Нависандаи нақд: Муҷтабо

Тарихи нақд: 12/12/2015

Худованд дар ояи 46 сураи Бақара, хошиъинро касоне муъаррифӣ мекунад ки ба дидори Парвардигорашон ва бозгашт ба сӯӣ Ӯ зан доранд. Ин дар ҳоле аст ки тибқи баёноти ҳазрат, расидан ба яқин дар дин илзомӣ аст ва мутобиқи оёте ки мукаррар дар китоб оварда шудааст, зан ҳеҷ ҷойгоҳе дар Ислом надорад.

Лутфан тавзиҳ диҳед ки ҷамъи миёни ин ду чигуна мешавад?

Бо ташаккур аз заҳамоти фаровони шумо азизон

Посух ба нақди шумораи: 3

Тарихи посух ба нақд: 14/12/2015

Мусаллам аст ки дар китоби Худованд таноқуз ё сухане бар хилофи ақл вуҷуд надорад, вале муташобиҳоте вуҷуд дорад ки барои фаҳми маънои онҳо бояд ба муҳкамоти китоби Худованд муроҷиъа кард; Чунонки фармудааст: ﴿هُوَ الَّذِي أَنْزَلَ عَلَيْكَ الْكِتَابَ مِنْهُ آيَاتٌ مُحْكَمَاتٌ هُنَّ أُمُّ الْكِتَابِ وَأُخَرُ مُتَشَابِهَاتٌ ۖ فَأَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ زَيْغٌ فَيَتَّبِعُونَ مَا تَشَابَهَ مِنْهُ ابْتِغَاءَ الْفِتْنَةِ وَابْتِغَاءَ تَأْوِيلِهِ ۗ وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ ۗ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ﴾[1]; «Ӯ касе аст ки китобро бар ту нозил кард, аз он оёте муҳкама ҳастанд ки асли китоб шумурда мешаванд ва оётӣ дигар муташобиҳотанд, аммо касоне ки дар дилҳошон инҳирофе вуҷуд дорад аз муташобиҳоти он ба дунболи фитна ва ба дунболи таъвили онҳо пайравӣ мекунанд, дар ҳоле ки таъвили онҳоро ҷуз Худованд ва росихони дар илм намедонанд»; Чунонки ба унвони намуна, дар ояе фармудааст: ﴿وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ نَاضِرَةٌ ۝ إِلَى رَبِّهَا نَاظِرَةٌ﴾[2]; «Чеҳраҳойе дар он рӯз шукуфтаанд; Ба Парвардигорашон назорагаранд», вале ин бо таваҷҷуҳ ба онки назар кардан ба Худованд ақлан мумкин нест, ояи муташоба маҳсуб мешавад ва барои фаҳми маънои он бояд ба оёти муҳкам муроҷиъа кард; Монанди ояе ки фармудааст: ﴿لَا تُدْرِكُهُ الْأَبْصَارُ وَهُوَ يُدْرِكُ الْأَبْصَارَ ۖ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ﴾[3]; «Дидагон Ӯро дарк намекунанд ва Ӯ дидагонро дарк мекунад ва Ӯ борикбини огоҳ аст» Ва аз он фаҳмида мешавад ки мурод аз назар кардан ба Худованд, назар кардан ба худи Ӯ нест, балки назар кардан ба нишонаҳои Ӯст, ё дар ояи дигар фармудааст: ﴿وَجَاءَ رَبُّكَ وَالْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا﴾[4]; «Ва Парвардигорат ва фариштагон (дар рӯзи қиёмат) саф ба саф меоянд» Вале ин бо таваҷҷуҳ ба онки омадан ва рафтани Худованд ақлан мумкин нест, ояи муташоба маҳсуб мешавад ва барои фаҳми маънои он бояд ба оёти муҳкам муроҷиъа кард; Монанди ояе ки фармудааст: ﴿يَوْمَ يَأْتِي بَعْضُ آيَاتِ رَبِّكَ لَا يَنْفَعُ نَفْسًا إِيمَانُهَا لَمْ تَكُنْ آمَنَتْ مِنْ قَبْلُ أَوْ كَسَبَتْ فِي إِيمَانِهَا خَيْرًا﴾[5]; «Рӯзе ки бархӣ нишонаҳои Парвардигорат меояд имони касе ба Ӯ суд намерасонад агар аз пеш имон наёварда ё дар имони худ хайре касб накарда бошад» Ва аз он фаҳмида мешавад ки мурод аз омадани Худованд дар рӯзи қиёмат, омадани худи Ӯ нест, балки омадаи бархӣ нишонаҳои Ӯст, ё дар ояи дигар фармудааст: ﴿الرَّحْمَنُ عَلَى الْعَرْشِ اسْتَوَى﴾[6]; «Худованд бар тахт такя кард», вале ин бо таваҷҷуҳ ба онки такя кардани Худованд бар тахт ақлан мумкин нест, ояи муташоба маҳсуб мешавад ва барои фаҳми маънои он бояд ба оёти муҳка муроҷиъа кард; Монанди ояе ки фармудааст: ﴿وَسِعَ كُرْسِيُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ ۖ وَلَا يَئُودُهُ حِفْظُهُمَا﴾[7]; «Тахти Ӯ осмонҳо ва заминро шомил шудааст ва нигаҳдории онҳо Ӯро ба сахтӣ намеяндозад» Ва ояе ки фармудааст: ﴿أَلَا إِنَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ مُحِيطٌ﴾[8]; «Огоҳ бошед ки Ӯ ба ҳама чиз иҳота дорад» Ва аз он фаҳмида мешавад ки мурод аз тахти Худованд, ҳамаи махлуқотаи Ӯ шомили осмонҳо ва замин аст ва мурод аз такя кардани Ӯ бар онҳо иҳотаи Ӯ ба онҳост. Ба ҳамин тартиб, ояе ки дар он фармудааст: ﴿الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلَاقُو رَبِّهِمْ وَأَنَّهُمْ إِلَيْهِ رَاجِعُونَ﴾[9]; «Касоне ки гумон мебаранд Парвардигорашонро мулоқот мекунанд ва онон ба сӯӣ Ӯ боз мегарданд», ояи муташоба маҳсуб мешавад; Чароки гумон бурдан ба охират ба маънои сирфи эҳтимоли он додан, бино бар ҳукми ақли ва бино бар оёти муҳкаме монанди ﴿إِنَّ الظَّنَّ لَا يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا﴾[10]; «Ҳароина гумон чизеро аз ҳақ кифоят намекунад» кофӣ нест ва аз ин рӯ, барои фаҳми маънои он бояд ба оёти муҳкам муроҷиъа кард; Монанди ояе ки фармудааст: ﴿وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ﴾[11]; «Ва касоне ки ба ончи бар ту нозил шуд ва ончи пеш аз ту нозил шуд имон меоваранд ва ба охират яқин меёбанд» Ва аз он фаҳмида мешавад ки мурод аз гумон бурдан ба охират, сифи этимоли он додан нест, бал мӯътақид будан ба он аз рӯӣ яқин аст ки аз боби тақобуле бо кофирон, гумон бурдан ба охират табйин шудааст; Чароки бештари кофирон гумон ба охират намебаранд ва изҳор мекунанд ки мо гумон ба охират намебарем; Чунонки Худованд дар бораи онон фармудааст: ﴿وَظَنُّوا أَنَّهُمْ إِلَيْنَا لَا يُرْجَعُونَ﴾[12]; «Ва гумон бурданд ки онон ба сӯӣ Мо бозмегарданд» Ва аз қавли онон фармудааст: ﴿وَمَا أَظُنُّ السَّاعَةَ قَائِمَةً وَلَئِنْ رُدِدْتُ إِلَى رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيْرًا مِنْهَا مُنْقَلَبًا﴾[13]; «Ва гумон намебарам ки қиёмат барпо шавад ва агар (эҳтимолан) ба сӯӣ Парвардигорам боз гардам низ ҳатто бозгашгоҳе беҳтар аз ин хоҳам ёфт». Бинобарин, Худованд дар ояи мавриди ишора, дар мақоми баёни он аст ки мӯъминон бар хилофи бештари кофирон, гумон ба охират мебаранд, на инки ба охират яқин надоранд; Чунонки дар ҷойи худ, гумон бурдан ба охиратро низ барои бархӣ кофирон кофӣ надониста ва ононро ба сабаби фиқдони яқин ба он некуҳиш карда ва фармудааст: ﴿وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَالسَّاعَةُ لَا رَيْبَ فِيهَا قُلْتُمْ مَا نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِنْ نَظُنُّ إِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ﴾[14]; «Ва чун гуфта мешавад ҳароина ваъдаи Худованд ҳақ аст ва дар қиёмат шакке нест, мегӯйед: Намедонем ки қиёмат чист, танҳо аз рӯӣ зан гумоне мебарем ва яқин (ба он) пайдо намекунем»; Ҳамчунонки ба рӯшанӣ хоста ва ҳадафи худро яқини бандагонаш ба охират шумурда ва фармудааст: ﴿يُفَصِّلُ الْآيَاتِ لَعَلَّكُمْ بِلِقَاءِ رَبِّكُمْ تُوقِنُونَ﴾[15]; «Оётро тафсил медиҳад то шояд шумо ба дидори Парвардигоратон яқин кунед»!

