نویسنده‌ی پرسش: ناشناس

تاریخ پرسش: ۱۳۹۳/۱۰/۵

لطفاً در خصوص تقلید و جایگاه آن در اسلام ارشاد بفرمایید.

پاسخ به پرسش شماره: ۱

تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۳/۱۰/۶

قاعده‌ی بسیار مهمی که هر مسلمانی باید بداند و به آن توجّه داشته باشد، عدم حجیّت ظن در اسلام است. خداوند متعال در آیات مختلفی از قرآن تأکید فرموده است: ﴿إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا﴾[۱] یعنی «ظن چیزی را از حق کفایت نمی‌کند» و کسانی را به خاطر پیروی از ظن نکوهش کرده و فرموده است: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَإِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ﴾[۲] یعنی «جز از ظن پیروی نمی‌کنند و جز تخمین نمی‌زنند». این به آن معناست که عقیده و عمل مسلمان باید همواره مبتنی بر یقین باشد و عقیده و عملی که مبتنی بر ظن است صحیح و مورد قبول خداوند نیست. این در حالی است که تقلید از دیگران در عقاید و اعمال به معنای تبعیت از گفته و کرده‌ی آن‌ها بدون آگاهی از دلیلشان، به اتّفاق نظر همه‌ی مسلمانان تنها موجب ظن می‌شود و موجب یقین نمی‌شود و با این وصف، بنابر صریح سخن خداوند در قرآن «چیزی را از حق کفایت نمی‌کند».

امّا دلیل کسانی که تقلید در اعمال را جایز می‌دانند این است که اعمال را با عقاید متفاوت می‌پندارند، در حالی که چنین تفاوتی در اسلام ثابت نیست و سخن خداوند در قرآن عام است و شامل عقاید و اعمال می‌شود. این به آن معناست که هر مسلمانی باید همان‌طور که خواندن و نوشتن و سایر ضروریّات زندگی خود را فرا می‌گیرد، عقاید و اعمال اسلامی خود را نیز فرا بگیرد و هیچ عقیده و عملی را جز با دلیل قطعی و یقینی نپذیرد و انجام ندهد. دلیل قطعی و یقینی در اسلام نیز همان‌طور که حضرت منصور هاشمی خراسانی در کتاب «بازگشت به اسلام» تبیین فرموده، آیات قرآن و احادیث متواتر و البته شنیدن از خلیفه‌ی خداوند در زمین است و این اسلام خالص و کامل شمرده می‌شود که به ظنون آلوده نیست.