۱ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَاذْكُرْ رَبَّكَ إِذَا نَسِيتَ﴾[۱]، فَقَالَ: إِذَا نَسِيتَ صَلَاةً فَصَلِّهَا إِذَا ذَكَرْتَهَا، فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ: ﴿أَقِمِ الصَّلَاةَ لِذِكْرِي﴾[۲].
ترجمه‌ی گفتار:
محمّد بن عبد الرّحمن هروی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی سخن خداوند بلندمرتبه پرسیدم که می‌فرماید: «و پروردگارت را یاد کن هرگاه فراموش کردی»، پس فرمود: هرگاه نمازی را فراموش کردی، آن را به جای آور هرگاه که به یادش آوردی؛ چراکه خداوند بلندمرتبه می‌فرماید: «نماز را برای یادم به جای آور».
شرح گفتار:
برای خواندن شرح این گفتار نورانی، به پرسش و پاسخ ۲۹۰ مراجعه کنید.
۲ . أَخْبَرَنَا هَاشِمُ بْنُ عُبَيْدٍ الْخُجَنْدِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَضَاءِ الصَّلَوَاتِ الْفَائِتَةِ، فَقَالَ: اقْضُوا الْأُولَى فَالْأُولَى؛ فَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى ۗ وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا ۚ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ﴾[۳]، قُلْتُ: أَرَأَيْتَ الَّذِي نَسِيَ الْأُولَى فَلَمْ يَذْكُرْهَا حَتَّى قَضَى الْآخِرَةَ؟ قَالَ: لَا آمُرُهُ بِالْإِعَادَةِ إِذَا كَانَ نَاسِيًا أَوْ جَاهِلًا، فَقَدْ قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: ﴿رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا﴾[۴].
ترجمه‌ی گفتار:
هاشم بن عُبید خجندی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی قضاء نمازهای فوت‌شده پرسیدم، پس فرمود: (به ترتیب) از اول به آخر قضا کنید؛ چراکه خداوند بلندمرتبه فرموده است: «نیکی آن نیست که به خانه‌ها از پشت‌هاشان درآیید، بل نیکی آن است که پرهیزکار شوید و به خانه‌ها از درهاشان درآیید و از خداوند پروا کنید، باشد که رستگار شوید»، گفتم: اگر کسی نماز پیشین را فراموش کرد، پس آن را به یاد نیاورد مگر پس از اینکه نماز پسین را قضا کرد چطور؟ فرمود: او را به إعاده امر نمی‌کنم اگر فراموش کرده یا جاهل بوده؛ چراکه خداوند بلندمرتبه فرموده است: «پروردگارا! ما را مؤاخذه نکن اگر فراموش کردیم یا خطا کردیم».
شرح گفتار:
برای خواندن شرح این گفتار نورانی، به پرسش و پاسخ ۴۶۸ مراجعه کنید.
۳ . أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الطَّالَقَانِيُّ، قَالَ: كُنْتُ جَالِسًا عِنْدَ الْمَنْصُورِ، فَأَقْبَلَ عَلَيَّ فَقَالَ: إِنِّي لَأُحِبُّكَ يَا أَحْمَدُ! قُلْتُ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي حَبَّبَنِي إِلَى وَلِيِّهِ، وَلَكِنْ لِمَاذَا؟! قَالَ: لِأَنَّكَ تَقْضِي مَا فَاتَكَ مِنَ النَّوَافِلِ، وَلَا يَقْضِيهِ إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ!
ترجمه‌ی گفتار:
احمد بن عبد الرّحمن طالقانی ما را خبر داد، گفت: نزد منصور نشسته بودم، پس به من روی نمود و فرمود: هرآینه من تو را دوست می‌دارم ای احمد! گفتم: ستایش خداوند را که من را نزد ولیّش محبوب کرد، ولی برای چه؟! فرمود: برای اینکه تو نوافلی که از تو فوت می‌شود را قضا می‌کنی و آن‌ها را قضا نمی‌کند مگر صاحب بهره‌ای بزرگ!
