1 . أَخْبَرَنا محمّدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْهَرَوِيُّ قالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ الْهاشِميَّ الْخُراسانيَّ عَنْ قَولِ اللّهِ تَعَالَى: ﴿أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ﴾، فَقالَ: أَطیعُوا اللّهَ بِـإطاعَةِ كِتابِهِ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ بِـإطاعَةِ سُنَّتِهِ! قُلْتُ: أَرَأَیْتَ الَّذِي یُطِیعُ كِتابَ اللّهِ وَ لا یُطِیعُ سُنَّةَ الرَّسُولِ؟ قالَ: لا وَاللّهِ لا یُطِیعُ كِتابَ اللّهِ حَتَّى یُطِیعَ سُنَّةَ الرَّسُولِ وَ إنْ جُدِعَ أَنْفُه!

Тарҷумаи гуфтор:

Муҳаммад ибни Абдурраҳмони Ҳиравӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансури Ҳошимии Хуросонӣ дар бораи ин сухани Худованди баландмартаба пурсидам ки мефармояд: «Аз Худованд итоъат кунед ва аз Паёмбар итоъат кунед»[1], фармуд: Аз Худованд бо итоъат аз китоби Ӯ итоъат кунед ва аз Паёмбар бо итоъат аз суннати ӯ итоъат кунед! Гуфтам: Касе ки аз китоби Худо итоъат мекунад вале аз суннати Паёмбар итоъат намекунад чигуна аст? Фармуд: На ба Худо савганд, аз китоби Худо итоъат намекунад то он гоҳ ки аз суннати Паёмбар итоъат кунад агарчи бинияшон бурида шавад!

2 . أَخْبَرَنا عَبْدُ اللّهِ بْنُ مُحمّدٍ الْبَلْخِيُّ قالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَولِ اللّهِ تَعَالَى: ﴿وَأَنْزَلَ اللَّهُ عَلَيْكَ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ﴾، فَقالَ: هُمَا الْقُرآنُ وَ السُّنَّةُ وَ إِنَّ السُّنَّةَ نَزَلَتْ كَما نَزَلَ الْقُرآن!

Тарҷумаи гуфтор:

Абдуллоҳ ибни Муҳаммади Балхӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи ин сухани Худованди баландмартаба пурсидам ки мефармояд: «Ва Худованд бар ту китоб ва ҳикматро нозил кард»[2], фармуд: Он ду Қуръон ва суннатанд ва ҳароина суннат нозил шуд ҳамон гуна ки Қуръон нозил шуд!

3 . أَخْبَرَنا عَليُّ بْنُ داوُودَ الْفَیض‌آباديُّ قالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَولِ اللّهِ تَعَالَى: ﴿الَّذِينَ كَذَّبُوا بِالْكِتَابِ وَبِمَا أَرْسَلْنَا بِهِ رُسُلَنَا ۖ فَسَوْفَ يَعْلَمُونَ﴾ ما هَذَا الَّذِي أَرْسَلَ اللّهُ بِهِ رُسُلَهُ بَعْدَ الْكِتابِ؟! قالَ: هُوَ الْحِكْمَةُ الَّتِي آتاهُمْ وَ أَنْتُمْ تَقُولُونَ لَهَا «السُّنَّة»! أما سَمِعْتَ قَولَهُ تَعَالَى: ﴿وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ﴾؟! ثُمَّ قالَ: مَنْ كَذَّبَ بِالْحِكْمَةِ فَقَدْ كَذَّبَ بِالْكِتاب!

Тарҷумаи гуфтор:

Алӣ ибни Доввуди Файзободӣ моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи ин сухани Худованди баландмартаба пурсидам ки мефармояд: «Касоне ки китобро ва чизеро ки Паёмбаронамонро бо он фиристодем такзиб карданд ба зудӣ хоҳанд донист»[3] ин чизе ки Худованд Паёмбаронашро баъд аз китоб бо он фиристод чист? Фармуд: Он ҳикмате аст ки ба онон дод ва шумо ба он «Суннат» мегӯяд! Оё сухани Худованди баландмартабаро нашунидаи ки мефармояд: «Ва ононро китоб ва ҳикмат меомӯзад»[4]?! Сипас фармуд: Ҳар кас ҳикматро такзиб кунад китобро такзиб кардааст!

