سه شنبه ۲۹ اسفند (حوت) ۱۴۰۲ هجری شمسی برابر با ۸ رمضان ۱۴۴۵ هجری قمری
منصور هاشمی خراسانی
 مقاله‌ی جدید: مقاله‌ی «ولایت فقیه؛ آخرین حربه‌ی شیطان» نوشته‌ی «فرهاد گلستان» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. پرسش جدید: لطفاً درباره‌ی سفیانی توضیحات کامل و مستندی ارائه فرمایید. در روایات اسلامی، چه ویژگی‌ها و اطلاعاتی درباره‌ی او وارد شده است؟ برای مطالعه و دریافت پاسخ، اینجا را کلیک کنید. گفتار جدید: مناجاتی از آن جناب که در آن راه‌های موجود پیش روی مؤمنان را یاد می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. درس جدید: درس‌هایی از آن جناب درباره‌ی اینکه زمین از مردی عالم به همه‌ی دین که خداوند او را در آن خلیفه، امام و راهنمایی به امر خود قرار داده باشد، خالی نمی‌ماند؛ احادیث صحیحی از پیامبر که بر این دلالت دارند؛ حدیث ۱۸. برای مطالعه‌ی آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید. فیلم جدید: فیلم جدیدی با موضوع «تقلید و اجتهاد (۱)» منتشر شد. برای مشاهده و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نقد جدید: در روایتی از امام محمّد باقر عليه‌ السلام آمده است که فرمود: «گویا من گروهی را می‌بینم که در مشرق خروج کرده‌اند و حق را می‌طلبند... کشتگانشان شهیدند. آگاه باشید که من اگر آن زمان را درک می‌کردم، جانم را برای صاحب این امر نگاه می‌داشتم». لطفاً بفرمایید که آیا این حدیث معتبر است؟ برخی از کسانی که یاری خراسانی موعود را واجب نمی‌دانند، به این فراز استناد می‌کنند. برای مطالعه و دریافت بررسی، اینجا را کلیک کنید. کتاب جدید: نسخه‌ی سوم کتاب ارزشمند «سبل السّلام؛ مجموعه‌ی نامه‌ها و گفتارهای فارسی حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی» منتشر شد. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. نامه‌ی جدید: فرازی از نامه‌ی آن جناب که در آن درباره‌ی شدّت گرفتن بلا هشدار می‌دهد و علّت آن و راه جلوگیری از آن را تبیین می‌کند. برای مطالعه و دریافت آن، اینجا را کلیک کنید. برای مطالعه‌ی مهم‌ترین مطالب پایگاه، به صفحه‌ی اصلی مراجعه کنید.
loading
پرسش و پاسخ
 

ضمن تشکر بابت پاسخگویی به سؤالات حقیر، استدعا دارم آقایمان جناب علامه منصور هاشمی خراسانی در مورد سؤالات ذیل راهنمایی بفرمایند:

۱ . زمانی که میّت در خاک قرار می‌گیرد در شب اول قبر چه اتفاقاتی برای او می‌افتد؟

۲ . فشار قبر چگونه است و مؤمن آیا می‌تواند در زندگی دنیا کاری کند که این سختی از او برداشته شود؟

۳ . اموات بعد از مرگشان به کجا می‌روند و در آنجا تا زمان قیامت چه می‌کنند؟

۴ . آیا می‌توانند بعد از مرگ به نزد خویشانشان که پیش‌تر مرده‌اند بروند؟

۵ . آیا می‌توانند زندگان را از خوب یا بد بودن جایگاهشان مطّلع کنند؟

در پایان از خداوند متعال مسئلت دارم هرچه زودتر همه‌ی ما را به مهدی فاطمی برساند.

برادر مؤمن!

لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:

۱ . خداوند به آغاز عذاب ستمکاران از «روز اوّل مرگ» اشاره کرده و فرموده است: ﴿وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِي غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلَائِكَةُ بَاسِطُو أَيْدِيهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَكُمُ ۖ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا كُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ وَكُنْتُمْ عَنْ آيَاتِهِ تَسْتَكْبِرُونَ[۱]؛ «و اگر ستمکاران را در سختی‌های مرگ ببینی در حالی که فرشتگان دست‌های خود را فراز آورده‌اند و (به آنان می‌گویند:) جان‌هاتان را بیرون آورید! امروز به خاطر چیزی که به ناحق درباره‌ی خداوند می‌گفتید و در برابر آیات او تکبّر می‌کردید عذاب خواری را کیفر داده می‌شوید»؛ همچنانکه به محاسبه‌ی اعمال همگان پس از مرگ اشاره کرده و فرموده است: ﴿قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ الَّذِي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلَاقِيكُمْ ۖ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ[۲]؛ «بگو هرآینه مرگی که از آن می‌گریزید همانا آن به شما می‌رسد، سپس به سوی عالِمِ پنهان و پیدا بازگردانده می‌شوید، پس او شما را از عملی که انجام می‌دادید آگاه می‌کند» و این بنا بر روایات متواتر و مشهور، به واسطه‌ی دو فرشته انجام می‌شود که در قبر به سراغ انسان می‌آیند و از او درباره‌ی خدا و پیامبرش می‌پرسند و او را از جایگاهش در آخرت آگاه می‌کنند[۳]؛ همچنانکه از او درباره‌ی امامش می‌پرسند؛ چراکه در روز قیامت به همراه امامش فرا خوانده می‌شود؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿يَوْمَ نَدْعُو كُلَّ أُنَاسٍ بِإِمَامِهِمْ[۴]؛ «روزی که هر گروهی را با امامش فرا می‌خوانیم». به این ترتیب، عذاب ستمکاران از روز اوّل مرگ و پس از محاسبه‌ی اعمال اصلی آنان که همانا اعتقادات آنان است آغاز می‌شود و تبعاً پاداش نیکوکاران نیز به همین ترتیب آغاز می‌شود؛ چنانکه عبد صالح خدا حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی در ضمن خطبه‌ای فرموده است:

هنگامی که مؤمن را در گور می‌نهند می‌ترسد؛ پس خدا بوی بهشت را به مشام او می‌رساند تا بدان آرام گیرد و اگر کسی بوی بهشت را درنیابد برای او خیر خواسته نشده است. سپس هیچ چیز برای مؤمن خوشایندتر از این نخواهد بود که دوستان خدا را در کنار خود می‌یابد و به آنان انس می‌گیرد. آن‌گاه پس از درنگی که از آن گزیری نیست، دری از درهای بهشت به روی او گشوده می‌شود، پس او مانند دامادی که به حجله‌ی عروس داخل شود، در میان دوستان خدا به بهشت داخل و دیده‌اش به آفاق آن روشن می‌گردد. در این هنگام برخی از کسانی که با او هستند می‌گویند: واگذاریدش تا خود را بازیابد؛ چراکه او از دنیا می‌آید. پس وی در سایه‌ی درختی یا بر کنار رودی یا بر فراز تختی یا در برخی خانه‌ها می‌نشیند و برای او چیزی می‌آورند تا بخورد و بیاشامد و چشمش روشن باشد و خستگی مرگ را بزداید. آن‌گاه به آرامی دوستان شایسته و خویشان نیکوکار او که پیشتر از دنیا رفته‌اند بر وی وارد می‌شوند و خوشامدش می‌گویند و او به دیدار آنان و آنان به دیدار او مسرور می‌گردند. پس چنان می‌پندارد که از سفری بازآمده یا از خواب کوتاهی برخاسته است. سپس او را به دیدار رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم مژده می‌دهند و بدین مژده سروری در او وارد می‌شود که مانند آن در او وارد نشده باشد. پس وی به زیارت آن حضرت و به زیارت خلفاء او می‌رود و مورد عنایت آنان قرار می‌گیرد. آن‌گاه او را در بهشتی که پروردگار مهربان ویژه‌ی او ساخته است ساکن می‌کنند و از نعمت‌های بی‌پایان آن بهره‌مند می‌سازند.[۵]

