اعتقادی که از کودکی داشته‌ایم و به ما گفته‌اند این بوده است که امام مهدی علیه السلام در روز جمعه ظهور می‌کند. آیا این اعتقاد درست بوده و اصلی داشته است؟ منظور از ظهور آن حضرت در روز جمعه چیست؟ آیا ظهوری که بستگی به اراده‌ی مردم دارد، می‌تواند حتماً در روز مشخّصی از هفته واقع شود؟

خبر رسیده درباره‌ی ظهور مهدی علیه السلام در روز جمعه که میان شیعه شهرت یافته، خبر واحد و ضعیفی است که موجب یقین نمی‌شود؛ چراکه محمّد بن علیّ بن بابویه آن را در کتاب «الخصال»، با سند خود از محمّد بن ابی عُمير، «عَنْ غَيْرِ وَاحِدٍ»؛ «از بیش از یک نفر» روایت کرده است[۱]، در حالی که هویّت و وثاقت این «بیش از یک نفر» معلوم نیست و ممکن است که دو شخص مجهول یا ضعیف بوده باشند. بنابراین، خبر مذکور قابل اعتماد محسوب نمی‌شود؛ خصوصاً با توجّه به اینکه در تعارض با خبر واحد و ضعیف دیگری است که ظهور مهدی علیه السلام را در روز شنبه دانسته است[۲]، بل در تعارض با اخبار مشهور و متواتری است که تعیین وقت برای ظهور مهدی علیه السلام را دروغ دانسته‌اند؛ مانند روایت فضیل بن يسار از امام ابو جعفر باقر علیه السلام که در آن آمده است: «قُلْتُ: لِهَذَا الْأَمْرِ وَقْتٌ؟ فَقَالَ: كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ»[۳]؛ «گفتم: آیا برای این امر، وقت معیّنی وجود دارد؟ پس فرمود: تعیین‌کنندگان وقت دروغ می‌گویند، تعیین‌کنندگان وقت دروغ می‌گویند، تعیین‌کنندگان وقت دروغ می‌گویند» و روایت ابو بصیر از امام جعفر صادق علیه السلام که در آن آمده است: «كَذَبَ الْوَقَّاتُونَ، إِنَّا أَهْلُ بَيْتٍ لَا نُوَقِّتُ»[۴]؛ «تعیین‌کنندگان وقت دروغ می‌گویند، ما اهل بیتی هستیم که وقت تعیین نمی‌کنیم» و روایت منذر جواز از امام جعفر صادق علیه السلام که در آن آمده است: «كَذَبَ الْمُوَقِّتُونَ، مَا وَقَّتْنَا فِيمَا مَضَى، وَلَا نُوَقِّتُ فِيمَا يُسْتَقْبَلُ»[۵]؛ «تعیین‌کنندگان وقت دروغ می‌گویند، ما در گذشته وقتی تعیین نکرده‌ایم و در آینده نیز وقتی تعیین نخواهیم کرد» و روایت محمّد بن مسلم از او که در آن آمده است: «مَنْ أَخْبَرَكَ عَنَّا تَوْقِيتًا فَلَا تَهَابَنَّ أَنْ تُكَذِّبَهُ، فَإِنَّا لَا نُوَقِّتُ لِأَحَدٍ وَقْتًا»[۶]؛ «هر کس برایت از ما تعیین وقتی را روایت کرد، نترس از اینکه تکذیبش کنی؛ چراکه ما برای احدی وقتی را تعیین نمی‌کنیم». این از آن روست که ظهور مهدی علیه السلام، امری جبری از جانب خداوند نیست، بل امری اختیاری از جانب مردم است و تبعاً می‌تواند در هر سال، ماه، هفته و روزی که آنان می‌خواهند و برایش زمینه‌سازی می‌کنند، واقع شود؛ چنانکه در روایتی از امام جعفر صادق علیه السلام آمده است: «إِنَّ لِهَذَا الْأَمْرِ غَايَةً يَنْتَهِي إِلَيْهَا، فَلَوْ قَدْ بَلَغُوهَا لَمْ يَسْتَقْدِمُوا سَاعَةً وَلَمْ يَسْتَأْخِرُوا»[۷]؛ «برای این امر نصابی است که باید به آن برسد، پس هرگاه به آن برسند، یک ساعت پیش نمی‌افتند یا پس نمی‌مانند».

حاصل آنکه ظهور مهدی علیه السلام در روز جمعه، ثابت نیست و می‌تواند در آن یا هر روز دیگری از روزهای هفته واقع شود.