4 . أَخْبَرَنا هاشِمُ بْنُ عُبَیْدٍ الْخُجَنْدِيُّ قالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ یَقُولُ لِأَصْحابِهِ: لا أُلْفِيَنَّ أَحَدَكُمْ مُتَّكِئاً عَلَى أَرِيكَتِهِ يَأتيهِ أَمْرٌ مِنْ رَسُولِ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ أَو نَهْيٌ فَيَقُولُ: ما هَذَا فِي كِتابِ اللّهِ! أَلا إِنَّ اللّهَ آتَى رَسُولَهُ الْحِكْمَةَ كَمَا آتاهُ الْكِتابَ! فَآمِنُوا بِالْحِكْمَةِ كَمَا آمَنْتُمْ بِالْكِتاب! ثُمَّ قالَ: ما تَواتَرَ عَنْ رَسُول اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فَهُوَ حِكْمَةٌ وَ ما تَوَحَّدَ عَنْهُ فَقَولٌ مِنَ الْأَقْوال!

Тарҷумаи гуфтор:

Ҳошим ибни Убайди Хуҷандӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансур ба ёрони худ мефармояд: Аҳаде аз шуморо наёбам ки бар тахти худ ламидааст, пас амре ё наҳйе аз Паёмбари Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ба ӯ мерасад, пас мегӯяд: Ин дар китоби Худо нест! Огоҳ бошед ки Худованд ба Паёмбари худ ҳикмат дод ҳамон тавр ки ба ӯ китоб дод! Пас ба ҳикмат имон оваред ҳамон тавр ки ба китоб имон овардед! Сипас фармуд: Ҳар чизе ки аз Паёмбари Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам тавотур ёфта, он ҳикмат аст ва ҳар чизе ки аз ӯ (бо хабари) воҳид расида, сухане аз суханҳост!

5 . أَخْبَرَنا أبو إبراهیمَ السَّمَرْقَنْدِيُّ قالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ یَقُولُ: إِنَّ اللّهَ جَعَلَ فِي رَسُولِهِ رُوحاً مِنْ عِنْدِهِ یُسَدِّدُهُ وَ یَفْتَحُ عَلَیْهِ ثُمَّ قالَ: ﴿مَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾، فَمَنْ أَتاهُ شَيْءٌ مِنَ الرَّسُولِ فَأَیْقَنَهُ فَلْیُطِعْهُ فَإِنَّهُ مِمّا أَنْزَلَ اللّهُ!

Тарҷумаи гуфтор:

Абу Иброҳими Самарқандӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам Мансур мефармояд: Ҳароина Худованд дар Паёмбараш руҳе аз назди худ қарор до ки ӯро рост дорад ва ба ӯ бирасонад он гоҳ фармуд: «Ҳар чи Паёмбар ба шумо дод ахз кунед ва ҳар чи шуморо аз он наҳй кард вогузоред»[5], пас ҳар кас чизе аз Паёмбар барои ӯ омад ва ба он яқин ёфт, аз он итоъат кунад; Зеро он чизе аст ки Худованд нозил кардааст!

6 . أَخْبَرَنا عیسَی بْنُ عَبْدِ الْحَمیدِ الْجُوزَجانيُّ قالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ یَقُولُ لِأَحْمَدَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الطّالقانيِّ: یا أحمدُ! إذا حَدَّثْتَ الرَّجُلَ بِسُنَّةٍ مُتَواتِرَةٍ عَنْ رَسُولِ اللّهِ صَلَّی اللّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فَقالَ لَكَ: دَعْنا مِنْ هَذِهِ وَ آتِنا آیةً مِنَ الْقُرآنِ فَاعْلَمْ أَنَّهُ مُنافِقٌ لا یَرْجِعُ إِلَى خَیْرٍ أَبَداً!

Тарҷумаи гуфтор:

Исо ибни Абдулҳамиди Ҷавузҷонӣ моро хабар дод, гуфт: Шунидам ҳазрати Мансур ба Аҳмад ибни Абдурраҳмони Толиқонӣ мефармояд: Эй Аҳмад! Ҳаргоҳ касеро ба суннатӣ мутавотир аз Расули Худо саллаллоҳу алайҳи ва олиҳи ва саллам ҳадис кардӣ, пас ба ту гуфт: Моро аз ин вогузор ва бароямон оёте аз Қуръон биёвар, бидон ӯ мунофиқе аст ки ҳаргиз ба сӯӣ хайр боз намегардад!