۲ . از روایات متواتر و مشهور دانسته می‌شود که انسان در قبر تحت فشار قرار می‌گیرد و آن فشاری برای روح اوست که بسته به خوبی و بدی اعمالش، شدّت و ضعف دارد و تبعاً با توجّه به اینکه کمتر کسی اعمال بدی نداشته است، کمتر کسی از آن رهایی می‌یابد؛ تا جایی که روایت شده است حتّی کسی مانند سعد بن معاذ انصاری صحابی بزرگ رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم از آن رهایی نیافت و این در حالی بود که هفتاد هزار فرشته در تشییع جنازه‌اش حضور یافتند[۶]. لذا از رسول خدا صلّی الله علیه و آله و سلّم روایت شده است که فرمود: «لَوْ نَجَا أَحَدٌ مِنْ ضَغْطَةِ الْقَبْرِ لَنَجَا سَعْدُ بْنُ مُعَاذٍ»[۷]؛ «اگر احدی از فشار قبر رهایی می‌یافت، هرآینه سعد بن معاذ رهایی می‌یافت!». با این حال، تردیدی نیست که اصلاح عقاید و اعمال از فشار قبر می‌کاهد و خداوند با مؤمنان مهربان است؛ چنانکه فرموده است: ﴿مَا يَفْعَلُ اللَّهُ بِعَذَابِكُمْ إِنْ شَكَرْتُمْ وَآمَنْتُمْ ۚ وَكَانَ اللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمًا[۸]؛ «خداوند به عذاب شما چه کار دارد اگر شما شکر بگزارید و ایمان آورید؟! و خداوند قدرشناسی داناست».

۳ . انسان پس از مرگ بسته به راه و روشی که در زندگی دنیا داشته است به یکی از سه گروه ملحق می‌شود: مقرّبان، اصحاب راست و اصحاب چپ؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿فَلَوْلَا إِذَا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ ۝ وَأَنْتُمْ حِينَئِذٍ تَنْظُرُونَ ۝ وَنَحْنُ أَقْرَبُ إِلَيْهِ مِنْكُمْ وَلَكِنْ لَا تُبْصِرُونَ ۝ فَلَوْلَا إِنْ كُنْتُمْ غَيْرَ مَدِينِينَ ۝ تَرْجِعُونَهَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ۝ فَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُقَرَّبِينَ ۝ فَرَوْحٌ وَرَيْحَانٌ وَجَنَّتُ نَعِيمٍ ۝ وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ ۝ فَسَلَامٌ لَكَ مِنْ أَصْحَابِ الْيَمِينِ ۝ وَأَمَّا إِنْ كَانَ مِنَ الْمُكَذِّبِينَ الضَّالِّينَ ۝ فَنُزُلٌ مِنْ حَمِيمٍ ۝ وَتَصْلِيَةُ جَحِيمٍ[۹]؛ «پس چرا هنگامی که جان به گلو می‌رسد و شما آن هنگام نظاره می‌کنید و ما به او از شما نزدیک‌تریم، ولی نمی‌بینید! پس چرا اگر شما جزا داده نمی‌شوید، او را باز نمی‌گردانید اگر راست می‌گویید؟! پس اگر او از مقرّبان باشد، برای او آسایش و خرّمی و بهشتی پرنعمت است و اگر او از اصحاب راست باشد، سلامی برای تو از اصحاب راست است و اگر از تکذیب‌کنندگان گمراه باشد، پس برای او پیشکشی از آب جوشان و رساندنی به دوزخ است!». بنابراین، پس از مرگ، مقرّبان در درجه‌ای بالاتر و اصحاب راست در درجه‌ای پایین‌تر از بهشت و اصحاب چپ در دوزخ ساکن می‌شوند و آن مسکنی موقّت برای آنان است که به تناسب عقاید و اعمال اصلی‌شان برایشان ساخته شده است تا روز قیامت که به اجساد خود باز می‌گردند و درباره‌ی همه‌ی عقاید و اعمالشان مؤاخذه می‌شوند و مزدهای خود را به طور کامل دریافت می‌کنند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ۗ وَإِنَّمَا تُوَفَّوْنَ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ[۱۰]؛ «هر کسی چشنده‌ی مرگ است و تنها مزدهای خود را در روز قیامت به طور کامل داده می‌شوید».

