُقَدَّمِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي، عَنْ فِطْرِ بْنِ خَلِيفَةَ، عَنْ أَبِي خَالِدٍ الْوَالِبِيِّ، وَمَعْبَدٍ الْجَدَلِيِّ، عَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ، قَالَ: «لَا يَزَالُ هَذَا الْأَمْرُ ظَاهِرًا، لَا يَضُرُّهُ مَنْ نَاوَأَهُ».
ترجمه:
همچنین، طبرانی [د.۳۶۰ق] در کتاب «المعجم الکبیر» روایت کرده، گفته است: عبد الله بن احمد بن حنبل ما را حدیث کرد؛ و نیز خطیب بغدادی [د.۴۶۳ق] در کتاب «تاریخ بغداد» روایت کرده، گفته است: علی بن محمّد بن عبد الله بن معدّل ما را خبر داد، گفت: اسماعیل بن محمّد صفّار ما را خبر داد، گفت: عبّاس بن محمّد دوری ما را حدیث کرد؛ (هر دو) گفتند: عاصم بن عمر مقدّمی ما را حدیث کرد، گفت: پدرم ما را حدیث کرد، از فطر بن خلیفه، از ابو خالد والبی و معبد جدلی، از جابر بن سمرة، از پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم که فرمود: «همواره این امر چیره خواهد بود و کسی که با آن دشمنی کند به آن زیانی نمی‌رساند».
ملاحظه
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: لِجَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ حَدِيثٌ آخَرُ أَتَمُّ مِنْ هَذَا وَأَشْهَرُ، وَهُوَ يَدُلُّ عَلَى أَنَّ الْمُرَادَ بِالْعِصَابَةِ الَّتِي بِهَا قِيَامُ الدِّينِ اثْنَا عَشَرَ خَلِيفَةً مِنْ قُرَيْشٍ.
ترجمه:
منصور حفظه الله تعالی فرمود: برای جابر بن سمرة حدیث دیگری نیز هست که از این حدیث کامل‌تر و مشهورتر است و بر آن دلالت دارد که منظور از گروهی که دین توسط آن‌ها بر پا داشته می‌شود، دوازده خلیفه از قریش هستند.