Аз инҷо дониста мешавад ки Худованд дар ҳеҷ мавриде заннро кофӣ надониста, балки дар ҳамаи маворид яқинро зарурӣ дониста ва агар дар мавриде аз занни хошиъон ба охират ёд карда, аз боби таъна ба гарданкашоне будааст ки занни ба охират надоштанд ва изҳор мекунад ки мо занне ба охират надорем; Чунонки гӯйи ба онон фармуда бошад: «Агар шумо гумоне ба охират надоред, мӯъминон гумоне ба он доранд»! Бар ҳамин бунёд аст ки ҳеҷ як аз мазоҳиби Исломӣ, занни ба охиратро кофӣ надонистаанд, балки ҳамаи онҳо бар вуҷуби яқин ба он таъкид кардаанд; Чароки зан, ҳар чан аз назари бештари онҳо дар аҳкоми Исломи эътибор дорад, аз назари ҳеҷ кадомашон дар дар ақойиди Исломи мӯътабар нест ва ба ҳамин далил, бардошти ҳамаи онҳо аз ояи мавриди ишора, яқини хошиъон ба охират аст.

Бо ин авсоф, аз Худованд масъалат дорем ки ҳамаи мусалмононро ба нур дохил кунад ва аз зулумот ваҳм ва шак ва зан берун оварад; Зеро ваҳм ва зан зулумоте ҳастанд ки бархӣ бар рӯйи бархӣ дигар ва ҳар кас Худованд барои ӯ нуре қарор надиҳад, барои ӯ нуре нест.