Зимни ташаккур аз заҳамоти шумо

Дар бораи ин навъ аз машоғил суъолоти бисёре матраҳ аст, ба вежа ки дар дунё аз солҳо пеш ривоҷ дошта ва дар Тоҷикистон ба ашколи гуногун ворид шудааст.

1 . Агар маҳсулот ё хадамот комилан воқеъӣ ва иттифоқан судманд бошад чигуна аст? Ҳамчунин дар бархӣ кишварҳо монанди Конодо ва Амрико масалан ширкати бузурги ... солҳост фаъолият мекунад ва ҳаргиз дучори ишбоъи бозор нашудааст; Чун ҳам маҳсулот мутанавеъ мешавад ва ҳам рушти ҷамъият дорем ва ҳам инки ҳамаи мардум ки ба сӯӣ ин шуғл ё хариди ин навъ маҳсулот намераванд то масъалаи ишбоъи бозор иттифоқ афтад ва ҳамчунин, агар комилан бар пояи таблиғот рост ва саҳиҳ ва на кулоҳбардорӣ бошад чигуна аст?

2 . Бо таваҷҷуҳ ба нуктае ки дар бораи бозорёбӣ фармудед, ҳар гуна бозорёбӣ бояд мушкил дошта бошад, дар ҳоле ки фарзан банда аз шаҳри дигаре миқдоре мол мехарам ва бояд дар шаҳри худам бифурӯшам. Ҳол бояд бигардам ба дунболи касе ки онро бихарад ва ба қавли маъруф бозорёбӣ кунам. Ин кор ҳам дақиқан метавонад як талоши бесамар ё камсамар бошад. Бо ин мабно оё ҳар гуна тиҷорате ба маънои хариде аз ҷойе ва фурӯш дар ҷойи дигар гунаи қимор нест?

3 . Ба илова дар ҳоли ҳозир ширкатҳое ҳастанд ки дақиқан ба ин сурат амал мекунанд: Молро ба сурати куллӣ ва арзонтар ба шумо мефурӯшанд то шумо ба муштариҳо бифурӯшед ва суди ҳосил ва мушаххаси худро бибаред. Дар ин миён агар муштарие пайдо кардед ки монанди шумо битавонад ин корро анҷом диҳад ва зери назари шумо кор кунад, ба ивазӣ фурӯши ӯ ҳам працент ё подош ё ҳадияе дарёт мекунед. Оё ин бахши дуввуми кор (працент ё подош) низ шаръан мушкил дорад? Бо таваҷҷуҳ ба инки дар ҳангоми қарордод, дақиқан мушаххас мешавад ки ба ивазӣ хариди ҳар нафар дар зери маҷмӯъаӣ таҳти назароти шумо, шумо фалон дарсад подош мегиред ва бо таваҷҷуҳ ба инки шумо аслан маҷбур нестед зер маҷмӯъа бисозед ва метавонед фақат бифурӯшед.

Аз инки вақти гаронбаҳои асотиди мӯҳтарамро гирифтам узрхоҳӣ мекунам.

Бо ташаккур

Лутфан ба нукоти зер таваҷҷуҳ фармойед:

1 . Бозорёбии шабакаи дар ширкатҳои ҳирамӣ, навъан мубтанӣ бар фурӯши маҳсулоти воқеъӣ ё хадамоти уқалоӣ бо ангезаи тиҷорати ҷиддӣ ва фаъолияти иқтисодии мутаъораф ва муфид нест, балки мубтанӣ бар фурӯши авроқӣ эътимодӣ ё маҳсулоти камарзиш ё хадамоти козиб бо ангезаи тавсиъаи шабакаи бозорёбӣ ва дастёбӣ ба суди бештар бидуни тиҷорати ҷиддӣ ва фаъолияти иқтисодии мутаъораф ва муфид аст ва ин бар хилофи сираи уқало ва бар хилофи мақосид ва қавоъиди шариъат аст ва таволии фасоди фаровоне барои фард ва ҷомеъа дорад. Ба иборати дигар, бозорёбӣ дар ширкатҳои ҳирамӣ, мутаносиб бо каммият ва кайфияти маҳсулот ва хадамоти мавҷуд ва баромада аз ниёзи ҳақиқии бозор нест, бал иқдомӣ беравия ва ғайри табиъӣ аст ки танҳо ба интиқоли пул аз пойин ба боло ва афзойиши ғайри одилонаи суди мудирон меанҷомад ва ногузир ба шумори фаровоне аз аъзо зиён мерасонад. Ба иборати дигар, дар як фаъолияти иқтисодии солим, бозорёбии фаръи бар вуҷуди маҳсулоти воқеъӣ ё хадамоти оқилонае аст ва мутаносиб бо каммият ва кайфияти онҳо ва бо ҳадафи фурӯши онҳо анҷом мешавад, вале дар як фаъолияти иқтисодии носолим монанди фаъолияти ширкатҳои ҳирамӣ, ин раванд маъкус аст; Ба ин тартиб ки дар воқеъ маҳсулот ё хадамоте вуҷуд надорад, балки вуҷуди онҳо фаръи бар бозорёбӣ аст ва бо ин васф, бозорёбӣ ба зоти худ мавзӯъият пайдо карда ва ба ҳадафи аслии фаъолияти аъзо ва маншаъи аслии суди мудирон табдил шудааст, дар ҳоле ки ин корӣ маъқул ва машрӯъ нест ва осебҳои фаровоне барои фард ва ҷомеъа дорад. Вонгаҳе ҳақ он аст ки дарёфти суд тавассути як бозорёб дар изои фурӯши бозорёбӣ дигар бо ин баҳона ки тавассути ӯ ба шабака ҷазб шуда, хӯрдани мол ба ботил аст; Чароки фурӯши бозорёби дигар ношӣ аз талошӣ худаш буда ва талоше барои он аз ҷониби ӯ анҷом нашудааст, дар ҳоле ки суд бурдан дар изои талоши дигарон ва бидуни талоше аз ҷониби худ, «Муфтхурӣ» маҳсуб мешавад ки ҷойе дар Ислом надорад; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُمْ بَيْنَكُمْ بِالْبَاطِلِ﴾[1]; «Эй касоне ки имон овардед! Амволи якдигарро миёни худ ба ботил нахуред». Бинобарин, суд бурдани бозорёбони табақаи боло аз фаъолияти бозорёбони табақаи пойин, фий ҳадди нафс ишкол дорад ва муъомилае мубтанӣ бар он, ботил аст.

