نویسنده‌ی پرسش: علی راضی تاریخ پرسش: ۱۳۹۴/۸/۲۳

نظر علامه هاشمی خراسانی در مورد اوتاد و ابدال که گفته می‌شود همان یاران حضرت مهدی (ع) هستند، چیست؟

پاسخ به پرسش شماره: ۸ تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۴/۸/۲۶

درباره‌ی «أبدال» روایاتی از طریق عمر، علی، أنس، ابن عبّاس، ابن مسعود، ابن عمر، عبادة بن صامت، عوف بن مالک، معاذ بن جبل، أبو سعید خدری، ابو هریره، امّ سلمه و دیگران رسیده است که می‌توان آن‌ها را متواتر معنوی دانست[۱]؛ چنانکه سیوطی (د.۹۱۱ق) در کتاب النکت البدیعات گفته است: «خبر أبدال صحیح است و می‌توان گفت که متواتر است و من کتابی جداگانه درباره‌ی آن تألیف کرده‌ام و طرق احادیث رسیده درباره‌ی آن را گرد آورده‌ام و حاصلش این است که ابن عساکر آن را با دو طریق از عمر روایت کرده است و احمد، طبرانی، حاکم و دیگران آن را با بیش از ده طریق که برخی شرایط صحیح را دارند از علی روایت کرده‌اند و با شش طریق از أنس روایت شده که یکی از آن‌ها طریقی در المعجم الأوسط طبرانی است و هیثمی در مجمع الزوائد آن را حسن دانسته و احمد آن را با سندی صحیح از عبادة بن صامت روایت کرده و همو آن را با سندی صحیح در کتاب الزهد از ابن عباس روایت کرده و از ابن عمر با سه طریق در المعجم الکبیر طبرانی و کرامات الأولیاء خلال و الحلیة أبو نعیم روایت شده و از ابن مسعود با دو طریق در المعجم الکبیر و الحلیة روایت شده و طبرانی آن را با سندی حسن از عوف بن مالک روایت کرده و دیلمی آن را از معاذ بن جبل روایت کرده و بیهقی در شعب الإیمان آن را از أبو سعید خدری روایت کرده و از ابو هریره با طریقی دیگر جز طریق ابن جوزی روایت شده که خلال در کرامات الأولیاء آورده است و احمد، ابو داود، حاکم، بیهقی و دیگران آن را از امّ سلمه روایت کرده‌اند ... و این ناگزیر به حدّ تواتر معنوی می‌رسد، به گونه‌ای که ضرورتاً قطع به صحّت وجود أبدال حاصل می‌شود» و مراد از آنان بندگان مؤمن و صالحی هستند که زمین هیچ گاه از آنان خالی نمی‌ماند؛ به این معنا که هرگاه کسی از آنان می‌میرد، خداوند کسی دیگر از آنان را به جای او قرار می‌دهد و مصداق بارز آنان خلفاء خداوند در زمین هستند؛ چنانکه در روایتی از خالد بن هیثم فارسی رسیده است: «قُلْتُ لِأَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا عَلَيْهِ السَّلَامُ: إِنَّ النَّاسَ يَزْعُمُونَ أَنَّ فِي الْأَرْضِ أَبْدَالًا فَمَنْ هَؤُلَاءِ الْأَبْدَالُ؟ قَالَ: صَدَقُوا، الْأَبْدَالُ هُمُ الْأَوْصِيَاءُ، جَعَلَهُمُ اللَّهُ فِي الْأَرْضِ بَدَلَ الْأَنْبِيَاءِ إِذَا رُفِعَ الْأَنْبِيَاءُ وَخُتِمُوا بِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ»[۲]؛ «به ابو الحسن رضا علیه السلام گفتم: مردم گمان می‌کنند که در زمین أبدالی وجود دارند، این أبدال چه کسانی هستند؟ فرمود: راست می‌گویند، أبدال همان أوصیاء هستند، خداوند آنان را به جای پیامبران قرار داده است، هنگامی که پیامبران برداشته شدند و با محمّد صلّی الله علیه و آله پایان یافتند».

↑[۱] . بنگرید به: نظم المتناثر من الحديث المتواتر للكتاني، ص۲۲۰.
↑[۲] . الإحتجاج للطبرسي، ج۲، ص۲۳۱