۱ . أَخْبَرَنَا أَحْمَدُ بْنُ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الطَّالَقَانِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ الْهَاشِمِيَّ الْخُرَاسَانِيَّ عَنْ قَوْلِ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ﴾[۱]، فَقَالَ: لَا يَعْمَلُ السُّوءَ إِلَّا جَاهِلٌ أَوْ جَاحِدٌ، قُلْتُ: وَمَا الْجَاحِدُ؟ قَالَ: الَّذِي يَقُولُ: لَمْ أَعْمَلْ سُوءًا، وَقَدْ بَلَغَهُ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ.
ترجمه‌ی گفتار:
احمد بن عبد الرّحمن طالقانی ما را خبر داد، گفت: از منصور هاشمی خراسانی درباره‌ی سخن خداوند پرسیدم که فرموده است: «(قبول) توبه از جانب خداوند تنها برای کسانی است که از روی جهالت گناه می‌کنند»، پس فرمود: گناه نمی‌کند مگر جاهل یا جاحد، گفتم: جاحد کیست؟ فرمود: کسی که می‌گوید: کار بدی نکردم، در حالی که آنچه خداوند نازل کرده، به او رسیده است.
۲ . أَخْبَرَنَا ذَاكِرُ بْنُ مَعْرُوفٍ، قَالَ: ذُكِرَ عِنْدَ الْمَنْصُورِ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ﴾، فَقَالَ: أَتَعْلَمُونَ مَنْ يَعْمَلُ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ؟ قِيلَ: لَا، قَالَ: هُوَ مَنْ يَعْمَلُ السُّوءَ مِنْ غَيْرِ اسْتِحْلَالِهِ، قِيلَ: أَفَلَا تُقْبَلُ تَوْبَةُ الْمُسْتَحِلِّ إِذَا تَابَ مِنْ عَمَلِهِ؟ قَالَ: لَا، حَتَّى يَتُوبَ مِنْ كُفْرِهِ، فَإِذَا تَابَ مِنْ كُفْرِهِ غُفِرَ لَهُ مَا قَدْ سَلَفَ.
ترجمه‌ی گفتار:
ذاکر بن معروف ما را خبر داد، گفت: نزد منصور از سخن خداوند بلندمرتبه یاد شد که فرموده است: «(قبول) توبه از جانب خداوند تنها برای کسانی است که از روی جهالت گناه می‌کنند»، پس فرمود: آیا می‌دانید که چه کسی از روی جهالت گناه می‌کند؟ گفته شد: نه، فرمود: او کسی است که گناه می‌کند بدون اینکه آن را حلال بداند، گفته شد: آیا پس توبه‌ی کسی که آن را حلال می‌داند قبول نمی‌شود اگر از کار خود توبه کند؟ فرمود: نه، تا آن گاه که از کفر خود توبه کند، پس چون از کفر خود توبه کرد، چیزی که در گذشته از او سر زده است، آمرزیده می‌شود.
۳ . أَخْبَرَنَا عِيسَى بْنُ عَبْدِ الْحَمِيدِ الْجُوزَجَانِيُّ، قَالَ: قُلْتُ لِلْمَنْصُورِ: أَلَيْسَ لِلْعُلَمَاءِ تَوْبَةٌ إِذَا عَمِلُوا سُوءًا؟ قَالَ: إِذًا هَلَكُوا، وَهَلْ تَجِدُ مِنْهُمْ مَنْ لَا يَعْمَلُ سُوءًا؟! قُلْتُ: فَمَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْلِهِ: ﴿إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِينَ يَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ﴾؟! قَالَ: لَيْسَ حَيْثُ تَذْهَبُ، إِنَّمَا هُوَ رَجُلٌ يَعْمَلُ سُوءًا لِغَضَبٍ أَوْ شَهْوَةٍ وَهُوَ مُؤْمِنٌ، فَيَذْكُرُ اللَّهَ تَعَالَى وَيَسْتَغْفِرُهُ، وَلَيْسَ مَنْ يَعْمَلُ سُوءًا وَهُوَ كَافِرٌ يَقُولُ: لَا حَرَامَ وَلَا حِسَابَ.
