1 . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ الْهَاشِمِيَّ الْخُرَاسَانِيَّ يَقُولُ: أَكْثِرُوا زِيَارَةَ الْقُبُورِ، فَإِنَّهَا مُفِيدَةٌ لِلْأَحْيَاءِ وَالْأَمْوَاتِ!
Тарҷумаи гуфтор:
Муҳаммад ибни Абдурраҳмони Ҳиравӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансури Ҳошимии Хуросонӣ мефармояд: Қубурро бисёр зиёрат кунед; Чароки он барои зиндагон ва мурдагон муфид аст!
2 . أَخْبَرَنَا أَبُو إِبْرَاهِيمَ السَّمَرْقَنْدِيُّ، قَالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: قَدْ أَضْعَفَتْنِي نَفْسِي، فَبِمَا أُجَاهِدُهَا حَتَّى أَغْلِبَهَا؟ قَالَ: جَاهِدْهَا بِذِكْرِ الْمَوْتِ، وَأَكْثِرْ زِيَارَةَ الْقُبُورِ!
Тарҷумаи гуфтор:
Абу Иброҳими Самарқандӣ моро хабар дод, гуфт: Ба ҳазрати Мансур гуфтам: Нафсам манро заъиф сохтааст, пас ба чи василае бо он биҷангам то бар он пирӯз шавам? Фармуд: Ба василаи ёди марг бо он биҷанг ва бисёр қубурро зиёрат кун!
3 . أَخْبَرَنَا الْحَسَنُ بْنُ الْقَاسِمِ الطِّهْرَانِيُّ، قَالَ: قَالَ لِيَ الْمَنْصُورُ: يَسَعُكَ أَنْ تُرَافِقَنِي إِلَى بَعْضِ هَذِهِ التِّلَالِ؟ قُلْتُ: نَعَمْ، فَخَرَجَ مَاشِيًا وَخَرَجْتُ مَعَهُ، فَقُلْتُ: لَوْ أَمَرْتَنِي لَجِئْتُكَ بِسَيَّارَةٍ، قَالَ: الْمَشْيُ أَحَبُّ إِلَيَّ، فَانْطَلَقَ حَتَّى بَلَغَ مَقَابِرَ الْقَوْمِ، فَزَارَهَا وَاسْتَغْفَرَ لِأَهْلِهَا، ثُمَّ رَجَعَ وَهُوَ سَاكِتٌ مُتَفَكِّرٌ يَذْكُرُ اللَّهَ تَعَالَى، فَلَمَّا بَلَغَ دَارَهُ أَقْبَلَ عَلَيَّ وَقَالَ: يَا حَسَنُ! أَجْهَدْتُكَ؟ قُلْتُ: لَا، جُعِلْتُ فِدَاكَ، قَالَ: يَا حَسَنُ! إِذَا أَحْسَسْتَ فِي قَلْبِكَ قَسَاوَةً فَاخْرُجْ إِلَى مَقَابِرِ قَوْمِكَ، وَاسْتَيْقِنْ أَنَّ لَكَ فِيهَا مَكَانًا لَا بُدَّ أَنْ تَحِلَّهُ وَاذْكُرْ عَاقِبَةَ الْأُمُورِ!
Тарҷумаи гуфтор:
Ҳасан ибни Қосими Теҳронӣ моро хабар дод, гуфт: Ҳазрати Мансур ба ман фармуд: Оё метавонӣ бо ман то бархӣ аз ин теппаҳо ҳамроҳӣ кунӣ? Гуфтам: Оре, пас пиёда берун шуд ва ман низ бо ӯ берун шудам, пас гуфтам: Агар амр мефармойи василае ҳозир мекунам! Фармуд: Пиёдаравӣ бароям хушояндтар аст! Пас рафт то ба қабристони қавми расид, пас онро зиёрат кард ва барои аҳлаш истиғфор фармуд ва сипас бозгашт дар ҳоле ки хомӯш ва андешнок буд ва Худованди баландмартабаро ёд мекард, пас чун ба хонааш расид ба ман рӯй намуд ва фармуд: Эй Ҳасан! Оё туро ба заҳмат андохтам? Гуфтам: На фидоят шавам! Фармуд: Эй Ҳасан! Ҳаргоҳ дар қалбат қасовате эҳсос кардӣ ба қабристон бирам ва яқин кун ки барои ту низ дар он ҷойе ҳаст ки ногузир дар он фуруд меойи ва оқибати корҳоро ёд кун!
