Нависандаи пурсиш: Мурасаъӣ

Тарихи пурсиш: 20/1/2016

Мехостам назари он ҷанобро дар мавриди копӣ ройт бидонам. Бо ташаккур

Посух ба пурсиши шумораи: 6

Тарихи посух ба пурсиш: 23/1/2016

Бино бар назари аллома Мансури Ҳошимии Хуросонӣ ҳафизаҳуллоҳ таъоло, мабнои ҳақ дар Ислом моликияти аст; Ба ин маъно ки ҳар кас ҳақ дорад чизе ки молики он аст тасарруф кунад, машрут ба инки тасарруфи ӯ мунофӣ бо аҳкоми Ислом ё монеъ аз тасарруфи дигарон дар чизе ки молики он ҳаст набошад ва ин мурод аз қоъидаи машҳуре аст ки мегӯяд: «النَّاسُ مُسَلَّطُونَ عَلَى أَمْوالِهِمْ»; «Мардум бар амволи худ мусаллат ҳастанд». Бо ин васф, касе ки чизӣ судманд монанди китобро тавлид мекунад, молики он шумурда мешавад ва метавонад дар он тасарруф кунад, ба ин тартиб ки масалан онро таксир ё байъ ё ҳиба кунад ва дигарон наметавонанд бидуни изни ӯ дар он тасарруф кунанд ва агар ин корро анҷом диҳанд, зомин шумурда мешаванд. Оре, бино бар қоъида метавонанд пас аз харидани он, дар он тасарруф кунанд, ба ин тартиб ки масалан онро таксир ё байъ ё ҳиба кунанд, агарчи тавлид кунандаи он розӣ набошад; Чароки моликияти он ба муҷиби байъ, аз тавлид кунанда ба харидор интиқол ёфта ва қаҳран ӯ ҳақ дорад дар чизе ки молики он шудааст тасарруф кунад, ҳамон тавр ки тавлид кунанда дар замони моликияти худ, чунин ҳаққе дошт ва рӯшан аст ки миёни моликияти ношӣ аз тавлид ва моликияти ношӣ аз харид фарқе нест, ҷуз дар пайванд бо ҳаққи маънавӣ ки қобилияти интиқол надорад ва барои тавлид кунанда маҳфуз аст; Чароки кистии тавлид кунанда, як воқеъияти хориҷӣ аст ва бо эътибороти гуногун тағйир намеёбад ва бо ин васф, кетмони он тадлис ва иддаъои мунофӣ бо он кизб шумурда мешавад ва тадлис ва кизб ҳаром аст; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿وَلَا تَلْبِسُوا الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُوا الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ﴾[1]; «Ва ҳақро ба ботил напӯшонед ва ҳақро кетмон накунед, дар ҳоле ки медонед». Бинобарин, харидор метавонад чизе ки харидаастро таксир, байъ ва ҳадия кунад, вале наметавонад кистии тавлид кунандаи онро кетмон кунад ё аз ин бадтар онро тавлиди худ ё шахси солис бишуморад.

Аммо оё тавлид кунанда метавонад дар зимни байъ, адами таксир, байъ ва ҳибаи чизе ки мефурӯшадро шарт кунад? Ҳа он аст ки наметавонад; Чароки чунин шарте мунофӣ бо султаи харидор бар чизе аст ки молики он аст ва аз ин ҳайс, бо китоби Худованд мухолифат дорад, дар ҳоле ки Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам фармудааст: «ما بالُ أَقْوامٍ يَشْتَرِطُونَ شُرُوطاً لَيْسَتْ فِي كِتابِ اللّهِ؟! مَنِ اشْتَرَطَ شَرْطاً لَيْسَ فِي كِتابِ اللّهِ فَلَيْسَ لَهُ -أَوْ قالَ: فَهُوَ باطِلٌ- وَ إِنِ اشْتَرَطَ مِائَةَ مَرَّةٍ»; «Гурӯҳҳоеро чи мешавад ки шартҳое мегузоранд ки дар китоби Худованд нест?! Ҳар кас шарте бигзорад ки дар китоби Худованд нест ҳаққе пайдо намекунад –ё фармуд: Он ботил аст– агарчи сад бор шарт карда бошад» Ва ин ҳадисе аст ки мазмуни он мутавотир аст. Вонгае ангезаи тавлид кунанда аз шарт адами таксир, байъ ва ҳиба чизе ҷуз судҷӯйи нест, дар ҳоле ки судҷӯйи хусусан аз қибали тавлидоти илмӣ ва фарҳангӣ, бар хилофи ахлоқи Исломӣ аст ва ба маҳрумияти ниёзмандон аз илм ва фарҳанг ва инҳисори он ду дар миёни сарватмандон меанҷомад; Чунонки яке аз ёронамон моро хабар дод, гуфт:

«سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ الْهَاشِمِيَّ الْخُرَاسَانِيَّ يَقُولُ: إِنَّ مِنْ أَبْغَضِ عِبَادِ اللَّهِ إِلَيْهِ عَبْدًا آتَاهُ اللَّهُ عِلْمًا فَأَرَادَ بِهِ مَنْفَعَةَ الدُّنْيَا، فَمَنَعَهُ مِنَ الْفُقَرَاءِ وَعَرَضَهُ عَلَى الْأَغْنِيَاءِ، لِيَشْتَرِيَ بِآيَاتِ اللَّهِ ثَمَنًا قَلِيلًا وَيَصُدَّ عَنْ سَبِيلِهِ، أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ»; «Шунидам ҳазрати Мансури Ҳошимии Хуросонӣ мефармояд: Ҳароина аз мабғузтарин бандагони Худованд назди ӯ бандае аст ки Худованд ба ӯ илме дода, пас ӯ ба василаи он суди дунёро ҷуста, пас онро аз ниёзмандон боз дошта ва ба сарватмандон арза доштааст то оёти Худовандро ба баҳойи андак бифурӯшад ва аз роҳи Ӯ боз дорад! Онон дар шикамҳои худ ҷуз оташ намехуранд ва Худованд дар рӯзи қиёмат бо онон сухан намегӯяд ва ононро покиза намекунад ва барояшон азобӣ дарднок аст»!

Оре, дар сурате ки адами манъи таксир, байъ ва ҳибаи тавлидоти илмӣ ва фарҳангӣ, сабаби коҳиши тавлиди онҳо аз ҳадди ниёз бошад, бар имом воҷиб аст ки аз тавлид кунандгони онҳо ҳимояти молӣ кунад, ба ин сурат ки барояшон аз байтул мол музд ё ҷойиза қарор диҳад; Чунонки яке аз ёронамон моро хабар дод, гуфт:

«سَأَلْتُهُ عَنِ الرَّجُلِ يَكُونُ لَهُ عِلْمٌ فَيَكْتُبُ كِتَابًا، أَلَهُ أَنْ يَبِيعَهُ مِنَ النَّاسِ فَيَرْبَحَ عَلَيْهِمْ؟ قَالَ: لَا يَنْبَغِي لَهُ ذَلِكَ، إِلَّا أَنْ يَكُونَ كِتَابًا يَنْفَعُهُمْ فِي دُنْيَاهُمْ، قُلْتُ: أَلَهُ أَنْ يَشْتَرِطَ عَلَيْهِمْ أَنْ يَكْتُمُوهُ، فَلَا يَبِيعُوهُ وَلَا يَهَبُوهُ، لِيَزْدَادَ بِذَلِكَ رِبْحًا، إِنْ كَانَ كِتَابًا يَنْفَعُهُمْ فِي دُنْيَاهُمْ؟ قَالَ: لَيْسَ لَهُ أَنْ يَشْتَرِطَ مَا يُخَالِفُ كِتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، قُلْتُ: فَمَنْ يَرْغَبُ بَعْدَ هَذَا فِي الْكِتَابَةِ؟! قَالَ: إِنَّمَا يَرْغَبُ فِيهَا مَنْ يَبْتَغِي فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا، وَهُوَ أَحَقُّ بِهَا وَأَهْلُهَا، وَمَا عِنْدَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى، فَمَكَثَ هُنَيْئَةً ثُمَّ قَالَ: عَلَى الْإِمَامِ أَنْ يُنْفِقَ عَلَيْهِ مِنْ بَيْتِ الْمَالِ، أَوْ يَجْعَلَ لَهُ جَائِزَةً، إِنْ كَانَ كِتَابُهُ مِمَّا يَنْفَعُ النَّاسَ، إِنَّ اللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجْرَ الْمُحْسِنِينَ»; «Аз он ҳазрат дар бораи марде пурсидам ки барои ӯ илме ҳаст, пас китобе менависад, оё барои ӯ ҷойиз аст ки онро ба мардум бифурӯшад, пас аз онон суд бигирад? Фармуд: Ин барои ӯ шойиста нест магар онки китобе бошад ки ба онон дар дунёшон суд мерасонад! Гуфтам: Оё барои ӯ ҷойиз аст ки бо онон шарт кунад ки онро кетмон кунанд, пас нафурушанд ва ҳиба накунанд, то ин гуна бар суди худ бияфзояд, агар китобе бошед ки ба онон дар дунёшон суд мерасонад! Фармуд: Барои ӯ ҷойиз нест ки чизеро шарт кунад ки бо китоби Худованди аззаваҷал мухолифат дорад! Гуфтам: Пас баъди ин чи касе дар навиштан рағбат мекунад?! Фармуд: Танҳо касе дар он рағбат мекунад ки фазл ва рӯзанае аз ҷониби Худовандро меҷӯяд ва ӯ сазовортар ба он аст ва аҳли он аст ва чизе ки назди Худованд аст беҳтар ва мондагортар аст! Он гоҳ каме даранг кард ва сипас фармуд: Бар имом аст ки аз байтул мол ба ӯ бипардозад ё барои ӯ ҷойиза қарор диҳад агар китоби ӯ аз чизҳое аст ки ба мардум суд мерасонад; Чароки Худованд музди некукоронро зойеъ намекунад».

Ин ҳукми Ислом дар бораи таксир аст ки дар ростои ҳимоят аз маҳрумон, мустазъафон ва ниёзмандон ташриъ шудааст, ҳар чанд касоне ки аз судҷӯён, сармоядорон ва молиётдиҳандагон ҳимоят мекунанд ва мутақобилан аз сӯӣ онон ҳимоят мешаванд, онро намеписанданд ва бар хилофи манофеъи худ ва манофеъи ҳомиёнашон мепиндоранд ва Худованд ба коре ки анҷом медиҳанд огоҳ аст.