به نظر آقای خراسانی آیا می‌توان پشت سر کسانی که به ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم معتقدند نماز خواند؟ به چه دلایلی؟

درباره‌ی شرط بودن عدالت در امام جماعت، میان مسلمانان دو قول است، ولی قول علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی شرط بودن آن است که قول اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و موافق با احتیاط است و روشن است که عدالت، عقیده و عمل را در بر می‌گیرد و تنها مختصّ به عمل نیست؛ چنانکه خداوند «شرک» را با آنکه مقوله‌ای اعتقادی است، «ظلم» دانسته و فرموده است: ﴿إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ﴾[۱]؛ «هرآینه شرک ظلمی عظیم است» و «نفاق» را با آنکه مقوله‌ای اعتقادی است، «فسق» دانسته و فرموده است: ﴿إِنَّ الْمُنَافِقِينَ هُمُ الْفَاسِقُونَ﴾[۲]؛ «منافقان همانا فاسق هستند»، بل اعلام کرده است که عقیده‌ی باطل عمل را نیز باطل می‌کند؛ چنانکه فرموده است: ﴿أُولَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا﴾[۳]؛ «آنان کسانی هستند که به آیات پروردگارشان و دیدار او کافر شدند، پس اعمالشان نابود شد و در روز قیامت برایشان وزنی نمی‌گذاریم» و فرموده است: ﴿أُولَئِكَ لَمْ يُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمَالَهُمْ ۚ وَكَانَ ذَلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسِيرًا﴾[۴]؛ «آنان ایمان نیاوردند پس خداوند اعمالشان را نابود کرد و آن بر خداوند آسان بود» و فرموده است: ﴿وَقَدِمْنَا إِلَى مَا عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْنَاهُ هَبَاءً مَنْثُورًا﴾[۵]؛ «و به سراغ هر عملی که انجام دادند می‌آییم و آن را ریزگردی پراکنده می‌گردانیم!». بنابراین، اقتدا به کسی که معتقد به ولایت مطلقه‌ی غیر خلیفه‌ی خداوند است، صحیح نیست؛ چراکه چنین کسی از حیث اعتقادی عادل محسوب نمی‌شود و تبعاً از حیث عملی در حکم فاسق است و این چیزی است که در طول تاریخ برای پیروان اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم مسلّم و مفروغٌ‌عنه بوده و تنها در دهه‌های اخیر مورد اختلاف قرار گرفته است.

آری، نماز پشت سر چنین کسی از باب تقیّه اشکالی ندارد، بلکه بنا بر روایات مشهور، ثواب بیشتری دارد، مشروط به اینکه با قرائت فاتحه همراه باشد؛ زیرا نماز پشت سر چنین کسی مانند نماز پشت سر هیچ کس است که فرادا محسوب می‌شود؛ چنانکه یکی از یارانمان ما را خبر داد، گفت:

«سُئِلَ الْمَنْصُورُ عَنِ الصَّلَاةِ خَلْفَ الْقَائِلِينَ بِالْوِلَايَةِ الْمُطْلَقَةِ لِغَيْرِ الْمَهْدِيِّ، فَقَالَ: مَا هُمْ عِنْدِي إِلَّا بِمَنْزِلَةِ الْجُدُرِ! ثُمَّ قَالَ: لَوْ زَنَى رَجُلٌ أَوْ سَرَقَ خَيْرٌ مِنْ أَنْ يُبَايِعَ رَجُلًا لَمْ يَأْمُرِ اللَّهُ بِمُبَايَعَتِهِ»[۶]؛ «از منصور درباره‌ی نماز گزاردن پشت سر قائلان به ولایت مطلقه برای غیر مهدی پرسیده شد، پس فرمود: آنان نزد من جز به منزله‌ی دیوارها نیستند! سپس فرمود: اگر کسی زنا کند یا مرتکب سرقت شود بهتر از آن است که با کسی بیعت کند که خداوند به بیعت کردن با او امر نکرده است».

برخی مراجع عظام تقلید مانند آیت الله العظمی ... در این باره با جناب علامه موافق نیستند و معتقدند که هر چند قائلان به ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم در خطای بزرگی هستند، ولی بسیاری از آنان در اثر اجتهاد و تأویل و به قول معروف از روی جهل به چنین خطای بزرگی دچار شده‌اند و به همین خاطر، فاسق محسوب نمی‌شوند و نماز خواندن پشت سر آن‌ها اشکالی ندارد.

در صورتی که اعتقاد به ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم را از سنخ «اعمال» و مصداق «معصیت» بدانیم، ممکن است اجتهاد و تأویل درباره‌ی آن مانع از تحقّق فسق بشود؛ چراکه از قبیل جهل به حکم است و جهل به حکم در صورتی که تقصیری نباشد، عذر شمرده می‌شود، هر چند در صورتی که تقصیری باشد، عذر شمرده نمی‌شود و در خصوص این مورد، تقصیری بودن آن بعید نیست؛ چراکه ادلّه‌ی نافی ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم در اسلام، از حدّ احصا بیرون است و جهل به آن از علم به آن سخت‌تر به نظر می‌رسد؛ بلکه بعید نیست عدم امکان ولایت مطلقه‌‌ی غیر معصوم، از بدیهیّات باشد که تصوّر آن برای تصدیق آن کافی است، ولی در صورتی که اعتقاد به ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم را از سنخ «عقاید» و مصداق «ضلالت» بدانیم، ممکن نیست اجتهاد و تأویل درباره‌ی آن مانع از تحقّق فسق بشود، مگر بنا بر مبنای «مصوّبه» که به تعبیر حضرت علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی در کتاب شریف «بازگشت به اسلام»[۱] به سفسطه باز می‌گردد و نظیر قول عامّه‌ی مردم درباره‌ی صحابه است.

حاصل آنکه عادل بودن بسیاری از معتقدان به ولایت مطلقه‌ی غیر معصوم، بعید است و با این وصف، احوط ترک اقتدا به آنان در نماز جز از باب تقیّه است.