آری، روایات فراوانی در منابع سنّی و شیعه با این مضمون رسیده است که ارواح دوزخیان در وادی خشکی نزدیک به یمن با نام «برهوت» گرد می‌آیند[۱۱]؛ همچنانکه روایاتی در منابع شیعه درباره‌ی گرد آمدن ارواح بهشتیان در وادی السّلام کوفه رسیده است[۱۲] و این می‌تواند به معنای آن باشد که احتمالاً دروازه‌ی ورود دوزخیان به دوزخ پیش از قیامت، وادی برهوت و دروازه‌ی ورود بهشتیان به بهشت پیش از قیامت، وادی السّلام است.

۴ . ارواح بهشتیان به ارواح نزدیکان خود از اهل بهشت، ملحق می‌شوند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَالَّذِينَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّيَّتُهُمْ بِإِيمَانٍ أَلْحَقْنَا بِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ[۱۳]؛ «و کسانی که ایمان آوردند و فرزندانشان آنان را در ایمان پیروی کردند، فرزندانشان را به آنان ملحق می‌کنیم» و فرموده است: ﴿جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ[۱۴]؛ «بهشت‌های عدنی که آنان و هر کس از پدران و همسران و فرزندانشان که صالح باشند به آن داخل می‌شوند» و فرموده است: ﴿رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِي وَعَدْتَهُمْ وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ[۱۵]؛ «پروردگارا! آنان و هر کس از پدران و همسران و فرزندانشان که صالح است را به بهشت‌های عدنی که وعده‌ی‌شان دادی داخل کن» و فرموده است: ﴿فَأَمَّا مَنْ أُوتِيَ كِتَابَهُ بِيَمِينِهِ ۝ فَسَوْفَ يُحَاسَبُ حِسَابًا يَسِيرًا ۝ وَيَنْقَلِبُ إِلَى أَهْلِهِ مَسْرُورًا[۱۶]؛ «پس هر کسی که کتابش به دست راستش داده شود، به زودی محاسبه‌ای آسان می‌شود و شادمان به سوی خانواده‌اش باز می‌گردد» و این در حالی است که دیگران از نزدیکان خود می‌گریزند و دوری می‌جویند؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿يَوْمَ يَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِيهِ ۝ وَأُمِّهِ وَأَبِيهِ ۝ وَصَاحِبَتِهِ وَبَنِيهِ ۝ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ يَوْمَئِذٍ شَأْنٌ يُغْنِيهِ[۱۷]؛ «روزی که انسان از برادرش می‌گریزد و از مادر و پدرش و از همسر و فرزندانش! هر کس در آن روز کاری دارد که او را مشغول می‌سازد!».

۵ . ارواح بهشتیان آرزو دارند که زندگان را از حال خود آگاه سازند، ولی این غالباً میسّر نمی‌شود؛ چراکه بر خلاف مصلحت و حکمت خداوند است؛ چنانکه درباره‌ی مؤمن سوره‌ی یاسین فرموده است: ﴿قِيلَ ادْخُلِ الْجَنَّةَ ۖ قَالَ يَا لَيْتَ قَوْمِي يَعْلَمُونَ ۝ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُكْرَمِينَ[۱۸]؛ «گفته شد که به بهشت داخل شو! گفت: ای کاش قوم من می‌دانستند که پروردگارم من را آمرزید و از گرامی داشته شدگان قرار داد» و درباره‌ی هلاک‌شدگان فرموده است: ﴿فَلَا يَسْتَطِيعُونَ تَوْصِيَةً وَلَا إِلَى أَهْلِهِمْ يَرْجِعُونَ[۱۹]؛ «پس نه می‌توانند توصیه‌ای کنند و نه به سوی خانواده‌ی خود باز می‌گردند!».

خداوند روح شما برادر مؤمن را به شناخت اسلام و تلاش برای اقامه‌ی آن در جهان موفّق کند و به ارواح بهشتیانی که چه بسا در وادی السّلام منتظرتان هستند، ملحق فرماید.

