1 . أَخْبَرَنَا هَاشِمُ بْنُ عُبَيْدٍ الْخُجَنْدِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ مُتْعَةِ النِّسَاءِ فَقَالَ: أَقُولُ فِيهَا كَمَا قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ -يَعْنِي أَنَّهَا حَلَالٌ، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَزْعُمُونَ أَنَّهَا مَنْسُوخَةٌ! قَالَ: إِنَّهَا مِنَ الْقُرْآنِ، وَالْقُرْآنُ لَا يُنْسَخُ بِالسُّنَّةِ، أَمَا قَرَأْتَ قَوْلَهُ تَعَالَى: ﴿فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً[1]؟!

Тарҷумаи гуфтор:

Ҳошим ибни Убайди Хуҷандӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи мутъаи занон пурсидам, пас фармуд: Дар бораи он монанди чизеро мегӯям ки Ибни Аббос гуфт –яъне ҳалол аст, гуфтам: Онҳо мепиндоранд ки он насх шудааст! Фармуд: Он аз Қуръон аст ва Қуръон бо суннат насх намешавад! Оё сухани Худованди баландмартабаро нахондаи ки мефармояд: «Пас заноне ки мутъа мекунед, маҳрашонро ба унвони як фариза ба онон бипардозед»?!

2 . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: وَيْلٌ لِلَّذِينَ يَقُولُونَ إِنَّمَا الْمُتْعَةُ مِثْلُ الزِّنَا، وَأَحَلَّ اللَّهُ الْمُتْعَةَ وَحَرَّمَ الزِّنَا، أَيُرِيدُونَ أَنْ يَقُومُوا ﴿كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ[2]؟! قُلْتُ: أَيْنَ أَحَلَّ اللَّهُ الْمُتْعَةَ؟ قَالَ: أَحَلَّهَا فِي كِتَابِهِ، إِذْ أَحَلَّ الْإِسْتِمْتَاعَ بِالنِّسَاءِ عَلَى أَجْرٍ مَفْرُوضٍ، فَقَالَ: ﴿فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّمَا أَرَادَ بِهِ النِّكَاحَ، قَالَ: وَهَلِ الْمُتْعَةُ إِلَّا نِكَاحٌ؟! وَقَدْ أَحَلَّ اللَّهُ النِّكَاحَ كُلَّهُ وَلَمْ يَسْتَثْنِ مِنْهُ مَا كَانَ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى، قُلْتُ: فَمَا الزِّنَا؟ قَالَ: جِمَاعٌ بِغَيْرِ عَقْدٍ وَلَا عِدَّةٍ.

Тарҷумаи гуфтор:

Муҳаммад ибни Абдурраҳими Ҳиравӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансур мефармояд: Вой бар касоне ки мегӯянд мутъа монанди зиност, дар ҳоле ки Худованд мутъаро ҳалол ва зиноро ҳаром кардааст, оё мехонад ки бархезанд «Монанди бархостани касе ки шайтон ӯро бо ламс девона кардааст»? Гуфтам: Худованд куҷо мутъаро ҳалол кардааст? Фармуд: Дар китобаш онро ҳалол карда, ҷойе ки истимтоъ аз занон дар изои уҷре воҷибро ҳалол намуда ва фармудааст: «Ҳар кас аз занонро ки истимтоъ мекунед, уҷрашонро ба унвони корӣ воҷиб бипардозед», гуфтам: Онҳо мегӯянд ки муродаш аз он никоҳ будааст, фармуд: Магар мутъа чизе ҷуз никоҳ аст?! Дар ҳоле ки Худованд ҳар никоҳеро ҳалол карда ва никоҳе ки то замонӣ муъайян идома дошта бошадро аз он истисно накардааст, Гуфтам: Пас зино чист? Фармуд: Ҷимоъе бидуни ақди ва идда.

3 . أَخْبَرَنَا عَبْدُ الشَّكُورِ بْنُ زُلْمَيَ الْوَرْدَكِيُّ، قَالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ إِنَّ عُمَرَ حَرَّمَ الْمُتْعَةَ وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّهَا حَلَالٌ عِنْدَ اللَّهِ! قَالَ: مَا أَسْوَءَ ظَنَّهُمْ بِرَجُلٍ مِنَ الصَّحَابَةِ! إِنَّمَا نَهَى عَنْهَا نَهْيَ سِيَاسَةٍ لَا نَهْيَ تَشْرِيعٍ! إِنَّهُ لَمَّا بَلَغَهُ أَنَّ أَهْلَ الْعِرَاقِ يَزْعُمُونَ أَنَّهُ حَرَّمَ الْمُتْعَةَ، أَرْسَلَ رَجُلًا وَقَالَ: أَخْبِرْهُمْ أَنِّي لَمْ أُحَرِّمْهَا، وَلَيْسَ لِعُمَرَ أَنْ يُحَرِّمَ مَا أَحَلَّ اللَّهُ، وَلَكِنَّ عُمَرَ قَدْ نَهَى عَنْهَا.

