Ақл руҷӯъ кунанда аст. Тавзиҳ онки дар назари аллома Мансури Ҳошимии Хуросонӣ ҳафизаҳуллоҳ таъоло, шинохти яқинӣ аз аҳкоми Худованд танҳо бо руҷӯъ ба китоби Худованд ва суннати Паёмбараш бар канор аз мавонеъи шинохт монанди ҷаҳл, тақлид, аҳвоъи нафсонӣ, дунёгароӣ, таъассуб, такаббур ва хурофагароӣ мумкин аст; Чароки ақл меъёр ва абзори шинохт аст, вале дар масал монанди корхонае аст ки бар тавлид, ба солим будани дастгоҳи худ аз як сӯ ва маводди авалияи муносиб аз сӯӣ дигар ниёзманд аст то ба василаи дастгоҳи солими худ аз маводди авалияи муносиб маҳсули мавриди ниёзро истихроҷ кунад. Дар ин масал, солим будани дастҳои ақл ба маънои бар канор будани он аз мавонеъи шинохт аст ва маводди авалияи муносиб барои он, китоби Худованд ва суннати Паёмбари Ӯст ки ҳаргоҳ бо дастгоҳи солими ақл мавриди таҷзия ва таркиб қарор гиранд, шинохти мавриди ниёз ҳосил мешавад. Аз ин рӯст ки Худованд фармудааст: ﴿يَوْمَ لَا يَنْفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ ۝ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ﴾[1]; «Рӯзе ки на моле суд мерасонад ва на фарзандоне, магар онки касе бо ақлӣ салим ба назди Худованд биёяд».

Дар масали дигар, ақл монанди чашм аст ки барои мушоҳидаи ашёъ ба ду чиз ниёз дорад: Яке бинойи, бо таваҷҷуҳ ба инки чашми нобино қодир ба мушоҳидаи ашёъ нест ва дигарӣ нур, бо таваҷҷуҳ ба инки чашм агарчи бино бошад, дар торикӣ наметавонад ашёъро мушоҳида кунад. Дар ин масал, бинойи ақл, бар канор будани он аз мавонеъи шинохт аст ва нур, китоби Худованд ва суннати Паёмбари Ӯст ки ҳаргоҳ ақли бино дар рӯшанойии он назар кунад, ба мушоҳидаи ашёъ муваффақ мешавад. Аз ин рӯст ки Худованд дини худро нур дониста ва фармудааст: ﴿جَعَلْنَاهُ نُورًا نَهْدِي بِهِ مَنْ نَشَاءُ مِنْ عِبَادِنَا﴾[2]; «Онро нуре қарор Додем ки бо он ҳар кас аз бандагонамонро бихоҳем ҳидоят мекунем» Ва касоне ки бо он ҳидоят намеёбандро нобино дониста ва фармудааст: ﴿أَفَأَنْتَ تَهْدِي الْعُمْيَ وَلَوْ كَانُوا لَا يُبْصِرُونَ﴾[3]; «Оё ту метавонӣ нобиёнонро ҳидоят кунӣ дар ҳоле ки намебинанд?!» Ва фармудааст:﴿فَإِنَّهَا لَا تَعْمَى الْأَبْصَارُ وَلَكِنْ تَعْمَى الْقُلُوبُ الَّتِي فِي الصُّدُورِ﴾[4]; «Албатта чашмҳо нобино нест, вале дилҳое ки дар синаҳост нобиност»!

Ин гуна ҷойгоҳи ақл ва иртиботи он бо шаръро дар масалҳое барои шумо табйин кардем; ﴿وَتِلْكَ الْأَمْثَالُ نَضْرِبُهَا لِلنَّاسِ ۖ وَمَا يَعْقِلُهَا إِلَّا الْعَالِمُونَ﴾[5]; «Ва ин масалро барои мардум мезанем, дар ҳоле ки ҷуз олимон онҳоро дарк намекунанд».