نویسنده‌ی پرسش: مهدی تاریخ پرسش: ۱۳۹۸/۹/۱۳

حکمت رعایت حجاب کامل برای بانوان در نماز در مواقعی که نامحرم حضور ندارد چیست؟

پاسخ به پرسش شماره: ۱۸ تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۸/۹/۲۳

خداوند برگرفتن یعنی به کار بردن زینت را برای نماز ضروری دانسته و فرموده است: ﴿يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ[۱]؛ «ای فرزندان آدم! زینت خود را نزد هر مسجدی برگیرید» یعنی به کار برید و حدّاقل زینت، لباسی است که عورت را بپوشاند؛ چراکه آشکار بودن عورت قباحت دارد و نداشتن زینت محسوب می‌شود؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿يَا بَنِي آدَمَ قَدْ أَنْزَلْنَا عَلَيْكُمْ لِبَاسًا يُوَارِي سَوْآتِكُمْ وَرِيشًا[۲]؛ «ای فرزندان آدم! برای شما لباسی نازل کرده‌ایم که عورت‌هاتان را می‌پوشاند و مایه‌ی زینت است». از این رو، پوشاندن عورت در نماز برای مرد و زن واجب است، اگرچه نامحرمی آن‌ها را نبیند و پوشاندن همه‌ی بدن به استثنای روی و دو کف دست از این رو برای زن واجب دانسته شده که همه‌ی بدن او به استثنای روی و دو کف دستش عورت است، ولی انصاف آن است که این استدلال کامل نیست؛ چراکه نگاه کردن به همه‌ی بدن زن به استثنای دو فرج برای محارم او جایز است و این دلیل بر آن است که عورت او محسوب نمی‌شود؛ با توجّه به اینکه نگاه کردن به عورت او تنها برای شوهرش جایز است و با این وصف، عورت او مانند عورت مرد دو فرج است و وجوب پوشاندن مقدار زائد از نامحرم به دلیل آیات حجاب است، نه به دلیل آنکه مقدار زائد، عورت محسوب می‌شود و مؤیّد این، سخن خداوند درباره‌ی آدم و حوا علیهما السّلام است که فرموده است: ﴿فَلَمَّا ذَاقَا الشَّجَرَةَ بَدَتْ لَهُمَا سَوْآتُهُمَا وَطَفِقَا يَخْصِفَانِ عَلَيْهِمَا مِنْ وَرَقِ الْجَنَّةِ[۳]؛ «پس چون از درخت چشیدند، عورت‌شان برایشان نمایان شد و شروع کردند به نهادن برگ‌های بهشت بر روی آن دو». بنابراین، وجوب پوشاندن همه‌ی بدن برای زن به استثنای روی و دو کف دست در نماز هنگامی که نامحرمی او را نمی‌بیند، از آیه‌ی ﴿خُذُوا زِينَتَكُمْ یا از آیات حجاب دانسته نمی‌شود و این می‌تواند به معنای عدم وجوب آن باشد؛ چراکه اصل عدم وجوب است تا آن گاه که دلیلی بر وجوب برسد و از امام جعفر صادق علیه السلام روایت شده است: «لا بَأْسَ بِالْمَرْأَةِ الْمُسْلِمَةِ الْحُرَّةِ أَنْ تُصَلِّيَ وَهِيَ مَكْشُوفَةُ الرَّأْسِ»[۴]؛ «اشکالی ندارد که زن مسلمان آزاد با سر برهنه نماز گزارد» و روایت شده است: «لا بَأْسَ أَنْ تُصَلِّيَ الْمَرْأَةُ الْمُسْلِمَةُ وَلَيْسَ عَلَى رَأْسِها قِناعٌ»[۵]؛ «اشکالی ندارد که زن مسلمان در حالی نماز گزارد که روسری بر سر ندارد» و این نظر ابن جنید از شیعه است[۶] و برخی آن را ظاهر مذهب مالک دانسته‌اند[۷]. آری، نپوشاندن بدن برای زن، می‌تواند با خشوع در نماز منافات داشته باشد، در حالی که خداوند خشوع در نماز را واجب دانسته و فرموده است: ﴿الَّذِينَ هُمْ فِي صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ[۸]؛ «کسانی که در نمازشان خاشع هستند». از این رو، احتیاط واجب آن است که زن در نماز بدن خود را بپوشاند و جز روی و دو کف دستش را آشکار نکند؛ خصوصاً با توجّه به روایت عایشه از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم که در آن آمده است: «لَا يَقْبَلُ اللَّهُ صَلَاةَ حَائِضٍ إِلَّا بِخِمَارٍ»[۹]؛ «خداوند نماز زن بالغ را جز با چادر قبول نمی‌کند» و روایت زراره که در آن آمده است: «سَأَلْتُ أَبا جَعْفَرٍ عَلَیْهِ السَّلامُ عَنْ أَدْنَى ما تُصَلِّي فِيهِ الْمَرْأَةُ قالَ: دِرْعٌ وَمَلْحَفَةٌ تَنْشُرُها عَلَى رَأْسِها وَتَتَجَلَّلُ بِهِ»[۱۰]؛ «از امام محمّد باقر علیه السلام درباره‌ی کمترین پوشش زن در نماز پرسیدم، پس فرمود: یک پیراهن و چادر که بر سرش بیندازد و خود را با آن بپوشاند».

↑[۱] . الأعراف/ ۳۱
↑[۲] . الأعراف/ ۲۶
↑[۳] . الأعراف/ ۲۲
↑[۴] . تهذيب الأحكام للطوسي، ج۲، ص۲۱۸
↑[۵] . تهذيب الأحكام للطوسي، ج۲، ص۲۱۸
↑[۶] . مختلف الشيعة لابن المطهّر الحلّي، ج۲، ص۹۶
↑[۷] . الخلاف للطوسي، ج۱، ص۳۹۳؛ بداية المجتهد ونهاية المقتصد لابن رشد، ج۱، ص۹۴
↑[۸] . المؤمنون/ ۲
↑[۹] . مسند أحمد، ج۶، ص۲۱۸؛ سنن ابن ماجه، ج۱، ص۲۱۵؛ سنن أبي داود، ج۱، ص۱۵۲
↑[۱۰] . تهذيب الأحكام للطوسي، ج۲، ص۲۱۷