↑[۱] . الأنعام/ ۹۳
↑[۲] . الجمعة/ ۸
↑[۳] . نگاه کنید به: مسند أحمد، ج۳، ص۲۳۳؛ الزهد للحسين بن سعيد، ص۸۶؛ صحيح البخاري، ج۲، ص۱۰۲؛ صحيح مسلم، ج۸، ص۱۶۱؛ سنن أبي داود، ج۲، ص۴۲۴؛ سنن الترمذي، ج۲، ص۲۶۷؛ سنن النسائي، ج۴، ص۹۷؛ الكافي للكليني، ج۳، ص۲۳۶.
↑[۴] . الإسراء/ ۷۱
↑[۶] . نگاه کنید به: مسند أحمد، ج۳، ص۳۶۰؛ سنن النسائي، ج۴، ص۴۰۰؛ الكافي للكليني، ج۳، ص۲۳۶؛ المعجم الكبير للطبراني، ج۶، ص۱۰؛ إثبات عذاب القبر للبيهقي، ص۸۳.
↑[۷] . مسند ابن الجعد، ص۲۳۳؛ مسند أحمد، ج۶، ص۵۵؛ صحيح ابن حبان، ج۷، ص۳۷۹
↑[۸] . النّساء/ ۱۴۷
↑[۹] . الواقعة/ ۸۳-۹۴
↑[۱۰] . آل عمران/ ۱۸۵
↑[۱۱] . نگاه کنید به: مصنف عبد الرزاق، ج۵، ص۱۱۶؛ المحاسن للبرقي، ج۲، ص۵۷۳؛ الغارات للثقفي، ج۱، ص۱۸۸؛ الكافي للكليني، ج۳، ص۲۴۶؛ المعجم الأوسط للطبراني، ج۴، ص۱۷۹؛ كنز العمّال للمتّقي الهندي، ج۱۴، ص۹۹.
↑[۱۲] . الكافي للكليني، ج۳، ص۲۴۳؛ تهذيب الأحكام للطوسي، ج۱، ص۴۶۶
↑[۱۳] . الطّور/ ۲۱
↑[۱۴] . الرّعد/ ۲۳
↑[۱۵] . غافر/ ۸
↑[۱۶] . الإنشقاق/ ۷-۹
↑[۱۷] . عبس/ ۳۴-۳۷
↑[۱۸] . یس/ ۲۶-۲۷
↑[۱۹] . یس/ ۵۰
پایگاه اطّلاع‌رسانی دفتر منصور هاشمی خراسانی بخش پاسخگویی به پرسش‌ها
هم‌رسانی
این مطلب را با دوستان خود به اشتراک گذارید، تا به گسترش علم و معرفت دینی کمک کنید. شکرانه‌ی یاد گرفتن یک نکته‌ی جدید، یاد دادن آن به دیگران است‌.
رایانامه
تلگرام
فیسبوک
توییتر
می‌توانید این مطلب را به زبان‌های زیر نیز مطالعه کنید:
اگر با زبان دیگری آشنایی دارید، می‌توانید این مطلب را به آن ترجمه کنید. [فرم ترجمه]
نوشتن پرسش
کاربر گرامی! شما می‌توانید پرسش‌های خود درباره‌ی آثار و اندیشه‌های علامه منصور هاشمی خراسانی را در فرم زیر بنویسید و برای ما ارسال کنید تا در این بخش پاسخ داده شود.
توجّه: ممکن است که نام شما به عنوان نویسنده‌ی پرسش، در پایگاه نمایش داده شود.
توجّه: از آنجا که پاسخ ما به پست الکترونیک شما ارسال می‌شود و لزوماً بر روی پایگاه قرار نمی‌گیرد، لازم است که آدرس خود را به درستی وارد کنید.
لطفاً به نکات زیر توجّه فرمایید:
۱ . ممکن است که به پرسش شما در پایگاه پاسخ داده شده باشد. از این رو، بهتر است که پیش از نوشتن پرسش خود، پرسش‌ها و پاسخ‌های مرتبط را مرور یا از امکان جستجو در پایگاه استفاده کنید.
۲ . از ثبت و ارسال پرسش جدید پیش از دریافت پاسخ پرسش قبلی، خودداری کنید.
۳ . از ثبت و ارسال بیش از یک پرسش در هر نوبت، خودداری کنید.
۴ . اولویّت ما، پاسخگویی به پرسش‌های مرتبط با امام مهدی علیه السلام و زمینه‌سازی برای ظهور اوست؛ چراکه در حال حاضر، از هر چیزی مهم‌تر است.