آیه‌ی ۷

«هدایتگری پس از هدایتگری»

قَالَ اللَّهُ تَعَالَى:

﴿نُورٌ عَلَى نُورٍ ۗ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ ۚ وَيَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثَالَ لِلنَّاسِ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ﴾[۱]

ترجمه:

خداوند بلندمرتبه فرموده است:

نوری بر روی نوری، خداوند با نور خود هر کس را بخواهد هدایت می‌کند و خداوند مثال‌ها را برای مردم می‌زند و خداوند به هر چیزی داناست.

ملاحظات

۱ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ الْبَلْخِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿نُورٌ عَلَى نُورٍ﴾، فَقَالَ: هَادٍ بَعْدَ هَادٍ.

ترجمه:

عبد الله بن محمّد بلخی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «نوری بر روی نوری»، پس فرمود: هدایتگری پس از هدایتگری.

۲ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سُئِلَ الْمَنْصُورُ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿نُورٌ عَلَى نُورٍ﴾، فَقَالَ: هَادٍ بَعْدَ هَادٍ، لَا فَتْرَةَ بَيْنَهُمَا، قِيلَ: أَلَمْ يَقُلْ: ﴿عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ﴾[۲]؟ قَالَ: إِنَّمَا قَالَ: ﴿عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الرُّسُلِ﴾، وَلَمْ يَقُلْ: عَلَى فَتْرَةٍ مِنَ الْهُدَاةِ، وَمِنَ الْهُدَاةِ مَنْ لَمْ يَكُنْ رَسُولًا، ﴿وَلِكُلِّ قَوْمٍ هَادٍ﴾[۳].

ترجمه:

محمّد بن عبد الرحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه سؤال شد که فرموده است: «نوری بر روی نوری»، پس فرمود: هدایتگری پس از هدایتگری، بدون فترتی (یعنی وقفه‌ای) میانشان. گفته شد: آیا (خداوند) نفرموده است: «در فترتی از پیامبران»؟ فرمود: (خداوند) فرموده: «در فترتی از پیامبران» و نفرموده است در فترتی از هدایتگران و از هدایتگران، کسانی هستند که پیامبر نیستند «و برای هر قومی هدایتگری است».

۳ . أَخْبَرَنَا أَبُو إِبْرَاهِيمَ السَّمَرْقَنْدِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ﴾، فَسَكَتَ سَاعَةً، ثُمَّ قَالَ: نُورُ اللَّهِ إِمَامٌ مِنْ عِنْدِهِ، وَإِنَّمَا هُوَ نُورُهُ لِأَنَّهُ يَهْدِي بِأَمْرِهِ، أَلَمْ تَرَ أَنَّهُ قَالَ: ﴿وَجَعَلْنَاهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا﴾[۴]؟ قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، إِنَّ النَّاسَ يَقُولُونَ أَنَّكَ تُفَسِّرُ الْقُرْآنَ بِرَأْيِكَ! قَالَ: وَمَاذَا تَقُولُ أَنْتَ؟ قُلْتُ: أَقُولُ أَنَّكَ يُوحَى إِلَيْكَ كَمَا أُوحِيَ إِلَى أُمِّ مُوسَى! قَالَ: إِنَّمَا هُوَ فَهْمٌ يُعْطِيهِ اللَّهُ رَجُلًا فِي الْقُرْآنِ.

ترجمه:

ابو ابراهیم سمرقندی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «خداوند با نور خود هر کس را بخواهد هدایت می‌کند»، پس ساعتی سکوت کرد، سپس فرمود: نور خداوند امامی از جانب اوست و او به این خاطر نور اوست که به امر او هدایت می‌کند. آیا نمی‌بینی که فرموده است: «و آنان را امامانی قرار دادیم که به امر ما هدایت می‌کنند»؟ گفتم: فدایت شوم، مردم می‌گویند که تو قرآن را با رأی خود تفسیر می‌کنی! فرمود: و تو چطور پاسخ می‌دهی؟ گفتم: می‌گویم که به تو وحی می‌شود، همان گونه که به مادر موسی وحی شد! فرمود: آن تنها فهمی است که خداوند درباره‌ی قرآن به کسی می‌دهد.

۴ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ الطَّبَرِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشَاءُ﴾، فَقَالَ: هِيَ مَعْرِفَةُ الْإِمَامِ، يُؤْتِيهَا اللَّهُ لِمَنْ يَشَاءُ.

ترجمه:

عبد الله بن حبیب طبری ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «خداوند با نور خود هر کس را بخواهد هدایت می‌کند»، پس فرمود: آن شناخت امام است که خداوند به هر کس بخواهد، عطا می‌کند.