۴ . أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْقَاسِمِ الطِّهْرَانِيُّ، قَالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: لَقَدْ فَاتَتْ عَنِّي نَوَافِلُ كَثِيرَةٌ، فَقَالَ: اقْضِهَا، قُلْتُ: وَاللَّهِ يَشُقُّ عَلَيَّ أَدَاءُ مَا يَحْضُرُ مِنْهَا، فَكَيْفَ أَقْضِي مَا فَاتَ؟! قَالَ: أَلَسْتَ تَقُومُ لَيْلَةَ الْقَدْرِ؟ قُلْتُ: بَلَى، قَالَ: فَاقْضِهَا فِيهَا، قُلْتُ: فَإِنْ بَقِيَ شَيْءٌ؟ قَالَ: سَوْفَ تَقْضِيهَا فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ مِنَ الْعَامِ الْمُقْبِلِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ.
ترجمه‌ی گفتار:
حسن بن قاسم طهرانی ما را خبر داد، گفت: به منصور گفتم: نوافل بسیاری از من فوت شده است، پس فرمود: قضای‌شان را به جای آور، گفتم: به خدا سوگند اداء نوافلی که وقتشان می‌رسد برایم دشوار است، پس چگونه قضای نوافلی را به جای آورم که فوت شده‌اند؟! فرمود: آیا شب قدر را بیدار نمی‌مانی؟ گفتم: چرا، فرمود: پس قضای آن‌ها را در آن به جای آور، گفتم: اگر چیزی باقی ماند چه کنم؟ فرمود: قضایش را در شب قدر سال بعد به جای خواهی آورد ان شاء الله.
۵ . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ الطَّبَرِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَضَاءِ الصَّلَوَاتِ الْفَائِتَةِ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ، فَحَبَّذَهُ وَقَالَ: مَنْ كَانَتْ عَلَيْهِ فَرَائِضُ فَائِتَةٌ فَلْيَقْضِهَا فِيهَا، وَمَنْ لَمْ تَكُنْ عَلَيْهِ فَرَائِضُ فَلْيَقْضِ النَّوَافِلَ، فَإِنَّهُ يُقَالُ أَنَّ اللَّهَ يُعَجِّبُ مَلَائِكَتَهُ مِنَ الْعَبْدِ يَرَاهُ يَقْضِي النَّوَافِلَ، فَيَقُولُ: انْظُرُوا إِلَى عَبْدِي، يَقْضِي مَا لَمْ أَفْتَرِضْ عَلَيْهِ! قُلْتُ: يَقْضِيهَا فَرْدًا أَوْ بِالْجَمَاعَةِ؟ فَقَالَ: إِنَّمَا شُرِعَتِ الْجَمَاعَةُ لِلْفَرِيضَةِ.
ترجمه‌ی گفتار:
عبد الله بن حبیب طبری ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی قضاء نمازهای فوت‌شده در شب قدر پرسیدم، پس آن را نیکو دانست و فرمود: هر کس نمازهای واجب فوت‌شده‌ای دارد، آن‌ها را در این شب به جای آورد و هر کس نمازهای واجب ندارد، پس قضای نوافل را به جای آورد؛ زیرا می‌گویند خداوند فرشتگانش را از بنده‌ای که می‌بیند قضای نوافل را به جای می‌آورد شگفت‌زده می‌کند، پس می‌فرماید: به بنده‌ام بنگرید، قضای چیزی را به جای می‌آورد که بر او واجب نکرده‌ام! گفتم: آن را فرادا به جای آورد یا به جماعت؟ پس فرمود: جز این نیست که جماعت برای نماز واجب تشریع شده است.
شرح گفتار:
برای آگاهی از تعداد و کیفیّت نوافل، به پرسش و پاسخ ۲۹۲ مراجعه کنید.