Тарҷумаи гуфтор:

Абдушшукур ибни Зулмайи Вардакӣ моро хабар дод, гуфт: Ба Мансур гуфтам: Онон мегӯянд ки Умар мутъаро ҳаром кард, дар ҳоле ки медонист он назди Худованд ҳалол аст! Фармуд: Чи гумони баде аст ки ба марде аз саҳоба мебаранд! Ҳароина ӯ аз он наҳйи сиёсати кард, на наҳйи ташриъи! Ӯ ҳангоме ки донист аҳли Ироқ мепиндоранд ки ӯ мутъаро ҳаром кардааст мардеро фиристод ва гуфт: Ба онон бигӯ ки ман онро ҳаром накардаам ва Умарро намерасад ки ҳалоли Худоро ҳаром кунад, балки Умар аз он наҳй кардааст.

Шарҳи гуфтор:

Ҷавози мутъа, қавли аҳли байти Паёмбар саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ва қавли бисёрӣ аз саҳоба монанди Абдуллоҳ ибни Аббос[3], Абдуллоҳ ибни Масъуд[4], Имрон ибни Ҳасин[5], Ҷобир ибни Абдуллоҳ[6], Абу Саъиди Худрӣ[7] ва Сулайм ибни Акуъ[8], балки ҳамаи саҳобаи киром то пеш аз авохири хилофати Умар ибни Хаттоб аст ва ба бисёрӣ аз бузургони тобеъин монанди Товвус, Атоъ, Саъид ибни Ҷубайр ва сойири фақиҳони Макка нисбат дода шудааст[9]. Оре, Умар ибни Хаттоб дар авохири хилофати худ аз он наҳй кард, вале ин –бино бар назари аллома Мансури Ҳошимии Хуросонӣ ҳафизаҳуллоҳ таъоло– сирфан ҳукмӣ ҳукуматӣ барои ҷилавгирӣ аз бархӣ мафосиди зоҳирӣ дар замони ӯ буд ва ҷанбаи ташриъӣ надошт, ҳар чанд бештари мусалмонон пас аз ӯ ба сабаби таъассуб нисбат ба дидгоҳҳояш бо он монанди ҳукмӣ шаръӣ бархурд карданд ва то имрӯз ба он мултазим монданд.

4 . أَخْبَرَنَا حَمْزَةُ بْنُ جَعْفَرٍ الْقُمِّيُّ، قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى الْمَنْصُورِ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، إِنِّي رَجُلٌ أَعْزَبُ، وَقَدْ أَصْبَحَ النِّكَاحُ فِي بَلَدِي كَخَرْطِ الْقَتَادِ، وَفِيهِ نِسَاءٌ يُتَمَتَّعُ مِنْهُنَّ، فَهَلْ تَأْذَنُ لِي فِي الْمُتْعَةِ؟ فَكَتَبَ إِلَيَّ فِي الْجَوَابِ: بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ، ﴿ذَلِكَ لِمَنْ خَشِيَ الْعَنَتَ مِنْكُمْ ۚ وَأَنْ تَصْبِرُوا خَيْرٌ لَكُمْ ۗ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ[10]، فَكَتَبْتُ إِلَيْهِ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، قَدْ وَصَفْتُ لَكَ الْحَالَ، فَإِنْ رَأَيْتَ أَنْ تُجِيبَنِي بِجَوَابٍ مُفَصَّلٍ فَعَلْتَ مُتَفَضِّلًا، فَكَتَبَ: إِنَّ الْمُتْعَةَ الْيَوْمَ لَيْسَتْ كَمَا كَانَتْ قَبْلَ الْيَوْمِ، إِنَّهُنَّ كُنَّ يَوْمَئِذٍ يُؤْمَنَّ وَالْيَوْمَ لَا يُؤْمَنَّ، فَاسْأَلُوا عَنْهُنَّ، وَإِيَّاكُمْ وَاللَّوَاتِي قَدِ اتَّخَذْنَهَا عَمَلًا، فَإِنَّهُنَّ بَغَايَا أَوْ أَخَوَاتُهُنَّ، وَإِنْ تَصْبِرُوا فَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ، ﴿وَاللَّهُ يُحِبُّ الصَّابِرِينَ[11].