2 . Бозорёбӣ ба маънои таблиғи содиқонаи маҳсулоти воқеъӣ ё ҳадамоти уқалоӣ бо ҳадафи фурӯши онҳо, ишколе надорад, бал коре ки ишкол дорад, машрут кардани музди бозорёб ба фурӯши онҳост, дар ҳоле ки таҳаққуқи фурӯш ва миқдори фурӯши онҳо маҷҳул аст ва ин муъомиларо ғарарӣ ва ғайри уқалойи мекунад; Бо таваҷҷуҳ ба инки маълум будани иваз ма муъавиз барои сиҳҳати муъомила зарурӣ аст; Магар дар ҷуъола ки муъомилаи лозим маҳсуб намешавад, балки ваъда ва таъаҳҳудӣ яксӯя аст ва аз ин ру, ҷаҳли ба иваз дар он ишколе падид намеоварад, ҳар чанд бархӣ монанди Ҳанафия онро низ ҷойиз намедонанд ва ҳақ ин аст ки агар омил дар он муъайян бошад, холӣ аз ишкол нест, балки дар ин сурат иҷора маҳсуб мешавад ва илми ба иваз ва муъавиз дар он зарурӣ аст. Аз инҷо дониста мешавад ки тиҷорат гунаи қимор нест; Чароки тоҷир бо ивазӣ маълум, муъавизӣ маълумро мехарад, ба умеди инки баъдан онро бо ивазӣ бештар бифурӯшад, дар ҳоле ки агар баъдан онро бо ивазӣ бештар нафурӯшад, муъомилае анҷом надодааст то гунаи қимор бошад! Мабнои қимор тасодуфӣ будани чизе аст ки ивази ба он машрут шудааст, монанди таҳаққуқи фурӯш дар бозорёбӣ ҳаргоҳ музд ба он машрт шуда бошад ё таҳаққуқи хасорат дар бима ҳаргоҳ ҷуброни ба он машрут шуда бошад, вале дар тиҷорат иваз ва муъавиз маълум аст ва машрутӣ тасодуфӣ вуҷуд надорад.

3 . Агар музди бозорёб ба фурӯши ӯ машрут нашавад, балки ба бозорёбии ӯ бо каммият ва кайфиятӣ маълум машрут шавад, вале барои фурӯши ӯ -ва на фурӯши дигарон- ҷойиз ва подоше афзун бар музди ӯ таъаҳҳуд шавад, зоҳир ин аст ки ишколе надорад; Бо таваҷҷуҳ ба сухани Худованд ки фармудааст: ﴿وَمِنْهُمْ مَنْ عَاهَدَ اللَّهَ لَئِنْ آتَانَا مِنْ فَضْلِهِ لَنَصَّدَّقَنَّ وَلَنَكُونَنَّ مِنَ الصَّالِحِينَ ۝ فَلَمَّا آتَاهُمْ مِنْ فَضْلِهِ بَخِلُوا بِهِ وَتَوَلَّوْا وَهُمْ مُعْرِضُونَ﴾[2]; «Ва аз онон касоне ҳастанд ки бо Худованд аҳд карданд ки агар аз фазли худ ба мо бидиҳад ҳатман садақа медиҳем ва аз некукорон хоҳем буд, пас чун аз фазли худ ба онон дод, нисбат ба он бухл варзиданд ва пушт карданд дар ҳоле ки рӯйгардон буданд» Ва умуми сухани Ӯ дар ситойиши некукорон ки фармудааст: ﴿وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا﴾[3]; «Ва вафо кунандагон ба аҳдашон ҳангоме ки аҳд кунанд»; Машрут ба инки сурӣ ва аз боби ҳила набошад; Ба ин тартиб ки муздӣ ночиз ва ғайри одилона дар изои бозорёбӣ ва ҷойиза ва подошӣ муҳим дар изои фурӯш таъйин шавад.