حدّاقلّ حجاب و پوشش واجب برای مرد چیست؟

حجاب واجب برای مرد، در ارتباط با سایر مردان و در ارتباط با زنانی که محرم هستند، پوشاندن عورت یعنی دو فرج است، هر چند با توجّه به روایات متواتر، پوشاندن ناف تا زانو در ارتباط با آنان، مستحبّ مؤکّد است، تا حدّی که ترک آن جز در موارد ضرورت کراهت دارد و موجب زوال مروّت می‌شود، ولی در ارتباط با زنان نامحرم، پوشاندن این قسمت کافی نیست؛ چراکه خداوند زنان را مانند مردان به فرو پوشاندن نگاه امر کرده و فرموده است: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنِينَ يَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَيَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذَلِكَ أَزْكَى لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا يَصْنَعُونَ ۝ وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَيَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ﴾[۱]؛ «به مردان مؤمن بگو که دیدگان خود را فرو پوشانند و فرج‌های خود را پاس دارند، این برایشان پاکیزه‌تر است، هرآینه خداوند به کاری که می‌کنند آگاه است و به زنان مؤمن بگو که دیدگان خود را فرو پوشانند و فرج‌های خود را پاس دارند» و وحدت سیاق در امر او دلیل بر وحدت تکلیف است؛ به این معنا که مردان و زنان هر دو مکلّف به یک چیز هستند و آن خودداری از نگاه به جایی از بدن نامحرمان است که معمولاً پوشانده می‌شود و آن در زنان مسلمان، همه‌ی بدن به استثنای روی و کف دست آنان است که پوشاندنش بر آنان واجب است و در مردان مسلمان، همه‌ی بدن به استثنای سر، روی، دست‌ها تا آرنج و پاها تا دو برآمدگی است که در وضو شسته یا مسح می‌شود و این نظر علامه منصور هاشمی خراسانی حفظه الله تعالی است؛ چنانکه یکی از یارانش ما را خبر داد، گفت:

«قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: مَاذَا يَجُوزُ لِلْمَرْأَةِ أَنْ تَنْظُرَ إِلَيْهِ مِنَ الرَّجُلِ الَّذِي لَيْسَ لَهَا بِذِي مَحْرَمٍ؟ قَالَ: تَنْظُرُ إِلَى مَا يَكْشِفُ عَنْهُ لِلْوُضُوءِ، وَلَا تَنْظُرُ إِلَى مَا وَرَاءَ ذَلِكَ، فَإِنَّ اللَّهَ يَقُولُ: ﴿قُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ يَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ﴾، قُلْتُ: إِنَّهُمْ يَقُولُونَ: تَنْظُرُ إِلَى مَا فَوْقَ السُّرَّةِ وَتَحْتَ الرُّكْبَةِ، قَالَ: ذَاكَ لِذَاتِ الْمَحْرَمِ»[۲]؛ «به منصور گفتم: نگاه کردن به کدام قسمت از بدن مرد نامحرم برای زن جایز است؟ فرمود: به جاهایی که برای وضو آشکار می‌کند می‌نگرد و به جاهای دیگر نگاه نمی‌کند؛ چراکه خداوند می‌فرماید: <به زنان مؤمن بگو نگاه‌شان را فرو پوشانند>، گفتم: آنان می‌گویند: می‌تواند به بالای ناف و زیر زانو نگاه کند، فرمود: آن برای زن محرم است».

بنابراین، برای زن جایز نیست که به جایی از بدن مرد نامحرم، جز سر، روی، دست‌ها تا آرنج و پاها تا دو برآمدگی نگاه کند، هر چند از روی شهوت نباشد؛ زیرا این کار، مانند نگاه کردن مرد به جایی از بدن زن نامحرم جز روی و دو کف دست اوست که مطلقاً حرام است. هر چند متأسفانه بیشتر زنان مسلمان، از این حکم غافل هستند و می‌پندارند که نگاه کردن به همه‌ی بدن مردان نامحرم جز عورت‌شان برای آنان جایز است؛ همچنانکه بیشتر مردان مسلمان نیز از این حکم آگاهی ندارند و از این رو، گاه پیراهن و حتّی شلوار خود را در برابر زنان نامحرم درمی‌آورند و از اینکه سینه، کمر، شکم، ران، ساق و بازوی‌شان برای آنان آشکار شود، باکی ندارند؛ گویی که شهوت برای مردان است و برای زنان وجود ندارد، در حالی که قطعاً چنین نیست و زنان نیز می‌توانند مانند مردان با نگاه کردن به بدن نامحرم دچار برانگیختگی جنسی شوند، بلکه روایت شده است: «جُعِلَتِ الشَّهْوَةُ عَلَى عَشَرَةِ أَجْزَاءٍ، وَجُعِلَتْ تِسْعَةُ أَجْزَاءٍ مِنْهَا فِي النِّسَاءِ، وَوَاحِدَةٌ فِي الرِّجَالِ»[۳]؛ «شهوت ده جزء دارد که نه جزء آن در زنان و یک جزء آن در مردان قرار داده شده است» و با این حساب، زنان به خودداری از نگاه به بدن نامحرم، از مردان سزاوارترند؛ خصوصاً با توجّه به اینکه حیاء برای آنان، به اقتضاء طبیعت‌شان، ضروری‌تر است و نگاه به بدن نامحرم، جز جاهایی که در وضو آشکار می‌شود، با حیاء منافات دارد.[۴]