Тарҷумаи гуфтор:

Ҳамза ибни Ҷаъфар моро хабар дод, гуфт: Барои Мансур навиштам: Фидоят шавам, ман мардӣ муҷаррад ҳастам ва никоҳ дар сарзамини ман монанди кандани хори дарахти қатод шудааст ва дар он заноне ҳастанд ки мутъа мешаванд, пас оё ба ман изн медиҳӣ ки мутъа кунам? Пас дар посухи ман навишт: Бисмиллоҳи Раҳмони Раҳим, «Он барои касе аз шумост ки аз гуноҳ битарсад ва агар сабр кунед бароятон беҳтар аст ва Худованд омӯрзандаи меҳрубон аст». Пас барои ӯ навиштам: Фидоят шавам, ман вазъеро бароят тавсиф кардам, пас агар салоҳ мебинӣ ки посухӣ муфассал ба ман бидиҳӣ, ин лутфро бикун, пас навишт: Мутъа имрӯз монанди гузашта нест. Занон дар гузашта қобили эътимод буданд, вале имрӯз қобили эътимод нестанд, пас дар бораи онон суъол кунед ва аз заноне ки мутъаро шуғли худ қарор додаанд бипарҳезед; Чароки онон фоҳишаҳо ё дӯстони онон ҳастанд ва агар сабр кунед барои шумо беҳтар аст «Ва Худованд собиронро дӯст медорад».

5 . أَخْبَرَنَا يُونُسُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ الْخَتْلَانِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: مَنِ اسْتَمْنَى بِيَدِهِ أَوْ تَمَتَّعَ وَلَهُ زَوْجَةٌ يَغْدُو عَلَيْهَا وَيَرُوحُ فَقَدْ أَسْرَفَ.

Тарҷумаи гуфтор:

Юнус ибни Абдуллоҳи Хатлонӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансур мефармояд: Ҳар кас бо дасти худ истимноъ кунад ё ба мутъа рӯй оварад, дар ҳоле ки зане дорад ки субҳ ва шаб ба ӯ дастрасӣ дорад, ҳаройина исрофкор аст.

6 . أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْقَاسِمِ الطِّهْرَانِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنِ الْمُتْعَةِ، أَهِيَ مِنَ الْأَرْبَعِ؟ قَالَ: نَعَمْ، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ لَيْسَتْ مِنَ الْأَرْبَعِ، وَلَا مِنَ السَّبْعِينَ! قَالَ: مَنْ لَا يُغْنِيهِ الْأَرْبَعُ فَلَا يُغْنِيهِ السَّبْعُونَ!

Тарҷумаи гуфтор:

Ҳасан ибни Қосими Теҳронӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи мутъа пурсидам ки оё аз чаҳорто аст? Фармуд: Оре, гуфтам: Инҳо мегӯянд ки аз чаҳорто нест, балки аз ҳафтодто ҳам! Фармуд: Касе ки чаҳорто ӯро бениёз намекунад, ҳафтодто ҳам ӯро бениёз намекунад!

7 . أَخْبَرَنَا صَالِحُ بْنُ مُحَمَّدٍ السَّبْزَوَارِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: فِي الْمُتْعَةِ طَلَاقٌ مَا لَمْ يَنْقَضِ الْأَجَلُ، فَإِذَا انْقَضَى الْأَجَلُ فَفُرْقَةٌ بِغَيْرِ طَلَاقٍ.

Тарҷумаи гуфтор:

Солеҳ ибни Муҳаммади Сабзаворӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансур мефармояд: Дар мутъа, то ҳангоме ки муддати он сипарӣ нашудааст, талоқ вуҷуд дорад, пас чун муддати он сипарӣ шуд, ҷудойи бидуни талоқ аст.