ترجمه‌ی گفتار:
عیسی بن عبد الحمید جوزجانی ما را خبر داد، گفت: به منصور گفتم: آیا امکان توبه برای عالمان نیست هرگاه کار بدی انجام دهند؟ فرمود: در این صورت هلاک شده‌اند! آیا کسی از آنان را می‌یابی که کار بدی انجام ندهد؟! گفتم: پس منظور خداوند از این سخن چیست که فرموده است: «(قبول) توبه از جانب خداوند تنها برای کسانی است که از روی جهالت گناه می‌کنند»؟! فرمود: آن طور نیست که تو برداشت کرده‌ای، منظور کسی است که از روی غضب یا شهوتی گناه می‌کند در حالی که مؤمن است، پس خداوند را به یاد می‌آورد و از او آمرزش می‌طلبد، نه کسی که گناه می‌کند در حالی که کافر است، می‌گوید: نه حرامی هست و نه حسابی!
۴ . أَخْبَرَنَا هَاشِمُ بْنُ عُبَيْدٍ الْخُجَنْدِيُّ، قَالَ: سَمِعْتُ الْمَنْصُورَ يَقُولُ: إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِمَنْ يَهْتَدِي إِلَى الْحَقِّ، وَهُوَ الَّذِي يَعْمَلُ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ، وَلَيْسَتِ التَّوْبَةُ لِمَنْ لَا يَهْتَدِي إِلَى الْحَقِّ، وَذَلِكَ قَوْلُ اللَّهِ تَعَالَى: ﴿وَإِنِّي لَغَفَّارٌ لِمَنْ تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا ثُمَّ اهْتَدَى﴾[۲] يَعْنِي إِلَى الْحَقِّ.
ترجمه‌ی گفتار:
هاشم بن عُبید خجندی ما را خبر داد، گفت: شنیدم منصور می‌فرماید: (قبول) توبه از جانب خداوند تنها برای کسی است که به حق هدایت یافته و اوست که از روی جهالت گناه می‌کند و (قبول) توبه برای کسی نیست که به حق هدایت نیافته و این سخن خداوند است که فرموده است: «و هرآینه من آمرزنده‌ام برای کسی که توبه کند و ایمان آورد و عمل صالح انجام دهد، در حالی که هدایت یافته است» یعنی به سوی حق.
۵ . أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ إِبْرَاهِيمَ الشِّيرَازِيُّ، قَالَ: سَأَلْتُ الْمَنْصُورَ عَنْ رَجُلٍ زَنَى وَهُوَ يَعْلَمُ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ الزِّنَا، ثُمَّ نَدِمَ فَتَابَ، أَيَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ؟ قَالَ: هَلْ يَعْرِفُ مَا نَحْنُ عَلَيْهِ مِنَ الْحَقِّ؟ قُلْتُ: نَعَمْ، قَالَ: إِذًا يَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ؛ لِأَنَّهُ عَمِلَ السُّوءَ بِجَهَالَةٍ، قُلْتُ: إِنَّهُ شَاكٌّ وَلَا يُقِرُّ، قَالَ: إِذًا لَا يَغْفِرُ اللَّهُ لَهُ حَتَّى يُقِرَّ وَإِنْ بَلَغَتْ بِهِ التَّوْبَةُ كُلَّ مَبْلَغٍ، ثُمَّ قَالَ: إِنَّمَا يَقْبَلُ اللَّهُ تَوْبَةَ الْمُؤْمِنِ، ﴿إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ اللَّهُ مِنَ الْمُتَّقِينَ﴾[۳].
ترجمه‌ی گفتار:
محمّد بن ابراهیم شیرازی ما را خبر داد، گفت: از منصور درباره‌ی مردی پرسیدم که مرتکب زنا شده، در حالی که می‌دانسته خداوند زنا را حرام کرده، سپس پشیمان شده و توبه کرده است، آیا خداوند او را می‌بخشاید؟ فرمود: آیا حقّی که ما بر آن هستیم را می‌شناسد؟ گفتم: آری، فرمود: در این صورت خداوند او را می‌بخشاید؛ چراکه او از روی جهالت گناه کرده است، گفتم: او شک دارد و اقرار نمی‌کند، فرمود: در این صورت خداوند او را نمی‌بخشاید تا آن گاه که اقرار کند، اگرچه توبه او را به هر حالتی برساند، سپس فرمود: خداوند تنها توبه‌ی مؤمن را قبول می‌کند، «خداوند تنها از پرهیزکاران قبول می‌کند».
شرح گفتار:
برای خواندن شرح این حکمت‌های نورانی، به پرسش و پاسخ ۴۸۱ مراجعه کنید.