آیا رفتن حائض و جنب به مسجد و زیارت قبور حرام است؟

نشستن حائض در مسجد جایز نیست؛ چراکه مسجد به حکم ﴿وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ﴾[۱] متعلّق به خداوند است و از این رو، مکانی مقدّس محسوب می‌شود که احترام و بزرگداشت آن واجب است[۲]؛ خصوصاً با توجّه به اینکه بیم آلودن آن به نجاست حیض می‌رود، در حالی که خداوند به دور کردن نجاست از نماز امر کرده و فرموده است: ﴿وَرَبَّكَ فَكَبِّرْ ۝ وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْ ۝ وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْ﴾[۳]؛ «و پروردگارت را تکبیر گوی و جامه‌ات را تطهیر کن و از پلیدی دوری جوی» و از این رو، روایات فراوانی در نهی از توقّف حائض در مسجد و نهادن چیزی در آن توسّط او رسیده است[۴] و برخی مانند شافعی[۵] عبور او از آن را نیز مکروه دانسته‌اند؛ همچنانکه داخل شدن جنب به مسجد جایز نیست، مگر برای عبور؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقْرَبُوا الصَّلَاةَ وَأَنْتُمْ سُكَارَى حَتَّى تَعْلَمُوا مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّى تَغْتَسِلُوا﴾[۶]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! به نماز نزدیک نشوید در حالی که مست هستید تا آن گاه که بدانید چه می‌گویید و نه در حال جنابت مگر برای عبور از راهی تا آن گاه که غسل کنید»، هر چند برخی مانند ابو حنیفه، مالک و سفیان ثوری آن را برای عبور هم جایز ندانسته‌اند[۷] و این در خصوص مسجد الحرام و مسجد النبی صلّی الله علیه و آله و سلّم قابل توجیه است؛ چراکه مسجد الحرام قداست خاصّی دارد و خداوند ابراهیم علیه السلام را به تطهیر آن امر کرده و فرموده است: ﴿وَطَهِّرْ بَيْتِيَ لِلطَّائِفِينَ وَالْقَائِمِينَ وَالرُّكَّعِ السُّجُودِ﴾[۸]؛ «و خانه‌ام را برای طواف کنندگان و قیام‌کنندگان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان تطهیر کن» و مشرکان را به سبب نجاست‌شان از نزدیک شدن به آن منع کرده و فرموده است: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَّمَا الْمُشْرِكُونَ نَجَسٌ فَلَا يَقْرَبُوا الْمَسْجِدَ الْحَرَامَ بَعْدَ عَامِهِمْ هَذَا﴾[۹]؛ «ای کسانی که ایمان آوردید! جز این نیست که مشرکان نجس هستند، پس نباید بعد از این سالشان به مسجد الحرام نزدیک شوند» و مسجد النبی صلّی الله علیه و آله و سلّم نیز مکانی بسیار مقدّس است که روایات متعدّدی در نهی از داخل شدن حائض و جنب به آن -حتّی برای عبور- رسیده[۱۰]، هر چند حمل آن‌ها بر کراهت شدید ممکن است؛ خصوصاً با توجّه به روایات رسیده از صحابه و همسران پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم حاکی از اینکه در حال جنابت و حیض از آن عبور می‌کردند[۱۱].

ولی رفتن حائض و جنب به زیارت قبور اشکالی ندارد؛ چراکه قبرستان جای نماز نیست و مکانی مقدّس محسوب نمی‌شود، مگر قبور خلفاء خداوند که به دلیل در برداشتن اجساد آنان، شایسته‌ی احترام و بزرگداشت‌اند و از این رو، نزدیک شدن آن دو به آن‌ها -تا حدّی که قادر به مشاهده‌ی ضریح باشند- مکروه است؛ خصوصاً با توجّه به روایتی از اهل بیت حاکی از اینکه «لا یَنْبَغِي لِلْجُنُبِ أَنْ یَدْخُلَ بُیُوتَ الْأَنْبِیاءِ وَ الْأَوصِیاءِ»[۱۲]؛ «برای جنب شایسته نیست که به خانه‌های انبیاء و اوصیاء داخل شود»، هر چند حرام نیست؛ با توجّه به اینکه قبور آنان مسجد یا جای نماز محسوب نمی‌شود و در روایتی از ابو هریره آمده است که در حال جنابت با پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم روبه‌رو شد، پس رفت و غسل کرد و سپس به نزد آن حضرت برگشت. آن حضرت پرسید: «کجا بودی ای ابو هریره؟!» پاسخ داد: «كُنْتُ جُنُباً فَكَرِهْتُ أَنْ أَجْلِسَ إِلَیْكَ وَ أَنا عَلَى غَیْرِ طَهارَةٍ»؛ «جنب بودم، پس کراهت داشتم که نزد تو بنشینم در حالی که بر طهارت نیستم»، پس آن حضرت فرمود: «سُبْحانَ اللّهِ! إِنَّ الْمُؤْمِنَ لا یَنْجُسُ»؛ «سبحان الله! مؤمن نجس نمی‌شود» و نظیر این در روایتی از حذیفه نیز آمده است[۱۳]. آری، نشستن حائض و جنب در رواق‌هایی که معمولاً مردم در آن‌ها نماز می‌گزارند، جایز نیست؛ چراکه آن‌ها در حکم مسجدند.