Шарҳи гуфтор:

Завҷанйн дар никоҳи муваққат бо саромадани муддати он аз якдигар ҷудо мешаванд; Чароки муқтазои муваққат будани он ҳамин аст, вале оё талоқ дар он воқеъ мешавад? Пас аз саромадани муддати он на; Чароки талоқ ба маънои озод сохтани завҷа аз қайди завҷият аст ва пас аз саромадани муддати он завҷияте боқӣ намондааст то озод сохтани завҷа аз қайди он мумкин бошад, вале пеш аз саромадани муддати он оре; Чароки озод сохтани завҷа аз қайди завҷият, дар ин ҳолат мумкин аст; Ба ин сурат ки завҷ муддати боқӣ мондаро ба завҷа бибахшад ва ӯро бо лафзӣ сариҳ аз қайди завҷият озод кунад. Бинобарин, талоқ дар никоҳи муваққат пеш аз инқизоъи муддаташ воқеъ мешавад; Чароки вуқуъи он дар ин ҳолат мумкин ва машмули умумот ва итлоқоти Қуръон ва суннат дар бораи талоқи завҷа аст; Бо таваҷҷуҳ ба инки завҷа дар никоҳи муваққат аз ҳайси завҷа будан бо завҷа дар никоҳи доъим фарқе надорад ва бо ин васф, талоқи ӯ ҳаргоҳ мумкин бошад, воқеъ мешавад, бал метавон гуфт ки ҳар кас никоҳи ӯ саҳиҳ аст, талоқи ӯ низ саҳиҳ аст, магар дар мавориде ки талоқи ӯ таҳсили ҳосил маҳсуб мешавад; Монанди малоъина миёни завҷайн ва иртидоди яке аз он ду ки шаръан барои ҷудойии он ду аз якдигар кофӣ аст.

8 . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الشِّيرَازِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ عِدَّةِ الْمُتَمَتَّعِ بِهَا، فَقَالَ: حَيْضَةٌ تَسْتَبْرِئُ بِهَا رَحِمَهَا، وَالْأَفْضَلُ أَنْ تَعْتَدَّ بِحَيْضَتَيْنِ، لِكَيْلَا تُشْبِهَ الزَّانِيَةَ.

Тарҷумаи гуфтор:

Муҳаммад ибни Иброҳими Шерозӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи иддаъи зане пурсидам ки ба никоҳи мутъа даромадааст, пас фармуд: Як ҳайз ки бо он раҳими худро истиброъ мекунад ва беҳтар аст ки бо ду ҳайз идда нигоҳ дорад то ба зани зинокор шабиҳ нашавад.

Шарҳи гуфтор:

Машҳур, иддаи ҷудойи дар никоҳи муваққат бо инқизоъи муддат онро иддаи каниз донистаанд ки ду ҳайз аст; Чароки ҷудойи дар он бо инқизоъи муддат, талоқ маҳсуб намешавад то завҷаро машмули оя кунад, дар ҳоле ки ӯ ҳар чанд машмули оя намешавад, каниз ҳам нест то машмули ҳукми каниз шавад ва қиёси ӯ бо каниз қиёси маъалфориқ аст. Бо ин васф, далиле бар эътибори иддаи муъаян барои ӯ вуҷуд надорад; Чароки Худованд танҳо иддаи талоқ ва иддаи вафотро муъаян карда ва иддаи ҷудойи бо инқизоъи муддатро муъаян накарда ва бо ин васф, иддаи ҷудойи бо инқизоъи муддат аз боби истиброъи раҳим аст то илми шаръӣ ба адами ҳамл ҳосил шавад ва он як ҳайз ва бино бар эҳтиёт ду ҳайз аст.

Барои огоҳии бештар дар ин бора, ба пурсиш ва посухи 87 ва таълиқи он муроҷиъа кунед.

↑[1] . Нисоъ/ 24
↑[2] . Бақара/ 275
↑[3] . Мусаннафи Абдурразоқ, ҷ7, с497; Муснади Аҳмад, ҷ1, с52 ва 337; Саҳуҳул Бухорӣ, ҷ6, с129; Саҳиҳул Муслим, ҷ4, с131
↑[4] . Саҳиҳул Бухорӣ, ҷ3, с84; Саҳиҳул Муслим, ҷ4, с130
↑[5] . Муснади Аҳмад, ҷ4, с429; Сунани Дорамӣ, ҷ2, с35; Саҳиҳул Бухорӣ, ҷ2, с153, ҷ5, с158; Саҳиҳул Муслим, ҷ4, с48
↑[6] . Муснади Аҳмад, ҷ1, с52, ҷ3, с380; Саҳиҳул Бухорӣ, ҷ6, с129; Саҳиҳул Муслим, ҷ4, с130
↑[7] . Муснади Аҳмад, ҷ3, с22
↑[8] . Саҳиҳул Бухорӣ, ҷ6, с129; Саҳиҳул Муслим, ҷ4, с130
↑[9] . Нигоҳ кунед ба: Ал-Муҳалло бил Осор, Ибни Ҳазм, ҷ9, с520
↑[10] . Нисоъ/ 25
↑[11] . Оли Имрон/ 146