4 . أَخْبَرَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ حَبِيبٍ الطَّبَرِيُّ، قَالَ: كَانَ الْمَنْصُورُ يُكْثِرُ الْخُرُوجَ إِلَى مَقَابِرِ الْمُسْلِمِينَ يَوْمَ الْإِثْنَيْنِ وَالْخَمِيسِ، وَرُبَّمَا يَخْرُجُ يَوْمَ السَّبْتِ، وَكَانَ إِذَا يَدْخُلُهَا يَقُولُ: «السَّلَامُ عَلَى أَهْلِ الدِّيَارِ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ، أَنْتُمْ لَنَا فَرَطٌ وَنَحْنُ إِنْ شَاءَ اللَّهُ بِكُمْ لَاحِقُونَ»، وَكَانَ إِذَا يَمُرُّ عَلَى قَبْرٍ يَقُومُ بِحِذَائِهِ، فَيَنْظُرُ فِيهِ، فَيَقْرَأُ كَتِيبَتَهُ، وَكَانَ إِذَا يَجِدُ قَبْرَ شَابٍّ يَجْلِسُ عِنْدَهُ فَيُخَاطِبُ نَفْسَهُ فَيَقُولُ: «وَيْحَكَ أَيُّهَا الشَّابُّ! أَغَرَّكَ شَبَابُكَ؟ وَهَذَا شَابٌّ مِثْلُكَ، وَقَدْ أَكَلَهُ الْمَوْتُ وَشَرِبَهُ! فَلَا يَغُرَّنَّكَ شَبَابُكَ، فَيَصْطَادُكَ الْمَوْتُ عَلَى غِرَّةٍ»، قَالَ: فَمَرَّ يَوْمًا عَلَى قُبُورِ شُهَدَاءِ الْقَوْمِ عَلَيْهِمْ صُوَرُهُمْ مِثْلُ الطَّوَاوِيسِ، فَنَظَرَ إِلَيْهِمْ نَظَرَ حَسْرَةٍ فَقَالَ: فِيمَ قُتِلْتُمْ يَا جُنُودَ الظَّالِمِينَ؟! لَا وَاللَّهِ لَيْسَ الشَّهِيدُ مَنْ قُتِلَ تَحْتَ رَايَتِهِمْ! ثُمَّ نَظَرَ، فَرَأَى فِيهِمْ صُورَةَ شَابٍّ، فَقَالَ: هَذَا شَهِيدٌ! قُلْتُ: أَكُنْتَ تَعْرِفُهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ؟! قَالَ: لَا، وَلَكِنْ قَدْ رَأَيْتُهُ مَعَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ! قَالَ: فَلَمْ أَفْهَمْ مُرَادَهُ، وَلَمْ أَتَجَرَّأْ عَلَى السُّؤَالِ، فَانْطَلَقَ حَتَّى إِذَا بَلَغَ قَنَاةً، فَجَلَسَ لِيُجَدِّدَ وُضُوءَهُ لِلصَّلَاةِ، فَمَرَّ عَلَيْهِ جَمَاعَةٌ يُشَيِّعُونَ جَنَازَةً لَهُمْ وَهُمْ بَاكُونَ، فَلَمَّا رَءآهُمْ قَالَ:
النَّفْسُ تَبْكِي عَلَى الدُّنْيَا وَقَدْ عَلِمَتْ
أَنَّ السَّعَادَةَ فِيهَا تَرْكُ مَا فِيهَا
لَا دَارَ لِلْمَرْءِ بَعْدَ الْمَوْتِ يَسْكُنُهَا
إِلَّا الَّتِي كَانَ قَبْلَ الْمَوْتِ بَانِيهَا
قُلْتُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ، إِنَّهُمْ يَرْوُونَ أَنَّ الْمَيِّتَ لَيُعَذَّبُ بِبُكَاءِ أَهْلِهِ! قَالَ: إِنَّمَا يُعَذِّبُهُ بُكَاءُ أَهْلِهِ كَمَا كَانَ يُعَذِّبُهُ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا، وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرَى! ثُمَّ قَامَ إِلَى شَجَرَةٍ عَظِيمَةٍ، فَاسْتَتَرَ بِهَا، فَصَلَّى رَكْعَتَيْنِ، فَلَمَّا فَرِغَ مِنْ صَلَاتِهِ رَفَعَ يَدَيْهِ إِلَى السَّمَاءِ وَقَالَ: «اللَّهُمَّ إِلَيْكَ أَفْضَتِ الْقُلُوبُ، وَمُدَّتِ الْأَعْنَاقُ، وَشَخَصَتِ الْأَبْصَارُ، وَنُقِلَتِ الْأَقْدَامُ، وَأُنْضِيَتِ الْأَبْدَانُ، اللَّهُمَّ قَدْ صَرَّحَ مَكْنُونُ الشَّنَآنِ، وَجَاشَتْ مَرَاجِلُ الْأَضْغَانِ، اللَّهُمَّ إِنَّا نَشْكُو إِلَيْكَ فَقْدَ نَبِيِّنَا، وَغَيْبَةَ إِمَامِنَا، وَكَثْرَةَ عَدُوِّنَا، وَقِلَّةَ عَدَدِنَا، رَبَّنَا افْتَحْ بَيْنَنَا وَبَيْنَ قَوْمِنَا بِالْحَقِّ وَأَنْتَ خَيْرُ الْفَاتِحِينَ».