7 . أَخْبَرَنا عَبْدُ السَّلامِ بْنُ عَبْدِ الْقَیُّومِ قالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ قَولِ اللّهِ تَعَالَى: ﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ رَأَيْتَ الْمُنَافِقِينَ يَصُدُّونَ عَنْكَ صُدُودًا﴾، قالَ: إذا قِیلَ لَهُمْ تَعالَوا إِلَى كِتابِ اللّهِ وَ إِلَى سُنَّةِ الرَّسُولِ رَأَیْتَ الْمُنافِقینَ یَصُدُّونَ عَنْ سُنَّةِ الرَّسُولِ صُدُوداً یَقُولُونَ: حَسْبُنا كِتابُ اللّه!

Тарҷумаи гуфтор:

Абдуссалом ибни Абдулқайюм моро хабар дод, гуфт: Аз Мансур дар бораи ин сухани Худованди баландмартаба пурсидам ки мефармояд: «Ва чун ба онон гуфта мешавад биёйед ба сӯӣ чизе ки Худованд нозил кард ва ба сӯӣ Паёмбар, мунофиқонро мебинӣ ки аз ту ба сахтӣ боз медоранд»[6], фармуд: Чун ба онон гуфта мешавад ки биёйед ба сӯӣ китоби Худованд ва ба сӯӣ суннати Паёмбар, мунофиқонро мебинӣ ки аз суннати Паёмбар ба сахтӣ боз медоранд; Мегӯянд китоби Худованд моро бас аст!

8 . أَخْبَرَنا ذاكِرُ بْنُ مَعْروفٍ الْخُراسانيُّ قالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: جُعِلْتُ فِداكَ، إِنَّهُمْ یَقُولُونَ: ما بالُ صاحِبِكُمْ یَدْعُو إِلَى رَجُلٍ لَیْسَ في كِتابِ اللّهِ اسْمُهُ؟! فَغَضِبَ فَقالَ: كَذَبَ النَّوْكَى! أَلَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللّهَ قالَ لَهُمْ في كِتابِهِ: ﴿أَقِيمُوا الصَّلَاةَ﴾ وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمْ: اثْنَیْنِ و لا أَرْبَعاً و لا ثَلاثاً حَتَّى بَیَّنَ لَهُمْ رَسُولُهُ وَ قالَ لَهُمْ في كِتابِهِ: ﴿وَآتُوا الزَّكَاةَ﴾ وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمْ: فِي مِئَتَیْنِ خَمْسَةُ دَراهِمَ حَتَّى بَیَّنَ لَهُمْ رَسُولُهُ وَ قالَ لَهُمْ فِي كِتابِهِ: ﴿وَلِلَّهِ عَلَى النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِ﴾ وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمْ: بِالْبَیْتِ سَبْعاً وَ بِالصَّفا وَ الْمَرْوَةِ سَبْعاً حَتَّى بَیَّنَ لَهُمْ رَسُولُهُ؟! فَكَذَلِكَ قالَ لَهُمْ في كِتابِهِ: ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِينَ آمَنُوا مِنْكُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ كَمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَلَيُمَكِّنَنَّ لَهُمْ دِينَهُمُ الَّذِي ارْتَضَى لَهُمْ وَلَيُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْنًا﴾ وَ لَمْ یَقُلْ لَهُمْ: بِإمامٍ عادِلٍ مِنْ وُلْدِ فاطِمَةَ یُقالُ لَهُ الْمَهْدِيُّ حَتَّى بَیَّنَ لَهُمْ رَسُولُهُ! ثُمَّ قالَ: مَنِ اسْتَغْنَى بِكِتابِ اللّهِ عَنْ سُنَّةِ رَسُولِهِ فَقَدْ فَرَّقَ بَیْنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ وَ مَنْ فَرَّقَ بَیْنَ اللّهِ وَ رَسُولِهِ فَهُوَ كافِرٌ حَقّاً وَ ذَلِكَ قَولُ اللّهِ تَعَالَى: ﴿إِنَّ الَّذِينَ يَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيُرِيدُونَ أَنْ يُفَرِّقُوا بَيْنَ اللَّهِ وَرُسُلِهِ وَيَقُولُونَ نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ وَيُرِيدُونَ أَنْ يَتَّخِذُوا بَيْنَ ذَلِكَ سَبِيلًا ۝ أُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ حَقًّا ۚ وَأَعْتَدْنَا لِلْكَافِرِينَ عَذَابًا مُهِينًا﴾! قُلْتُ: وَما يُرِيدُونَ بِقَوْلِهِمْ: ﴿نُؤْمِنُ بِبَعْضٍ وَنَكْفُرُ بِبَعْضٍ﴾؟! قالَ: یُؤْمِنُونَ بِما جاءَهُمْ عَنِ اللّهِ وَ یَكْفُرُونَ بِما جاءَهُمْ عَنْ رُسُلِه!

