نویسنده‌ی پرسش: هادی اکبری

تاریخ پرسش: ۱۳۹۵/۱۱/۲۰

در رابطه با خوردن گوشت مرغ‌های صنعتی که با دارو و هورمون بزرگ می‌شوند، سؤال دارم. آیا حلال است یا حرام؟ توضیح بدهید.

پاسخ به پرسش شماره: ۴

تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۵/۱۱/۲۳

خوردن گوشت مرغ پرورش‌یافته در مرغداری‌های صنعتی، به سه شرط جایز است:

۱ . به صورت شرعی ذبح شده باشد.

۲ . تراریخته یا فروریخته نباشد[۱].

۳ . برای بدن ضرر خاصّی نداشته باشد.

بنابراین، اگر یکی از این سه شرط مفقود باشد، خوردن آن اشکال دارد. البته تجسّس درباره‌ی شرط یکم در کشورهای اسلامی واجب نیست؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَلَا تَجَسَّسُوا﴾[۲]؛ «و تجسّس نکنید»؛ چراکه اصل در عمل مسلمانان صحّت است، مگر اینکه خلاف آن معلوم باشد؛ همین طور درباره‌ی شرط دوم در کشورهایی که عرضه‌ی محصولات تراریخته و فروریخته در آن‌ها ممنوع است، ولی احراز شرط سوم بر عهده‌ی مکلّف است؛ با توجّه به اینکه اثر داروها و هورمون‌های خوراکی و تزریقی در صنعت مرغداری، معلوم نیست و ظاهر این است که درباره‌ی آن میان متخصّصان اختلاف نظر وجود دارد؛ به این ترتیب که برخی این داروها و هورمون‌ها را بسیار مضر و برخی آن‌ها را بدون ضرر می‌دانند و با این وصف، اگر برای مکلّفی معلوم شود که آن‌ها مضر هستند، باید از آن‌ها اجتناب کند و اگر برای مکلّفی معلوم نشود که آن‌ها مضر هستند، اجتناب از آن‌ها بر او واجب نیست؛ چراکه اصل، حلال بودن است تا هنگامی که حرام بودن معلوم شود[۳]؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿وَأُحِلَّتْ لَكُمُ الْأَنْعَامُ إِلَّا مَا يُتْلَى عَلَيْكُمْ﴾[۴]؛ «و چهارپایان برای شما حلالند مگر چیزی که بر شما خوانده می‌شود». هر چند قدر مسلّم این است که گوشت مرغ خانگی از گوشت مرغ صنعتی سالم‌تر و سودمندتر است و با این وصف، جایگزین کردن دیگری با آن برای کسی که به آن دسترسی دارد، شایسته نیست و «ترک اولی» محسوب می‌شود؛ چنانکه خداوند فرموده است: ﴿أَتَسْتَبْدِلُونَ الَّذِي هُوَ أَدْنَى بِالَّذِي هُوَ خَيْرٌ ۚ اهْبِطُوا مِصْرًا فَإِنَّ لَكُمْ مَا سَأَلْتُمْ﴾[۵]؛ «آیا چیزی که پست‌تر است را جایگزین چیزی می‌کنید که بهتر است؟! به شهری فرود آیید؛ زیرا چیزی که خواستید (در آن) برایتان هست».