Тарҷумаи гуфтор:
Абдуллоҳ ибни Ҳабиби Табарӣ моро хабар дод, гуфт: Ҳазрати Мансур бисёр дар рӯзҳои душанбе ва панҷшанбе ва гоҳе низ дар рӯзҳои шанбе ба қабристони муслимин мерафт ва чунин буд ки вақте ба он дохил мешуд мефармуд: «Салом бар аҳли ин хонаҳо аз мӯъминон! Шумо пешоҳангҳои мо ҳастед ва мо ин шоъ Аллоҳ ба шумо мулҳақ мешавем!» Ва чунин буд ки ҳаргоҳ бар қабре мегузашт канори он меистод ва ба он назар мекард ва навиштаҳои онро мехонд ва ҳаргоҳ қабри ҷавонеро меёфт дар канори он менишаст ва худро мухотаб месохт ва мефармуд: «Вой бар ту эй ҷавон! Оё ҷавониат туро мағрур кард? Дар ҳоле ки ин низ ҷавоне монанди туст ки марг ӯро хӯрд ва ошомид! Пас ҷавониат туро мағрур накунад ки марг туро дар ҳейни ғафлат сайд мекунад»! (Абдуллоҳ) гуфт: Пас рӯзе бар қубури шуҳадои мардум гузашт дар ҳоле ки тасовири онон монанди товвусҳо бар фарозашон қарор гирифта буд, пас аз рӯӣ ҳасрат ба онҳо назаре андохт ва фармуд: Барои чи кушта шудед эй лашкариёни ситамкорон?! На ба Худо савганд шаҳид касе нест ки дар зери парчами онон кушта шудааст! Сипас (Яке яке тасовирро) аз назар гузаронд ва дар миёни онҳо тасвири ҷавонеро дид, пас фармуд: Ин шаҳид аст! Гуфтам: Оё ӯро мешинохтӣ фидоят шавам?! Фармуд: На, вале ӯро ба ҳамрои амирул мӯъминин дидаам! (Абдуллоҳ) гуфт: Пас муроди он ҳазрат (аз ин сухан) ро дарнаёфтам ва ҷуръати суъол ҳам пайдо накардам, пас он ҳазрат ба роҳ афтод то ба қаноте расид пас нишаст то вузуӣ худро барои намоз тоза кунад, пас дар ин ҳангом ҷамоъате бар ӯ гузаштанд ки ҷанозае барои худро ташйиъ мекарданд дар ҳоле ки мегиристанд, пас чун ононро дид фармуд: «Нафс бар дунё мегиряд дар ҳоле ки медонад/ хушбахтӣ дар он тарки чизе аст ки дар он аст/ барои инсон баъд аз марг хонае нест ки дар он сокин шавад/ магар хонае ки қабл аз магр бонии он будааст»! Гуфтам: фидоят шавам, онҳо ривоят мекунанд ки мурда ба хотири гиряи хонаводааш азоб мешавад! Фармуд: Ҷуз ин нест ки гиряи хонаводааш ӯро азоб медиҳад ҳамон тавр ки дар зиндагии дунё ӯро азоб медод (на инки Худованд ӯро азоб мекунад) ва касе гуноҳи дигариро бар дӯш намегирад! Сипас ба сӯӣ дарахти азиме бархост ва дар пушти он пинҳон шуд ва ду ракат намоз гузорд, пас чун аз намози худ фроғат ёфт, даст ба осмон бардошт ва фармуд: «Худовандо! Дилҳо ба сӯӣ Ту равон ва гарданҳо ба сӯӣ Ту дароз ва чашмҳо ба сӯӣ Ту хира ва гомҳо ба сӯӣ Ту бардошта ва баданҳо ба сӯӣ Ту хоста шудааст! Худовандо! Душмани пинҳон ошкор шуда ва дегҳои кина ба хуруш омадааст! Худовандо! Мо аз фиқдони Паёмбарамон ва ғайбати имомамон ва касрати душманонамон ва камии теъдодамон ба Ту шикоят мекунем, пас миёни мо ва қавмамон ба ҳақ файсала кун ки Ту беҳтарини файсала кунандагонӣ»!
