حدیث ۳۲
حجّت از خلق جدا نمی‌شود.
رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ يَعْقُوبَ الْكُلَيْنِيُّ [ت۳۲۹ه] فِي «الْكَافِي»[۱]، قَالَ: حَدَّثَنِي مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى، عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ، عَنِ الْبَرْقِيِّ، عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ، عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ -يَعْنِي جَعْفَرَ بْنَ مُحَمَّدٍ الصَّادِقَ- عَلَيْهِ السَّلَامُ:
«الْحُجَّةُ قَبْلَ الْخَلْقِ وَمَعَ الْخَلْقِ وَبَعْدَ الْخَلْقِ».
ترجمه:
محمّد بن یعقوب کلینی [د.۳۲۹ق] در کتاب «الکافي» روایت کرده، (به این صورت که) گفته است: محمّد بن یحیی من را حدیث کرد، از احمد بن محمّد، از برقی، از خلف بن حمّاد، از ابان بن تغلب که گفت: ابو عبد الله -یعنی جعفر بن محمّد صادق- علیه السلام فرمود:
«حجّت، پیش از مردم بود و به همراه مردم هست و پس از مردم خواهد بود».
شاهد ۱
وَرَوَى عَلِيُّ بْنُ بَابَوَيْهِ [ت۳۲۹ه] فِي «الْإِمَامَةِ وَالتَّبْصِرَةِ»[۲]، عَنْ سَعْدٍ، عَنِ النَّهْدِيِّ -يَعْنِي الْهَيْثَمَ بْنَ أَبِي مَسْرُوقٍ-، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ، عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ، عَنْ أَبَانِ بْنِ تَغْلِبَ، قَالَ: قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ -فَذَكَرَ مِثْلَهُ سَوَاءً.
ترجمه:
همچنین، علی بن بابویه [د.۳۲۹ق] در کتاب «الإمامة و التبصرة»، از سعد، از نهدی -یعنی هیثم بن ابی مسروق-، از محمّد بن خالد برقی، از خلف بن حمّاد، از ابان بن تغلب روایت کرده است که گفت: ابو عبد الله (جعفر بن محمّد صادق) علیه السلام فرمود -پس مانند این حدیث را بدون تفاوت ذکر کرده است.
ملاحظه
قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: مُحَمَّدُ بْنُ خَالِدٍ الْبَرْقِيِّ رَجُلٌ مَعْرُوفٌ بِالْعِلْمِ وَالْأَدَبِ، وَثَّقَهُ الطُّوسِيُّ فِي رِجَالِهِ[۳]، وَوَصَفَهُ النَّجَاشِيُّ بِأَنَّهُ كَانَ حَسَنَ الْمَعْرِفَةِ بِالْأَخْبَارِ وَعُلُومِ الْعَرَبِ إِلَّا أَنَّهُ كَانَ ضَعِيفًا فِي الْحَدِيثِ[۴]، وَقَالَ الْحِلِّيُّ: «الْإِعْتِمَادُ عِنْدِي عَلَى قَوْلِ الشَّيْخِ أَبِي جَعْفَرٍ الطُّوسِيِّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ مِنْ تَعْدِيلِهِ»[۵]، وَهَذَا مَذْهَبُ جُمْهُورِ الشِّيعَةِ، وَلِذَلِكَ أَلْحَقْتُ حَدِيثَهُ بِالصَّحِيحِ، وَلَمْ يَنْفَرِدْ بِهِ، بَلْ تَابَعَهُ أَحْمَدُ بْنُ هِلَالٍ:
ترجمه:
منصور حفظه الله تعالی فرمود: محمّد بن خالد برقی مردی معروف به علم و ادب است که طوسی او را ثقه دانسته و نجاشی او را چنین وصف کرده که آشنایی خوبی با اخبار و علوم عرب داشته، ولی در حدیث ضعیف بوده و حلّی گفته است: «اعتماد من به سخن شیخ ابو جعفر طوسی رضي الله عنه است که او را عادل دانسته» و این مذهب جمهور شیعه است و از این رو، من حدیث او را به صحیح ملحق کردم و او در روایت آن تنها نیست، بلکه احمد بن هلال با او همراهی کرده است:
شاهد ۲
رَوَى مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ [ت۳۸۱ه] فِي «كَمَالِ الدِّينِ وَتَمَامِ النِّعْمَةِ»[۶]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبِي، قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ الْحِمْيَرِيُّ، قَالَ: حَدَّثَنَا الْحَسَنُ بْنُ عَلِيٍّ الزَّيْتُونِيُّ، عَنِ ابْنِ هِلَالٍ، عَنْ خَلَفِ بْنِ حَمَّادٍ، عَنِ ابْنِ مُسْكَانَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ، عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ عَلَيْهِ السَّلَامُ، قَالَ -فَذَكَرَ مِثْلَهُ سَوَاءً.
ترجمه:
محمّد بن علی بن بابویه [د.۳۸۱ق] در کتاب «کمال الدین و تمام النعمة» روایت کرده، گفته است: پدرم رضي الله عنه ما را حدیث کرد، گفت: عبد الله بن جعفر حمیری ما را حدیث کرد، گفت: حسن بن علی زیتونی ما را حدیث کرد، از ابن هلال، از خلف بن حمّاد، از ابن مسکان، از محمّد بن مسلم، از ابو عبد الله (جعفر بن محمّد صادق) علیه السلام که فرمود -پس مانند این حدیث را بدون تفاوت ذکر کرده است.
