نویسنده‌ی پرسش: رضا راضی

تاریخ پرسش: ۱۳۹۵/۴/۱۳

حکم شرعی در خصوص فرزنددار شدن چیست؟ آیا مستحب است یا مباح؟ در این زمان بیشتر افراد فرزنددار نمی‌شوند یا به یک فرزند اکتفا می‌کنند. تکلیف چیست؟ توضیح فرمایید.

من فرزندی سه ساله دارم. در خصوص نماز و سایر عبادات مربوطه به ایشان از کی و چطور عمل نمایم؟

اگر به علامه دسترسی دارید و یا با واسطه، سلام این جوان گنه‌کار را به ایشان برسانید و بفرمایید برای این حقیر دعا کنند.

والسلام علیکم و السلام علیه

پاسخ به پرسش شماره: ۳

تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۵/۴/۱۶

«فرزنددار شدن» یک عمل عادی است که می‌تواند واجب، مستحب، مکروه و حرام باشد؛ به این ترتیب که اگر برای سلامت خود و همسر یا بقاء نوع و خانواده یا قوّت مسلمانان و اهل حق ضروری باشد، واجب و اگر برای آن ضروری نباشد، ولی مفید باشد، مستحب است؛ همچنانکه اگر با ظنّ به ضرری جدّی مانند معلول شدن فرزند یا آسیب دیدن مادر او باشد، مکروه و اگر با قطع به چنین ضرری یا از طریق زنا باشد، حرام است. به علاوه، «فرزنددار شدن» برای کسی که با آن از انجام وظایف اسلامی خود باز می‌ماند یا در محرّمات واقع می‌شود، جایز نیست. با این حال، سقط کردن جنین -حتّی اگر «فرزنددار شدن» جایز نبوده باشد- وجهی ندارد؛ همچنانکه خودداری از «فرزنددار شدن» به دلیل ترس از فقر شایسته نیست و بر خلاف توکّل بر خداوند است، در حالی که خداوند فرموده است: ﴿وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ﴾[۱]؛ «و مؤمنان باید بر خداوند توکّل کنند».

اما حقّ فرزند بر پدرش این است که اولاً برای او نام نیکو بگذارد؛ ثانیاً او را -در صورتی که پسر است- ختنه و برایش عقیقه کند؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: عُقُّوا عَنْ أَوْلَادِكُمْ تَدْفَعُوا عَنْهُمُ الْبَلَاءَ، أَلَمْ تَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى لَمَّا أَرَادَ أَنْ يَدْفَعَ عَنْ إِسْمَاعِيلَ الْبَلَاءَ، أَمَرَ إِبْرَاهِيمَ فَذَبَحَ عَنْهُ كَبَشًا، ثُمَّ قَالَ: ﴿وَفَدَيْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِيمٍ﴾[۲]؟!»[۳]؛ «شنیدم منصور می‌فرماید: برای فرزندان خود عقیقه کنید تا بلا را از آن‌ها دور گردانید. آیا نمی‌دانید که خداوند هنگامی که خواست بلا را از اسماعیل دور گرداند، به ابراهیم امر فرمود، پس از جانب او گوسفندی را ذبح کرد، سپس فرمود: <و ذبح عظیمی را برای او فدا کردیم>؟!»؛ ثالثاً او را از حلال بخوراند و بپوشاند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِنْ طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ﴾[۴]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! از چیزهای پاکیزه‌ای که کسب می‌کنید انفاق نمایید»؛ رابعاً به او خواندن و نوشتن بیاموزد؛ خامساً او را با اصول و مبانی اسلام آشنا کند؛ سادساً به او قرآن بیاموزد و او را با خلیفه‌ی خداوند در زمین آشنا کند؛ چراکه همه‌ی این‌ها برای باز داشتن او از آتش ضروری است و خداوند فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا﴾[۵]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! خودتان و خانواده‌ی‌تان را از آتش باز دارید»؛ سابعاً او را به نماز و در صورتی که دختر است به حجاب تشویق نماید؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ﴾[۶]؛ «خانواده‌ات را به نماز امر کن» و فرموده است: ﴿قُلْ لِأَزْوَاجِكَ وَبَنَاتِكَ وَنِسَاءِ الْمُؤْمِنِينَ يُدْنِينَ عَلَيْهِنَّ مِنْ جَلَابِيبِهِنَّ﴾[۷]؛ «به همسرانت و دخترانت و زنان مؤمنان بگو که چادرهاشان را به خود نزدیک کنند»؛ ثامناً او را از همنشینی با بدان و همنشینی با جنس مخالف باز دارد و تحت نظر بگیرد؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت: «سَمِعْتُ الْعَالِمَ يَقُولُ: عَلَى الْوَالِدَيْنِ أَنْ يَأْخُذَا وَلَدَهُمَا إِلَيْهِمَا قَبْلَ أَنْ يَبْلُغَ الْحُلُمَ فَإِنَّ الْوَلَدَ إِذَا جَنَى أَوْ أَذْنَبَ قَبْلَ بُلُوغِهِ كَانَ إِثْمُهُ عَلَى وَالِدَيْهِ، فَلْيَأْخُذَاهُ إِلَيْهِمَا وَلْيُنْبِتَاهُ نَبَاتًا حَسَنًا! قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، أَتَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى؟! قَالَ: لَا وَلَكِنَّهُ مِنْ وِزْرِ الْوَالِدَيْنِ إِذْ لَمْ يَقُومَا بِمَا عَلَيْهِمَا»[۸]؛ «شنیدم عالم می‌فرماید: بر پدر و مادر است که فرزندشان را پیش از بلوغ در کنار خود (یعنی تحت نظر) بگیرند؛ چراکه اگر فرزند پیش از بلوغ مرتکب جنایت یا معصیتی شود، گناهش بر گردن پدر و مادر اوست، پس باید او را در کنار خود (یعنی تحت نظر) بگیرند و باید نیکو تربیتش کنند! گفتم: فدایت شوم، آیا کسی گناه دیگری را بر گردن می‌گیرد؟! فرمود: نه، ولی آن از (گناه فرزند نیست، بل از) گناه پدر و مادر است که به وظیفه‌ی خود قیام نکرده‌اند»؛ تاسعاً او را نزد استادی بگذارد تا پیش از بلوغ عقاید و احکام اسلام را فرا گیرد؛ عاشراً استعدادی که خداوند در او قرار داده است را کشف و او را در مسیر آن هدایت کند.

این‌ها ده وظیفه‌ی پدر است که اگر آن‌ها را انجام دهد حقّ فرزند خود را ادا کرده و اگر چیزی از آن‌ها را انجام ندهد، به نسبت آن به او ظلم کرده و در روز قیامت مسؤول است و از خداوند باید یاری خواست.