آیه‌ی ۱۸
«اهل هیچ زمانی از گواهی که در روز قیامت بر آن‌ها گواهی می‌دهد، خالی نیست.»
قَالَ اللَّهُ تَعَالَى:
﴿فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا﴾[۱]
ترجمه:
خداوند بلندمرتبه فرموده است:
پس چگونه خواهد بود آن‌گاه که از هر امّتی گواهی بیاوریم و تو را بر اینان گواه آوریم؟
ملاحظات
۱ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ﴾، فَقَالَ: لَا تَخْلُو أُمَّةٌ مِنْ شَهِيدٍ يَشْهَدُ عَلَيْهَا يَوْمَ الْقِيَامَةِ، قُلْتُ: وَمَا أَرَادَ بِالْأُمَّةِ؟ قَالَ: الْقَرْنَ -يَعْنِي أَهْلَ زَمَانٍ وَاحِدٍ.
ترجمه:
محمّد بن عبد الرحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «پس چگونه خواهد بود آن‌گاه که از هر امّتی گواهی بیاوریم»، پس فرمود: هیچ امّتی از گواهی که در روز قیامت بر آن گواهی می‌دهد، خالی نمی‌ماند. گفتم: منظورش از امّت چیست؟ فرمود: نسل -یعنی اهل زمانی واحد.
۲ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ الطَّبَرِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلَاءِ شَهِيدًا﴾، فَقَالَ: لَا يَخْلُو أَهْلُ زَمَانٍ مِنْ شَهِيدٍ يَشْهَدُ عَلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَكَانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ شَهِيدًا عَلَى أَهْلِ زَمَانِهِ، كَمَا قَالَ عِيسَى بْنُ مَرْيَمَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: ﴿وَكُنْتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَا دُمْتُ فِيهِمْ﴾[۲]، فَلَمَّا تُوُفِّيَ كَانَ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِهِ، وَهُوَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿يَتْلُوهُ شَاهِدٌ مِنْهُ﴾[۳].
ترجمه:
عبد الله بن حبیب طبری ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «پس چگونه خواهد بود آن‌گاه که از هر امّتی گواهی بیاوریم و تو را بر اینان گواه آوریم؟» پس فرمود: اهل هیچ زمانی از گواهی که در روز قیامت بر آن‌ها گواهی می‌دهد، خالی نیست و رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم گواه بر اهل زمان خود بود؛ چنانکه عیسی بن مریم علیه السلام فرمود: «تا وقتی در میانشان بودم، گواه کارهاشان بودم»، پس چون از دنیا رفت، مردی از خانواده‌اش گواه شد و این سخن خداوند بلندمرتبه است که فرموده است: «گواهی از او در پی‌اش می‌آید».
۳ . أَخْبَرَنَا صَالِحُ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّبْزَوَارِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِنْ كُلِّ أُمَّةٍ بِشَهِيدٍ﴾، فَقَالَ: لَا يَخْلُو قَرْنٌ مِنْ شَهِيدٍ يَشْهَدُ عَلَيْهِمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، وَهُوَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ، أَتَدْرِي لِمَ ذَلِكَ؟ قُلْتُ: لِأَنَّ اللَّهَ قَالَ: ﴿قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ وَمَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْكِتَابِ﴾[۴]؟ قَالَ: لِيَشْهَدَ هَلْ عَمِلُوا بِالْكِتَابِ أَمْ كَانُوا لَهُ تَارِكِينَ، وَلَوْ لَمْ يَكُنْ عِنْدَهُ عِلْمُهُ لَمَا كَانَ لَهُ أَنْ يَشْهَدَ.
ترجمه:
صالح بن محمّد سبزواری ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «پس چگونه خواهد بود آن‌گاه که از هر امّتی گواهی بیاوریم»، پس فرمود: هیچ نسلی از گواهی که در روز قیامت بر آنان گواهی می‌دهد، خالی نیست و او کسی است که علم کتاب نزد اوست. آیا می‌دانی برای چه؟ گفتم: برای اینکه خداوند فرموده است: «بگو خداوند و کسی که علم کتاب نزد اوست به عنوان گواه میان من و شما کافی هستند»؟ فرمود: تا گواهی دهد که به کتاب عمل کردند یا ترک‌کننده‌ی آن بودند و اگر علم کتاب نزدش نباشد، او را نمی‌رسد که گواهی دهد.
