Нависандаи пурсиш: Алӣ Розӣ Тарихи пурсиш: 14/11/2015

Дар улум ва фунуне мисли улуми фаннӣ ва муҳандисӣ, кишоварзӣ, мудирият, иқтисод ва ... ки фарзияҳо, назарияҳо, усул ва қавонини мухталифе вуҷуд дорад ва ё ироя мешавад, маъмулан иҷмоъи ҷамъе аз хубрагон барои исботи назарияҳои ироя шуда мавриди қабул воқеъ мешавад. Суъол ин аст ки оё дар ин гуна улум ҳамонанди усули ақойид ва аҳкоми мазҳабӣ бояд ба халифаи Худованд муроҷиъа намуд? Оё иҷмоъ дар ин маворид ҳам дорои ишкол аст?

Посух ба пурсиши шумораи: 3 Тарихи посух ба пурсиш: 17/11/2015

Мурод аз иҷмоъ дар истилоҳи аҳли фиқҳ, иттифоқи назари ҳамаи мусалмонон ё ҳамаи аҳли илм бар як ҳукми шаръӣ аст ки бино бар назари қоъилони ба ҳуҷҷияти он, ҳукми шаръиро исбот мекунад; Чароки иттифоқи назари ҳамаи мусалмонон ё ҳамаи аҳли илм бар ботил, мумкин нест ва ин ба эътибори вуҷуди халифаи Худованд дар миёни онон, саҳиҳ аст; Чунонки Худованд фармудааст: ﴿وَمِمَّنْ خَلَقْنَا أُمَّةٌ يَهْدُونَ بِالْحَقِّ وَبِهِ يَعْدِلُونَ[1]; «Ва аз касоне ки офаридаем шуморе ҳастанд ки ба ҳақ ҳидоят мекунанд ва бо он адолат меварзанд» Ва бо ин васф, иттифоқи назари ҳамаи онон бар ботил, муҳол аст; Ҷуз онки чунин иттифоқи назаре на қобили кашф аст ва на судманд; Чароки аз як сӯ эҳсоъи назари ҳамаи онон одатан мумкин нест ва аз сӯӣ дигар чизе ки ҳамаи онон собит медонанд, ниёзе ба исбот надорад то барои исботи он, ба иттифоқи назари ҳамаи онон истинод шавад. Аз инҷо дониста мешавад ки адами имкони исботи ҳукми шаръӣ бо иҷмоъ, аз боби солабаи ба интифоъи мавзӯъ бо таваҷҷуҳ ба адами имкони истиқроъи том аз як сӯ ва адами имкони таҳсил аз сӯӣ дигар аст ва муроди ҳазрати аллома аз адами ҳуҷҷияти иҷмоъ, чизе ҷуз ин нест.

Аммо «Иҷмоъи ҷамъе аз хубрагон», қатъи назар аз инки дар бораи чи ҳукме бошад, таъбирӣ мутаноқиз аст; Чароки ба итифоқи назари «Ҷамеъ аз хубрагон» иҷмоъ гуфта намешавад, балки ба иттифоқи назари ҳамаи онон иҷмоъ гуфта мешавад ва чунин иттифоқи назаре, хоҳ дар бораи ҳукмӣ ташриъӣ бошад ва хоҳ дар бораи ҳукмӣ таквинӣ, қобили эҳроз нест. Оре, «Иҷмоъи ҷамъе аз хубрагон», ба маънои огоҳӣ аз назари бештари онон ва адами огоҳӣ аз назари мухолиф, қобили эҳроз аст, вале барои исботи ҳеҷ ҳукме агарчи таквинӣ бошад, кофӣ шумурда намешавад; Чунонки «Ҷамъе аз хубрагон» дар тӯли садҳо сол, бар мусаттаҳ будани замин ва гардиши хуршед ба гирди он ва вуҷуди чаҳор унсур ва на фалак ва ҳафт иқлим дар ҷаҳон, иттифоқи назар доштанд ва мухолифе барои назарашон шинохта набуд ва бо ин ҳол, нодурустии он ошкор шуд.

Аммо руҷӯъ ба халифаи Худованд барои шинохти аҳкоми таквинӣ аз қабили фунуни муҳандисӣ, зироъат, иқтисод ва табобат, воҷиб нест; Чароки ин аҳком, моҳияти ҳақиқӣ ва табиъӣ дорад ва аҳкоми ҳақиқӣ ва табиъӣ, аз тариқи ақл шинохта мешаванд, магар дар ҷиҳоте аз онҳо ки дорои аҳкомӣ ташриъӣ ҳастанд, монанди ҳукми баланд сохтани сохтумон ва рӯ ба Қибла сохтани ҳоҷатхона ва ҳукми музориъа ва мусоқот ва ҳукми рибо ва бархӣ макосиб ва ҳукми замони табиб. Бо ин ҳол, руҷӯъ ба халифаи Худованд барои шинохти аҳкоми таквинӣ ҳам бисёр муфид аст, балки баъид нест бештари ин аҳком тавассути хулафоъи Худованд таълим дода шуда бошанд; Чунонки зоҳиран садосозӣ тавассути Зулқарнайн[2] ва зиреҳсозӣ тавассути Довуд алайҳи салом[3] ва мисгарӣ ва ҳунари меъморӣ тавассути Сулаймон алайҳи салом[4] таълим дода шудааст.

↑[1] . Аъроф/ 181
↑[2] . Каҳф/ 96
↑[3] . Сабоъ/ 10 ва 11; Анбиёъ/ 80
↑[4] . Сабоъ/ 12; Намл/ 44