Ҳадиси 1

«Ин уммат аз Маҳдӣ (фардӣ ҳидоятёфта) холӣ намемонад»

رَوَى الْحَاكِمُ النَّيْسَابُورِيُّ [ت405هـ] فِي «الْمُسْتَدْرَكِ عَلَى الصَّحِيحَيْنِ»[1]، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرٍ مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ بَالَوَيْهِ، حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ هَارُونَ، حَدَّثَنَا الْعَبَّاسُ بْنُ عَبْدِ الْعَظِيمِ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، حَدَّثَنَا إِبْرَاهِيمُ بْنُ مَيْمُونَ الْعَدَنِيُّ، وَكَانَ يُسَمَّى قُرَيْشَ الْيَمَنِ وَكَانَ مِنَ الْعَابِدِينَ الْمُجْتَهِدِينَ، قَالَ: قُلْتُ لِأَبِي جَعْفَرٍ: وَاللَّهِ لَقَدْ حَدَّثَنِي ابْنُ طَاوُسٍ، عَنْ أَبِيهِ، قَالَ: سَمِعْتُ ابْنَ عَبَّاسٍ يَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ:

«لَا يَجْمَعُ اللَّهُ أُمَّتِي عَلَى ضَلَالَةٍ أَبَدًا».

Тарҷума:

Ҳокими Нейшобурӣ [д.405қ] дар китоби «Ал-Мустадрак Ала Саҳиҳайн» ривоят карда, (ба ин сутар ки) гуфтааст: Абу Бакр Муҳаммад ибни Аҳмад ибни Болуя моро ҳадис кард, (гуфт:) Мӯсо ибни Ҳорун моро ҳадис кард, (гуфт:) Аббос ибни Абдулазим моро ҳадис кард, (гуфт:) Абдурразоқ моро ҳадис кард, (гуфт:) Иброҳим ибни Маймун Адно ки Қурайши Яман номида мешуд ва аз афроди обид ва муҷтаҳид буд моро ҳадис кард, (гуфт:) ба Абу Ҷаъфар гуфтам: Ба Худо савганд Ибни Товвус манро ҳадис кард, аз падараш ки гуфт: Шунидам Ибни Аббос мегӯяд: Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармуд:

«Худованд ҳаргиз уммати маро бар гумроҳӣ ҷамъ намекунад».

Мулоҳиза

قَالَ الْمَنْصُورُ حَفِظَهُ اللَّهُ تَعَالَى: هَذَا حَدِيثٌ صَحِيحٌ، وَقَدْ رُوِيَ نَحْوُهُ عَنِ ابْنِ عُمَرَ، وَأَنَسِ بْنِ مَالْكٍ، وَعَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو، وَسَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ، وَأَبِي هُرَيْرَةَ، وَأَبِي مَالِكٍ الْأَشْعَرِيِّ، وَأَبِي بَصْرَةَ الْغِفَارِيِّ، وَقُدَامَةِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْكِلَابِيِّ، وَهُوَ يَدُلُّ عَلَى أَنَّ هَذِهِ الْأُمَّةَ لَا تَخْلُو مِنْ مَهْدِيٍّ، وَلَا يَدُلُّ عَلَى أَنَّ أَكْثَرَهُمْ لَا يَزَالُونَ مَهْدِيِّينَ، وَالْعَجَبُ مِنْ رُوَاةٍ عَقَّبُوا الْحَدِيثَ بِقَوْلِهِمْ: «فَعَلَيْكُمْ بِالسَّوَادِ الْأَعْظَمِ»، كَأَنَّهُ جُزْءُ الْحَدِيثِ أَوْ مُفَادُهُ، وَمَا كَانَ كَذَلِكَ، لَكِنَّهُمْ كَانُوا لَا يَفْقَهُونَ مَا يَرْوُونَ، فَيَزِيدُونَ وَيَنْقُصُونَ، وَلِذَلِكَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ: «نَضَّرَ اللَّهُ امْرَءًا سَمِعَ مَقَالَتِي فَأَدَّاهَا كَمَا سَمِعَهَا، فَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ غَيْرِ فَقِيهٍ، وَرُبَّ حَامِلِ فِقْهٍ إِلَى مَنْ هُوَ أَفْقَهُ مِنْهُ»[2].

Тарҷума:

Мансур ҳафизаҳуллоҳ таъоло фармуд: Ин ҳадисӣ саҳиҳ аст ки назири он тавассути Ибни Умар, Анас ибни Молик, Абдуллоҳ ибни Амр, Самура ибни Ҷундаб, Абу Ҳурайра, Абу Молики Ашъарӣ, Абу Басраи Ғифорӣ ва Қудома ибни Абдуллоҳи Килобӣ низ ривоят шудааст ва бар ин далолат дорад ки ин уммат аз Маҳдӣ (фардӣ ҳидоятёфта) холӣ намемонад ва бар ин далолат надорад ки ҳамвора бештарашон ҳидоятёфта хоҳанд буд ва таъаҷҷуб аз ровиёне аст ки ба дунболи ҳадис гуфтаанд: «Бар шумо бод ба саводи аъзам» (яъне аксарият), чунонки гӯйи бахше аз ҳадис ё мафоди он аст! Дар ҳоле ки ин гуна нест, вале онон чизе ки ривоят мекунандро фаҳм намемунанд ва аз ин рӯ, бар он меафзоянд ва аз он кам мекунанд. Ба ҳамин далил, Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармуд: «Худованд шодоб кунад рӯйи касеро ки чун сухани маро мешунавад, онро ҳамон тавр ки шунидааст ба дигарон мерасонад; Зеро чи бисёр ҳомили донише ки худ донише надорад ва чи бисёр ҳомили донише ба сӯйи касе ки аз ӯ донишмандтар аст».