| نویسنده‌ی پرسش: سیّد علی | تاریخ پرسش: ۱۳۹۴/۲/۲ |
به نظر شما واقع‌گرایی بهتر است یا آرمان‌گرایی؟
| پاسخ به پرسش شماره: ۱۲ | تاریخ پاسخ به پرسش: ۱۳۹۴/۲/۳ |
به نظر می‌رسد که منظور از «واقع‌گرایی» مقدّم داشتن واقعیّت و منظور از «آرمان‌گرایی» مقدّم داشتن آرمان است و با این وصف، پرسش جناب‌عالی از یک پیش‌فرض نادرست برخاسته و آن این است که میان «واقعیّت» و «آرمان» لزوماً منافاتی وجود دارد، در حالی که چنین منافاتی ثابت نیست؛ چراکه «آرمان» می‌تواند با «واقعیّت» سازگار باشد و آن هنگامی است که از آموزه‌های پیامبران برخاسته باشد؛ چنانکه به عنوان نمونه، تحقّق عدالت جهانی در پرتو حاکمیّت خلیفه‌ی خداوند در زمین، اگرچه یک آرمان فوق العاده محسوب می‌شود، کاملاً واقعی و امکان‌پذیر است و با این وصف، گرایش به آن نمی‌تواند با «واقع‌گرایی» منافات داشته باشد. با این حساب، «واقع‌گرایی» و «آرمان‌گرایی» دو روی یک سکّه هستند، مشروط به اینکه مبتنی بر واقعیّت‌ها و آرمان‌های اسلامی باشند. چنانکه دعوت حضرت منصور هاشمی خراسانی به سوی اقامه‌ی اسلام خالص و کامل در جهان، هر چند آرمان‌گرایانه به نظر می‌رسد، واقع‌گرایانه است؛ زیرا اقامه‌ی اسلام خالص و کامل در جهان، آرمان همه‌ی پیامبران بوده است و آنان حکیم‌تر از آن بوده‌اند که چیزی موهوم و غیر عملی را آرمان خود قرار دهند و آرزویی خام را در سر بپرورانند؛ بل اقامه‌ی اسلام خالص و کامل در جهان به مثابه‌ی نتیجه‌ی حاکمیّت خلیفه‌ی خداوند در زمین و مقدّمه‌ی عدالت جهانی، وعده‌ی خداوند حکیم است و خداوند حکیم وعده‌ی خود را خلاف نمی‌کند و با این وصف، گرایش به سوی آن، خواب و خیال و توهّم نیست، بل آرمان‌گرایی اسلامی است که عین واقع‌گرایی شمرده می‌شود.
آری، در صورتی که «واقع‌گرایی» را به معنای تمایل به حفظ وضع موجود و «آرمان‌گرایی» را به معنای تمایل به اصلاح آن بدانیم، می‌توانیم بگوییم که «آرمان‌گرایی» از «واقع‌گرایی» بهتر است؛ چراکه اصلاح وضع موجود، عاقلانه‌تر است و کمال شمرده می‌شود و به علاوه، با خواست خداوند و رویکرد پیامبرانش هماهنگ‌تر است؛ با توجّه به اینکه خداوند همیشه به اصلاح وضع موجود امر کرده و پیامبرانش همواره برای آن تلاش کرده‌اند و با این وصف، اسلام یک آیین آرمان‌گرا شمرده می‌شود.
حاصل آنکه اگر مراد از «آرمان‌گرایی» مقدّم داشتن آرمان و مراد از «واقع‌گرایی» مقدّم داشتن واقعیّت باشد، لزوماً میان آن دو منافاتی نیست؛ چراکه آرمان اسلام واقعیّت آن و واقعیّت آن آرمان آن است، ولی اگر مراد از «آرمان‌گرایی» اصلاح‌طلبی و مراد از «واقع‌گرایی» محافظه‌کاری باشد، بدون شک «آرمان‌گرایی» از «واقع‌گرایی» بهتر است؛ چراکه اسلام در پی حفظ وضع موجود نیست، بلکه مسلّماً در پی اصلاح آن است.