Тарҷумаи гуфтор:

Зокир ибни Маъруфи Хуросонӣ моро хабар дод, гуфт: Ба ҳазрати Мансур арз кардам: Фидоят шавам, онҳо мегӯянд: Соҳиби шуморо чи мешавад ки ба сӯӣ марде даъват мекунад ки номи ӯ дар китоби Худованд наёмадааст?! Пас он ҳазрат ба ғазаб омад ва фармуд: Дурӯғ гуфтанд аҳмақҳо! Оё надонистанд ки Худованд дар китоби худ ба онҳо фармуд: «Намозро бар по доред»[7] ва нафармуд: Ду ё чаҳор ё се (ракат), то он гоҳ ки Паёмбараш барои онҳо табйин намуд ва дар китоби худ ба онҳо фармуд: «Ва закот бидиҳед»[8] ва нафармуд: Дар дусад (дирҳам) панҷ дирҳам, то он гоҳ ки Паёмбараш барои онҳо табйин намуд ва дар китоб ба онҳо фармуд: «Ва барои Худованд бар ӯҳдаи мардум ҳаҷҷи хона аст»[9] ва нафармуд: Гирди хона ҳафт бор ва миёни Сафо ва Марва ҳафт бор, то он гоҳ ки Паёмбараш барои онҳо табйин намуд?! Пас бадин сон дар китоби худ ба онҳо фармуд: «Худованд ба касоне аз шумо ки имон оварданд ва корҳои шойиста карданд ваъда дода ки дар оянда ҳатман ононро дар замин халифа мегардонад ҳамон тавр ки гузаштагони ононро халифа сохт ва ҳатман динашонро ки барояшон писандид, барояшон ба мекнат мерасонад ва ҳатман пас аз тарсашон ононро амният мебахшад»[10] ва нафармуд: Бо имомӣ одил аз фарзандони Фотима ки ба ӯ Маҳдӣ гуфта мешавад то он гоҳ ки Паёмбараш барои онҳо табйин намуд! Сипас он ҳазрат фармуд: Ҳар кас худро бо китоби Худованд аз суннати Паёмбарш бениёз шуморад ҳароина миёни Худованд ва Паёмбараш ҷудойи андоха ва ҳар кас миёни Худованд ва Паёмбараш ҷудойи андозад, ба ростӣ кофир аст ва ин сухани Худованди баландмартаба аст ки фармудааст: «Ҳароина касоне ки ба Худованд ва Паёмбаронаш куфр меварзанд ва мехоҳанд ки миёни Худованд ва Паёмбаронаш ҷудойи бияндозанд ва мегӯянд ки ба яке имон меоварам ва ба дигарӣ кофир мешавам ва мехоҳанд ки миёни он ду роҳе пеш гиранд; Онон ба ростӣ ки кофиронанд ва мо барои кофирон азобе хор кунанда фароҳам сохтаем»[11]! Арз кардам: Манзури онон аз ин сухан ки «Ба яке имон меоварем ва ба дигарӣ кофир мешавем» чист?! Фармуд: Ба чизе ки аз Худованд ба онон расидааст имон меоваранд ва ба чизе ки аз Паёмбаронаш ба онон расидааст кофир мешаванд!

Шарҳи гуфтор:

Худованд ин роҳнамои бузурги Илоҳиро барои мусалмонон ҳифз кунад ки бадин сон исломи холис ва комилро барканр аз ҳар зиёдат ва нуқсоне ба онон таълим медиҳад ва бидуни ҳеҷ иддаъо ва чашмдоште чашмаҳои зулоли маърифатро дар миёнашон ҷорӣ месозад, то замина барои таҳаққуқи ваъдаи Худованд ва зуҳури халифаи Ӯ дар замин фароҳам шавад, агарчи мунофиқон бовар надоранд. Онон ки нуктасанҷ ва суханшиносанд дар ин ҳикматҳои ноб биандешанд, бошад ки баҳраи худро аз онҳо бигиранд ва дарёбанд ки дар ин рӯзгори ҳирмон ва ҳайрат, Худованд чи неъмати бузургеро ба онон арзонӣ дошта ва чи роҳнамои бузургеро барояшон берун овардааст ва ситойиш барои Худованд Парвардигори ҷаҳониён аст.